Σκοπός της παρούσας διπλωματικής εργασίας είναι να διερευνηθούν ο βαθμός αναπαράστασης της αιμομικτικής σχέσης του Οιδίποδα και της μητέρας του στον κινηματογράφο και ο τρόπος με τον οποίο η ψυχαναλυτική θεωρία συνέργησε στην απεικόνισή της.
Στο θεωρητικό μέρος θα παρουσιαστεί ο οιδιπόδειος μύθος και η ερμηνεία του στο ιστορικό, κοινωνικοπολιτικό και πολιτισμικό πλαίσιο της εποχής του. Θα αποσαφηνιστούν ορισμένοι εκ των βασικών όρων της ψυχανάλυσης και θα παρουσιαστούν οι ερμηνείες του οιδιπόδειου συμπλέγματος από τους ψυχαναλυτές Sigmund Freud, Carl G. Jung και Jacques Lacan. Η διάδοση της ψυχαναλυτικής θεωρίας και η επιρροή της στην εξέλιξη της κινηματογραφικής τέχνης θα αναλυθεί συνοπτικά, καθώς επίκεντρο της παρούσας εργασίας αποτελεί η εφαρμογή της θεωρίας της ψυχανάλυσης στις κινηματογραφικές εκδοχές του οιδιπόδειου μύθου και των χαρακτήρων του.
Για τον σκοπό αυτό προκρίθηκε η συνεξέταση τριών φιλμ με θεματικό πυρήνα το οιδιπόδειο σύμπλεγμα με δεκαετή -τουλάχιστον- χρονική απόκλιση μεταξύ τους, ώστε να ελεγχθούν αφενός η επιρροή της ψυχαναλυτικής θεωρίας και αφετέρου η ύπαρξη ψυχαναλυτικών μοτίβων. Μεταξύ των άφθονων αποδόσεων της τραγωδίας Οιδίπους Τύραννος επιλέχθηκαν τα φιλμ Oedipus Rex του T. Guthrie (1956), Edipo Re του P. P. Pasolini (1967) και Luna του B. Bertolucci (1979), εκ των οποίων τα δύο πρώτα αποτελούν μεθερμηνείες του πρωτότυπου θεατρικού έργου και το τελευταίο ελεύθερη απόδοση της αιμομικτικής σχέσης μητέρας-γιου.
Θα γίνει προσπάθεια να συσχετιστούν και να ερμηνευτούν τα κινηματογραφικά στοιχεία κάθε ταινίας με τα αναλυτικά εργαλεία των προαναφερθέντων θεωριών, καθώς και να ανιχνευθούν οι θεματικές, δομικές και μορφολογικές συνάφειες του πρωτότυπου μύθου με την κινηματογραφική του απόδοση.
Στο δημιουργικό μέρος της εργασίας παρατίθεται ένα πρωτότυπο σενάριο, το οποίο εξερευνά διαφορετικές εκφάνσεις του οιδιπόδειου συμπλέγματος, όπως τα αισθήματα έκθεσης, μοναξιάς και γονικής αποξένωσης, μίσους προς τη μορφή του Πατέρα και αγάπης και έλξης προς τη Μητέρα. Μέσα από τη σύγχρονη ιστορία της σχέσης ενός Γιου με τη Μητέρα του, το οιδιπόδειο σύμπλεγμα εξεικονίζεται από το ασύνειδο λυκαυγές του μέχρι τη δραματική του κορύφωση.
The aim of this MA thesis it to examine the nature of cinematic representation of Oedipus’ incestuous relationship with his mother and the ways in which psychoanalytic theory has impacted its depiction.
In the theoretical section we will present the oedipal myth and its interpretation within its historical, socio-political and cultural context. Clarifying certain psychoanalytic terms, we will examine the interpretation of the Oedipus Complex by psychoanalysts Sigmund Freud, Carl G. Jung and Jacques Lacan. The dissemination of the psychoanalytic theory as well as its influence in the development of cinematic art will be briefly analysed, as the focus of this thesis is the implementation of the theory of psychoanalysis to the cinematic variants of the Oedipus myth and its principal characters.
For this purpose, it has been chosen to co-examine three films dealing with the Oedipus Complex, created more than ten years apart from each other, in order to evaluate the influence of psychoanalytic theory as well as trace the existence of psychoanalytic patterns. Amidst the numerous cinematic adaptations of the Oedipus Rex tragedy, we selected the films Oedipus Rex (1956) by Tyrone Guthrie, Edipo Re (1967) by P.P. Pasolini and Luna (1979) by B. Bertolucci, the first two of which constitute interpretations of the original drama, while the third one attempts a free rendering of the incestuous mother-son relationship.
This thesis attempts to correlate and interpret each cinematic element through the use of psychoanalytic tools drawn from the above-mentioned theories as well as to investigate the thematic, structural and formal affinities between the original myth and its cinematic variations.
The creative section of the thesis consists of an original screenplay titled "Her Son", which explores different aspects of the Oedipus Complex, such as feelings of exposure, solitude, parental alienation, hatred towards the paternal figure and attraction towards the Mother. Through the contemporary story of the relationship between a son and his mother, the Oedipus Complex is portrayed in its development from its unconscious twilight stage to its dramatic climax.
Ο μύθος του Οιδίποδα στον κινηματογράφο