Η παρούσα επιστημονική εργασία επικεντρώνεται στο ρόλο της Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας στη διαχείριση και αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών. Πιο συγκεκριμένα, ερευνάται πώς, με ποιους τρόπους και ποιοι φορείς Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας συμβάλλουν στην αντιμετώπιση των αρνητικών συνεπειών μετά την εκδήλωση ακραίων καιρικών φαινομένων.

Μέχρι την έναρξη της οικονομικής κρίσης το 2010, η Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία στην Ελλάδα εκφραζόταν, επί το πλείστον, μέσα από τις παραδοσιακές μορφές της κοινωνικής οικονομίας, τους συνεταιρισμούς. Ωστόσο, οι κακές πρακτικές που εφαρμόστηκαν, κυρίως, στους αγροτικούς συνεταιρισμούς τη δεκαετία του 1980 είχαν θέσει εκτός συζήτησης την Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία από το δημόσιο λόγο, την ακαδημαϊκή, πολιτική και κοινωνική ζωή. Όμως, η κατάσταση αυτή άρχισε να μεταβάλλεται μετά τα πρώτα χρόνια της οικονομικής κρίσης, η οποία αποτέλεσε και το έναυσμα για την αλματώδη εξάπλωση εγχειρημάτων, εναλλακτικών χώρων, πρακτικών και δραστηριοτήτων, πέρα από τα συνήθη πλαίσια και διεργασίες των κυρίαρχων ιδεολογιών.

Παράλληλα με την οικονομική κρίση, οι ραγδαίες αλλαγές στο κλίμα έχουν ως συνέπεια την κλιματική κρίση η οποία επηρεάζει έντονα και την Ελλάδα. Τα ακραία καιρικά φαινόμενα που εκδηλώνονται με μεγάλη συχνότητα και ένταση τα τελευταία χρόνια στον ελλαδικό χώρο είναι τα πλημμυρικά φαινόμενα, οι παρατεταμένοι καύσωνες και οι πυρκαγιές μεγάλης διάρκειας.

Για την απάντηση τον ερευνητικών ερωτημάτων, εστιάζουμε στην περίπτωση του Δήμου Τρικκαίων την περίοδο που το ακραίο καιρικό φαινόμενο Daniel έπληξε την περιοχή στις αρχές Σεπτέμβρη του 2023. Επιλέγονται και ερευνώνται τέσσερις φορείς από τα Τρίκαλα με αναφορά στην Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία και με έντονη δραστηριότητα στοχεύοντας στη διαχείριση των συνεπειών της κακοκαιρίας. Πρόκειται για το Τμήμα Κοινωνικών Πολιτικών και Δημόσιας Υγείας του Δήμου Τρικκαίων, την Κινητή Μονάδα Ψυχικής Υγείας, την Εθελοντική Ομάδα Act4V – Εν Δράση και τον Αυτοδιαχειριζόμενο Κοινωνικό Χώρο RossoNero. Η μεθοδολογία η οποία ακολουθείται για την επίτευξη των στόχων της εργασίας, είναι η διεξαγωγή ημιδομημένων συνεντεύξεων σε βάθος με ιδρυτικά μέλη των φορέων και η συγκέντρωση δευτερογενών δεδομένων μέσα από τη βιβλιογραφική έρευνα.  

Στην παρούσα εργασία περιλαμβάνονται θεωρητικές προσεγγίσεις και ορισμοί, περιγράφεται η εξέλιξη της Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας στην Ελλάδα και το οικοσύστημά της στο Δήμο Τρικκαίων, αναφέρονται οι δράσεις που αναπτύχθηκαν για την αντιμετώπιση των καταστροφών του Daniel, παρουσιάζονται οι φορείς που ερευνήθηκαν και διατυπώνονται τα κυριότερα σημεία των συνεντεύξεων με τους εκπροσώπους τους και, τέλος, παρουσιάζονται τα συμπεράσματα που προκύπτουν από την εκπόνηση της εργασίας.

This research thesis focuses on the role of Social and Solidarity Economy in the management of and response to natural disasters. Specifically, it investigates how Social and Solidarity Economy entities contribute to addressing the consequences following extreme weather events. Until the onset of the economic crisis in 2010, Social and Solidarity Economy in Greece was primarily expressed through traditional forms of social economy, such as cooperatives. However, the negative practices implemented mainly in agricultural cooperatives in the 1980s had marginalized Social and Solidarity Economy from public discourse, academic, political, and social life. This situation began to change after the first years of the economic crisis, which served as a catalyst for the rapid spread of projects, alternative spaces, practices, and activities beyond the usual frameworks and processes of dominant ideologies.

Simultaneously with the economic crisis, rapid climate changes resulted in a climate crisis that significantly affects Greece. The extreme weather phenomena occurring frequently and intensely in the Greek region in recent years include floods, prolonged heatwaves, and long-duration wildfires.

To answer the research questions, the case of the Municipality of Trikala is focused on the specific period when the extreme weather phenomenon "Daniel" struck the area in early September 2023. Four entities from Trikala are selected and investigated concerning the role of Social and Solidarity Economy, with a strong focus on managing the consequences of the storm. These entities are the Department of Social Policies and Public Health of the Municipality of Trikala, the Mobile Mental Health Unit, the Voluntary Team Act4V – In Action, and the Self-Managed Social Space RossoNero. The methodology used to achieve the goals of the study involves semi-structured in-depth interviews with founding members of the entities and the collection of secondary data through literature review.

The thesis includes theoretical approaches and definitions, describes the evolution of Social and Solidarity Economy in Greece and its ecosystem in the Municipality of Trikala, mentions the actions developed to address the “Daniel” disaster, presents the investigated entities, outlines the main points from the interviews with their representatives, and finally, provides the conclusions drawn from the study.