Η παρούσα εργασία με τίτλο «Οι λατρείες της Αρχαίας Θράκης και η επιβίωσή τους στα λαϊκά δρώμενα της νεότερης παράδοσης» αποτελείται από δύο βασικά κεφάλαια. Το πρώτο αναφέρεται στους θρακικούς θεούς, ενώ στο δεύτερο παρατίθενται σημεία επιβίωσης αρχαίων λατρευτικών διαδικασιών, στη σημερινή πραγματικότητα και στα θρακικά λαϊκά δρώμενα, τα οποία ανακαλούνται μέσα από τις παιδικές μνήμες και αναβιώσεις από τους πολιτιστικούς συλλόγους. Αρχικά επιχειρείται μια οριοθέτηση του θρακικού γεωγραφικού χώρου στο παρελθόν και στο παρόν. Ο λόγος της σύντομης αυτής αναφοράς είναι για να γίνει κατανοητή η ιδιαιτερότητα της περιοχής και των κατοίκων της. Στη συνέχεια γίνεται αναφορά στη θρακική θρησκεία και στους εκπροσώπους της. Η αναφορά εστιάζει στο Διόνυσο και στους μύθους γύρω από τον πολυπρόσωπο θεό, στις αντιγνωμίες και αμφισβητήσεις γύρω από την προέλευσή του. Αναζητούνται αναφορές γύρω από το θέμα αυτό στους αρχαίους τραγικούς. Ακολουθεί μια εκτενής αναφορά στην τραγωδία, στην Λυκούργεια τετραλογία του Αισχύλου που έχει σαν κύριο θέμα την εγκαθίδρυση της λατρείας του θεού στον ελλαδικό χώρο και το ρόλο της Θράκης σε αυτό. Δε λείπουν και αναφορές στις Βάκχες του Ευριπίδη, τραγωδία που οι μύθοι και οι ιστορίες γύρω από το Διόνυσο συνενώνονται και παραδίδονται στο κοινό με ποιητικό τρόπο. Ακολουθούν και άλλοι θεοί που η λατρεία τους έχει άμεση σχέση με τον θρακικό λαό και την ιδιοσυγκρασία του: ο Σαβάζιος, ο θρακικός Διόνυσος, και η παρουσία του στην κλασσική γραμματεία, άλλες οργιαστικές θεότητες, Βένδις, Κυβέλη, Μητέρα Γη (Ρέα) και οι ανάλογες αναφορές τους στην διασωθείσα δραματική παραγωγή. Ο Ρήσος, ο Θράκας βασιλιάς που ηρωοποιήθηκε και η αμφιλεγόμενη ομώνυμη τραγωδία του Ευριπίδη, που αποτέλεσε την ώθηση του γράφοντος στη μελέτη της θρακιώτικης θρησκείας και ο Απόλλωνας που η επικρατούσα ηλιολατρεία των Θρακών εκφράστηκε στο πρόσωπό του, παρομοίως αποτελούν κομμάτι της εργασίας. Ένα σημαντικό μέρος του παρόντος πονήματος αποτελεί και ο Θρακιώτης μουσικός Ορφέας. Γίνεται αναφορά σε μύθους που αφορούν τη ζωή του αλλά και οι διδασκαλίες του, που επηρέασαν και διαμόρφωσαν την θρησκευτικές πεποιθήσεις όχι μόνο του θρακικού και ελλαδικού χώρου αλλά και όλης της λεκάνης της νοτιοανατολικής Μεσογείου. Οι φιλοσοφικές απόψεις γύρω από θεμελιώδη ζητήματα όπως της αρχής του κόσμου και των ανθρώπων, θέματα όπως της ψυχής, της μετενσάρκωσης, ηθικά ζητήματα που απασχόλησαν και απασχολούν τον άνθρωπο στο αέναο γίγνεσθαι, ομοίως περιλαμβάνουν ένα μικρό κεφάλαιο, αφού δικαιολογούν την υιοθέτηση λατρευτικών πρακτικών που έχουν αντίκτυπο στη σημερινή τελετουργία.
