Νεότερη Ελληνική Λογοτεχνία (19ος και 20ος αιώνας)/εγχειρίδιο μελέτης/Β' έκδοση/Καγιάλής, Τάκης (Επιμέλεια)/Νάτσινα, Αναστασία (Επιμέλεια)/Πάτρα 2008
Ο έρωτας απαντάται ως βασικό θέμα στα διηγήματα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη. Την κριτική, νεότερη και σύγχρονη, έχει απασχολήσει ιδιαίτερα η μελέτη του θέματος αυτού. Ο ανεκπλήρωτος έρωτας ως μορφή του έρωτα εμφανίζεται συχνά στο έργο του Σκιαθίτη πεζογράφου και έχουν επισημανθεί διάφορες όψεις του, όπως ο ιδεόπλαστος έρωτας, ο ιδανικός και θείος έρωτας, ο αμαρτωλός και πειρασμικός έρωτας, ο δαιμονικός έρωτας. Αυτές αποτελούν τις κυρίαρχες μορφές του ανεκπλήρωτου έρωτα που έχουν καταγραφεί ότι αποτυπώνονται στα διηγήματα του Παπαδιαμάντη και διαπλέκονται τόσο με τις θρησκευτικές και χριστιανικές πεποιθήσεις του συγγραφέα και των ηρώων του όσο και με τις κοινωνικές συνθήκες της εποχής που αυτά γράφτηκαν. Ως επακόλουθα του ανεκπλήρωτου έρωτα εντοπίζονται η απογοήτευση, η θλίψη και ο πόνος του ερωτευμένου ήρωα, ο οποίος περιγράφεται να υποφέρει δια βίου. Αυτό συνάγεται από την εξέταση εννιά διηγημάτων με θέμα τον ανεκπλήρωτο έρωτα, όπου εκτυλίσσονται ερωτικές ιστορίες νεαρών ανδρών με συνομήλικές τους ή και μεγαλύτερες γυναίκες, με γυναίκες ήδη παντρεμένες ή που πρόκειται να παντρευτούν και αποτυπώνονται κοινωνικός αποκλεισμός, περιθωριοποίηση, στιγματισμός, απομόνωση, αλλοτρίωση και αποξένωση, ενοχή, τύψεις, εθισμοί, ψυχικές ασθένειες, αυτοκτονία. Οι νεαροί ήρωες έρχονται αντιμέτωποι με την οικογένεια, τη δική τους ή της κοπέλας που αγαπούν, αλλά και με το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον, όπου διαβιούν προσπαθώντας να ισορροπήσουν μεταξύ των έντονων ερωτικών συναισθημάτων που τους κατακλύζουν και της αποδοχής που ευελπιστούν ότι θα τύχουν. Δυστυχώς όμως η έκβαση του έρωτά τους είναι πάντα απορριπτική και ανολοκλήρωτη. Οι ήρωες ζουν τον έρωτα κυρίως ως πάθος ανομολόγητο και κρυφό, ως πάθος που η κοινωνία απορρίπτει ως μιαρό και οι ίδιοι νιώθουν το βάρος της κατάκρισης και της αποστροφής να τους οδηγεί στον προσωπικό τους εγκλωβισμό σε μια ζωή ανούσια και γεμάτη λύπη.
Love is a basic theme in the short stories of Alexandros Papadiamantis. Criticism, both modern and contemponary, has been particularly concerned with the study of this topic. Unfulfilled love as a form of love often appears in the work of the Skiathite prose writer and various aspects of it have been pointed out, such as idealized love, ideal and divine love, sinful and tempting love, demonic love. These are the dominant forms of unfulfilled love recorded in Papadiamantis' short stories and are interwoven both with the religious and Christian beliefs of the author and his heroes as well as with the social conditions of the period in which they were written. Because of unfulfilled love, we find the disappointment, sadness and pain of the hero in love, who is described as suffering for life. This is deduced from the examination of nine short stories about unfulfilled love, where love stories of young men unfold with women of their age or older, with women already married or about to get married and depict social exclusion, marginalization, stigmatization, isolation, alienation and estrangement, guilt, remorse, addictions, mental illness, suicide. The young heroes are confronted with their family, their own or that the girl they love but also with the wider social environment in which they live, trying to balance between the intense love feelings that overwhelm them and the acceptance they hope to receive. Unfortunately, however, the outcome of their love is always rejection and incompletion. The heroes live love mainly as an unacknowledged and hidden, a passion that society rejects as drab, and they themselves feel the weight of censure and revulsion leading to their personal confinement in a life of meaninglessness and regret.