Η επιχείρηση των Γερμανών κατακτητών σε οκτώ χωριά στο όρος Κέντρος στο Ρέθυμνο της Κρήτης τον Αύγουστο του 1944 άφησε πίσω της 164 νεκρούς και ολοκληρωτικά κατεστραμμένες τις δημόσιες και ιδιωτικές υποδομές. Η επιχείρηση εντάσσεται στο ιστορικό πλαίσιο της περιόδου του ΒΠΠ, όταν, μετά την Μάχη της Κρήτης, η περιοχή βίωσε την τετράχρονη Κατοχή των Γερμανών και κάτοικοί της συμμετείχαν στα δίκτυα Αντίστασης που διαμορφώθηκαν στην κοιλάδα του Αμαρίου και στην ευρύτερη περιοχή του Ρεθύμνου και της Κρήτης. Στο ερώτημα τι προκάλεσε την καταστροφή αυτή προτάθηκαν ερμηνείες όπως αντίποινα, προετοιμασία της οπισθοχώρησης των Γερμανικών στρατευμάτων, εκδίκηση για την ανυπακοή των κατοίκων στους κατακτητές. Όμως, καμία από αυτές μεμονωμένα ούτε συνδυαστικά μεταξύ τους δεν έχει συγκεντρώσει τεκμήρια ικανά να δώσουν μια στέρεα απάντηση. Η ορολογία που έχει χρησιμοποιηθεί για την μεταφορά αυτής της εμπειρίας στο λόγο παρουσιάζει σημαντική ποικιλία όρων με επικρατέστερη την απόδοση «ολοκαύτωμα του Κέντρους».

Αμέσως μετά την οπισθοχώρηση του Γερμανικού στρατού οι κάτοικοι επανέρχονται και προσπαθούν να οργανώσουν την επανακατοίκηση της περιοχής. Η περίπτωση των οκτώ αυτών οικισμών εντάσσεται στην οργάνωση της ανοικοδόμησης της χώρας η οποία αντιμετωπίζει τις εκτεταμένες καταστροφές του ΒΠΠ και του εμφυλίου που ακολούθησε σε ενιαίο νομοθετικό πλαίσιο. Γίνεται μια πρώτη προσπάθεια να συγκεντρωθούν στοιχεία και να διαμορφωθεί μια εικόνα για τις πρωτοβουλίες των κατοίκων της περιοχής, τη συνδρομή της πολιτείας και τη μεταξύ τους αλληλόδραση για την ανοικοδόμηση των συγκεκριμένων οικισμών. Παράλληλα εντοπίζονται ζητήματα της ζωής των κατοίκων που αναδείχθηκαν και μεταβολές που προκλήθηκαν μέσα από αυτήν την διαδικασία.

Ταυτόχρονα με την προσπάθεια αποκατάστασης του χώρου κατοίκησης οι κάτοικοι δραστηριοποιούνται και για την ανέγερση μνημείων με σκοπό τη διατήρηση της μνήμης για τους νεκρούς και τις καταστροφές που βίωσαν. Τα μνημεία αξιοποιούνται για να εγγράψουν στο χώρο με ρητό και συμβολικό τρόπο την οπτική των κατοίκων που τα έστησαν αλλά και όσων είχαν την πρωτοβουλία για τις εκδηλώσεις μνήμης στα χρόνια που ακολούθησαν. Τα ίδια τα μνημεία, οι τελετές που πραγματοποιούνται και οι ομιλίες που εκφωνούνται σε αυτά συμβάλουν καθοριστικά στη διαμόρφωση της αφήγησης για τα γεγονότα που μνημονεύονται.

The operation of the German occupiers in eight villages on the Kentros Mountain in Rethymno, Crete, in August 1944, left behind 164 executed, along with public and private infrastructure razed to the ground. The operation was carried out in the historical context of the WWII, when, after the Battle of Crete, the area experienced the four-year German Occupation, when many residents participated in Resistance networks that had evolved in the Amari valley and the wider area of Rethymno and Crete. As to what caused this disaster, interpretations such as reprisals, preparation for the German troops’ withdrawal to the Chania area, or revenge for the disobedience of the inhabitants to the occupiers, have been proposed. None, however, have gathered evidence capable of giving a solid answer. The terminology of the event to convey the experience presents a variety of terms, with the most distinctive rendering being "The holocaust of the Kedros".

After the retreat of the German army, the inhabitants of the Kedros villages returned, to organize the area’s resettlement. The case of the eight villages became part of the reconstruction of the whole of Greece, which was dealing with the extensive destruction caused in WWII and the civil war that followed. A first attempt was made to collect data about local residents’ initiatives, the assistance of the state and the interaction between them, for the reconstruction of these settlements. Simultaneously, issues of the residents' lives that emerged and changes caused through the process were identified.

At the same time, as efforts to restore the residential areas took place, residents were active in erecting monuments to preserve the memory of the fallen and the disaster they, as a community, had experienced. The monuments, the ceremonies that take place, and the commemorative speeches made at them, have all contributed decisively to shaping the narrative of the events commemorated.