Η παρούσα διπλωματική εργασία διερευνά μία από τις πλέον σημαντικές περιόδους που σφράγισε ανεξίτηλα τον πολυτάραχο 20^ο αιώνα και διαμόρφωσε τις εξελίξεις τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο, θέτοντας τις βάσεις για τον σύγχρονο ευρωπαϊκό χάρτη. Πρόκειται για την πορεία του κράτους της Σοβιετικής Ένωσης σε μία χρονική έκταση εβδομήντα περίπου χρόνων, από τη θεμελίωση υπό τη στιβαρή ηγεσία του Ιωσήφ Στάλιν μέχρι και την κατάρρευση με τον Μιχαήλ Γκορμπατσόφ. Εξετάζονται οι πρακτικές του σταλινικού καθεστώτος, που διαμόρφωσαν τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του κράτους, η εντατική εκβιομηχάνιση και η κολεκτιβοποίηση, τα επιτεύγματα και το κόστος της επιτυχίας, ιδιαίτερα οι σχέσεις κράτους-πολίτη, οι εθνικές εκκαθαρίσεις, οι διώξεις και οι εκτοπίσεις, καθώς και η στάση του απλού Σοβιετικού πολίτη απέναντι στο καθεστώς, στάση που κυμαίνεται από την απόλυτη ταύτιση προς την εξουσία ως την ιδεολογική άρνηση παρά την καταστολή. Επίσης διερευνάται η προϊούσα παρακμή της δεκαετίας του 80, η προσπάθεια ανασυγκρότησης και τα κοινωνικά αδιέξοδα που οδήγησαν στην πτώση του τείχους του Βερολίνου και τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης.

Στη μελέτη αυτή όχημά μας είναι η τέχνη του Κινηματογράφου, που με την αναπαραστατική του δύναμη μπορεί να ζωντανέψει το παρελθόν συνθέτοντας μια ολαισθητική εμπειρία που γίνεται βίωμα. Έτσι η Ιστορία αποκτά πρόσωπο, ντύνεται με ήχους και εικόνες, μας βυθίζει στον κόσμο της, αποκτά συναίσθημα και ηθικό περιεχόμενο. Ταυτοχρόνως πρόκειται για ένα τελεστικό μηχανισμό που, μέσω της διαδικασίας της ταύτισης, ευνοεί την προσωρινή απώλεια του «εγώ» και συγκροτεί μνήμες ενός μη βιωμένου παρελθόντος, την προσθετική και πολιτισμική μνήμη της κοινότητας. Τρεις ταινίες Ρώσων δημιουργών της δεκαετίας του 80 με διαφορετική κινηματογραφική γλώσσα και στόχευση, θα μας βοηθήσουν να διερευνήσουμε τις τραυματικές και ιδεολογικά φορτισμένες μνήμες της σταλινικής περιόδου, αλλά και να εντρυφήσουμε στη σοβιετική κοινωνία και τα αδιέξοδά της κατά την ύστερη σοβιετική εποχή, λίγο πριν την κατάρρευση. Τέλος συνδυάζοντας ιστοριογραφικό υλικό με τη δύναμη της κινηματογραφικής εικόνας προτείνουμε ένα διδακτικό σενάριο που στοχεύει αφενός στη συγκρότηση ενός στέρεου οικοδομήματος γνώσεων για την ιστορική περίοδο και αφετέρου στην καλλιέργεια κριτικής σκέψης, δημοκρατικής πολιτειότητας και ιστορικής συνείδησης του μελλοντικού πολίτη.

This thesis explores one of the most important periods that indelibly marked the turbulent 20th century and shaped developments both at the European and global level, laying the foundations for the modern European map. It is about the progress of the state of the Soviet Union over a period of about seventy years, from its foundation under the firm leadership of Joseph Stalin to its collapse under Mikhail Gorbachev. The practices of the Stalinist regime, which shaped the particular character of the state, intensive industrialization and collectivization, the achievements and costs of success, especially state-citizen relations, ethnic cleansing, persecutions and displacements, as well as the attitude of the ordinary Soviet citizen towards the regime, an attitude ranging from absolute identification with power to ideological denial despite repression. Also explored is the progressive decline of the 1980s, the reconstruction effort, and the social impasses that led to the fall of the Berlin Wall and the dissolution of the Soviet Union. In this study, our research tool is the art of Cinema, which with its representational power can bring the past to life by composing a holistic experience that becomes a living experience. This is how History acquires a face, is clothed with sounds and images, immerses us in its world, acquires emotion and moral content. At the same time, it is an operative mechanism that, through the process of identification, favors the temporary loss of self-conscious and constitutes memories of an unlived past, the prosthetic and cultural memory of the community. Three films of Russian creators of the 80s with different cinematic language and focus will help us explore the traumatic and ideologically charged memories of the Stalinist period, but also immerse ourselves in Soviet society and its dead ends during the late Soviet era, just before the collapse . Finally, by combining historiographical material with the power of the cinematic image, we propose an educational scenario that aims, on the one hand, to build a solid body of knowledge about the historical period and, on the other hand, to cultivate critical thinking, democratic citizenship and historical consciousness of the future citizen.