Στο δεύτερο μέρος παρατίθενται μερικά από τα πιο σημαντικά λαϊκά δρώμενα, όπως αυτά περιεγράφηκαν από λαογράφους και εθνολόγους στο τέλος του 19ου αιώνα και στο πρώτο μισό του 20ου,αλλά και όπως αυτά αναπαρίστανται στις μέρες μας από τους διάφορους πολιτιστικούς συλλόγους της περιοχής μου. Μέσα από την περιγραφή θα γίνεται και ο αντίστοιχος παραλληλισμός με τα αρχαία λατρευτικά στοιχεία (τελετουργίες, μουσικά όργανα, ένδυση, μάσκες, λατρευτικά αντικείμενα… ) που θα εξηγεί κατά ένα τρόπο τις σχέσεις ανάμεσα στη λατρεία των θεών, στα διονυσιακά και ορφικά μυστήρια και την επιρροή τους στη διαμόρφωση των θρησκευτικών και λατρευτικών εκδηλώσεων των Θρακών. Μέσα από τα συμπεράσματα που θα «κλείσουν» την εργασία θα αποδειχθεί ότι οι τελετουργίες, οι θρακικές παραδόσεις, τα έθιμα, οι χοροί και μουσική, με το ξεχωριστό και πολύ χαρακτηριστικό μουσικοχορευτικό ύφος και χρώμα, συνθέτουν ένα πολύτιμο λαϊκό στρώμα πολιτισμού, που μέσα τους εντοπίζονται αρχαιοελληνικά λατρευτικά στοιχεία.
Τhis paper is entitled “Ancient worship rituals in Thrace and their survival in folklore events of modern Tradition…” and consists of two basic chapters. The first one refers to the Thracian Gods, while the second one consists of the remnants of ancient worship rituals in folklore events in modern Thrace, which are recalled from both childhood memories, as well as re-enactments from traditional cultural societies. First of all, there is an attempt of demarcating the Thracian geographical space throughout time, from the past till the present, mainly because it is important to understand the peculiarities of this historic area and its residents. Later on, there is a presentation of the Thracian religion, and its main representing deities. There is a main emphasis given in Dionysus, the myths surrounding this multi-faced god, the disagreements and disputes around his origin, locating relevant reports of him on ancient Greek tragedians. There is a detailed report on “The Lycurgeia” tetralogy by Aeschylus that concerned the establishment of Dionysus’ worship in ancient Greece and the role that Thrace played on that procedure. Reports of Dionysus are also traced in “The Bacchae” by Euripides, a tragic play where myths and stories of this god are presented in a more poetic way. There are multiple deities, whose worship is directly connected to the Thracian people and their particularities. Sabazios, the Thracian Dionysus and his presence in classic literature, Bendis, Cybele and Mother Earth –Rhea and their respective appearances in the preserved drama literature. Rhesus, the mythical king of Thrace that became a hero, as well as the disputable namesake tragedy attributed to Euripides which motivated the author of this paper to work on Thracian religion, as well as Apollo, whose name expressed the worship of the Thracian sun, are also important parts of this paper. Finally, an important part of this paper is attributed to Orpheus, the Thracian musician. There are reports on myths concerning his life, but also his teachings which have influenced and shaped the beliefs not only of the Thracians, but also the Greek people and the east Mediterranean basin as a whole. Philosophical questions regarding fundamental issues such as the beginning of time and life, soul searching issues, reincarnation and moral questions that have, still are, and will be concerning the human nature throughout eternity are also included in a special chapter of this paper, mainly because they are directly linked to faith and religion and will always have impact on modern rituals.
The second part contains important folklore events of modern times, described by folklore specialists and ethnologists during the end of the 19th and the first half of the 20th century, but also as such events are reenacted by local folklore societies of the modern Thrace. There is a description of such events and a respective comparison and parallelism to elements of ancient worship (ceremonies, musical instruments, costumes, masks, various objects), explaining the connection between ancient ceremonies, Dionysian and Orphean mysteries and their influence on shaping religious and worshipping events in Thrace. The final chapter, concluding this paper, results to the realization that ceremonies, traditions, customs, dances and music in modern Thrace, with their very special and characteristic style and color, compose a very precious cultural layer that includes worship elements from ancient Greece.
Οι λατρείες της αρχαίας Θράκης και η επιβίωσή τους στα λαϊκά δρώμενα της νεότερης παράδοσης