Η παρούσα διπλωματική εργασία παρουσιάζει, μέσω ενός κινηματογραφικού οδοιπορικού στον ελληνικό κινηματογράφο του β΄ μισού του 20ού αιώνα, τις αναπαραστάσεις της πόλης της Αθήνας, με βασικούς άξονες τη μνημειακή πολιτιστική της κληρονομιά και τις αλλαγές στο πολεοδομικό και αρχιτεκτονικό της περιβάλλον. Για να αξιολογηθεί ο βαθμός συμμετοχής τους στην ελληνική κινηματογραφική παραγωγή της περιόδου, κρίθηκε απαραίτητη η αναφορά στην αλληλεπίδραση συλλογικής μνήμης και χώρου, στη διαχρονική σχέση του Νεοέλληνα με τα αθηναϊκά κατά βάση μνημειακά κατάλοιπα και στις πολιτικό-κοινωνικές ζυμώσεις, που προκάλεσαν τη σταδιακή αλλαγή του αστικού τοπίου, για την οποία αφιερώνεται ένα σημαντικό τμήμα της εργασίας.

Οι ταινίες εξετάζονται με βάση την ισχύουσα περιοδολόγηση του Ελληνικού Κινηματογράφου (Παλαιός Ελληνικός Κινηματογράφος, Νέος Ελληνικός Κινηματογράφος, Σύγχρονος Ελληνικός Κινηματογράφος), λαμβάνοντας υπόψη εύλογους περιορισμούς στην τήρηση αυστηρών χρονικών ορίων. Η σεναριακή ανάλυση των επιλεγμένων ταινιών δεν είναι το ζητούμενο και πραγματοποιείται στον βαθμό που συμβάλλει στην ενίσχυση ή αποδυνάμωση του ρόλου που διαδραματίζει ο αστικός χώρος στην πλοκή τους.

Μέσα από την παράθεση πλήθους ταινιών και την απόπειρα ταξινόμησής τους με γνώμονα την κοινή θεματική, τον όμοιο τρόπο παρουσίασης ή την απουσία γνώριμων αστικών σημείων αναφοράς, ο αναγνώστης ακολουθεί ένα χρονολογικά προκαθορισμένο κινηματογραφικό μονοπάτι. Ξεκινάει με τη δυναμική συνοδεία της πλούσιας υλικής πολιτιστικής κληρονομιάς της πόλης, που λειτουργεί άλλοτε αποκλειστικά χωρικά αλλά με αρκετή δόση μεγαλοπρέπειας και νοσταλγίας και άλλοτε καθαρά συμβολικά. Στο τέλος της διαδρομής η έμφαση στην αθηναϊκή μνημειακότητα εγκαταλείπεται, τα οικεία μνημειακά κατάλοιπα εξυπηρετούν σχεδόν εξ ολοκλήρου τη γεωγραφική σήμανση της ταινίας, για να μείνει το περιθώριο στον φακό του σκηνοθέτη να στραφεί στο εσωτερικό μίας πόλης που συσσωρεύει τις αγωνίες και τα αδιέξοδα των ανθρώπων της, που προσπαθούν να βρουν τη θέση τους στη νέα τάξη πραγμάτων.

This thesis presents, through a cinematic journey in the greek cinema of the second half of the 20th century, the images of the city of Athens, with the main axes being its memorial cultural heritage and the changes in its urban planning and architectural environment. In order to evaluate the degree of their influence in the greek film production in this given period, it was deemed necessary to refer to the interaction between collective memory and space, the timeless relationship of the Neo-Greek with the Athenian memorial ruins and the socio-political events, which caused the gradual change of the urban landscape, for which a significant part of this work is dedicated to.

The films are reviewed based on the current periodisation of greek Cinema (Old Greek Cinema, New Greek Cinema, Modern Greek Cinema), considering practical limitations in adhering to strict time limits. The scriptural analysis of the selected films is not the aim, but it is carried out to the extent that it contributes to the strengthening or weakening of the role played by urban space in their plot.

By citing a plethora of films and attempting to classify them based on common themes, similar representations, or the absence of familiar urban reference points, the reader follows a chronologically predetermined cinematic path. It begins with the dynamic presence of the rich material cultural heritage of the city, which sometimes functions exclusively as territorial reference but with a sufficient dose of magnificence and nostalgia, and sometimes purely symbolically. At the end of the journey, the emphasis on Athenian monuments is abandoned, with the familiar memorial ruins almost entirely used for the geographical positioning of the film, leaving room for the director's lens to focus on the interior of a city that accumulates the anxieties and impasses of its people, who are trying to find their place in the new world order.