Η παρούσα διπλωματική εργασία εκπονήθηκε στο πλαίσιο του Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών «Δημιουργική Γραφή» και αφορά στη μελέτη της συλλογής των διηγημάτων του Ανδρέα Καρκαβίτσα με τίτλο Τα λόγια της πλώρης. Ο συγγραφέας είναι μία εμβληματική μορφή της ιδιαίτερα γόνιμης περιόδου 1880-1920, η οποία έφερε επαναστατικές αλλαγές στην εγχώρια λογοτεχνία, μέσα από την ηθογραφία, το ρεαλιστικό/νατουραλιστικό κίνημα, την ενσωμάτωση της λαογραφίας στα διάφορα είδη λόγου και την καθιέρωση της δημοτικής, που δημιούργησαν ένα εντελώς καινούργιο περιβάλλον.
H μέθοδος που αξιοποιήθηκε για την ανάλυση των διηγημάτων είναι η Συνεργατική Αφηγηματολογία, από την οποία προκύπτουν ενδιαφέροντα στοιχεία και συμπεράσματα, μέσα από μια συνδυαστική προσέγγιση, πάνω στους εξής άξονες: α) Τη διαδικασία ανάγνωσης και την πρόσληψη από τον αναγνώστη (Μπαρτ). β) Τον τρόπο αφήγησης και τα πεδία μέσα από τα οποία αυτή συντελείται (Ζενέτ). γ) Τον τρόπο σχηματισμού πλοκής και της πολυπλοκότητας της χαρακτηρολογίας και των κινήτρων (Προπ). δ) Την εξέταση ηθικών στόχων, των βαθύτερων ψυχικών θεμελίων, την αποκάλυψη του χαρακτήρα μέσω της δράσης (Αριστοτέλης). ε) Την ανάδυση νέων νοημάτων και πολλαπλών αναγνώσεων σε κάθε διήγημα ξεχωριστά.
Στα διηγήματα εξετάστηκε ο ρόλος και η λειτουργία του λαογραφικού στοιχείου (θρύλοι, παραδόσεις, και γενικά όσα όρισε ο Νικόλαος Πολίτης ως Μνημεία Λόγου και κατά παράδοση πράξεις ή ενέργειες). Η εφαρμογή του επιλεγμένου μεθοδολογικού αφηγηματολογικού εργαλείου έδωσε τα ακόλουθα συμπεράσματα. Αρχικά, αναδείχτηκε ο πολλαπλός ρόλος που επιτελεί το λαογραφικό στοιχείο εντός του ηθογραφικού ρεαλιστικού/ νατουραλιστικού πλαισίου. Όσον αφορά στη θάλασσα είδαμε πως ο συγγραφέας τη χρησιμοποιεί όχι μόνο ως σκηνικό των διηγημάτων του, αλλά και ως μια πολλαπλή αλληγορία (ιδεολογική, κοινωνική) και μήτρα γέννησης της μυθολογίας του κόσμου της ναυτοσύνης. Διαπιστώσαμε, μέσα από τον πλουραλισμό χρήσης αφηγηματολογικών εργαλείων, πώς η συλλογή αποκτά χαρακτήρα λαογραφική καταγραφής, αλλά και μαρτυρίας του ναυτικού βίου και των δυσκολιών του που συχνά διαπερνάται από ένα έντονο επικό στοιχείο. Διαπιστώσαμε ποικίλους τρόπους σχηματισμού πλοκής στα διηγήματα και παράλληλα είδαμε τους τρόπους με τους οποίους οι ηθικοί στόχοι των ηρώων βάζουν σε κίνηση τη διαδικασία της αφήγησης δημιουργώντας αντιπροσωπευτικούς χαρακτήρες. Μέσα από όλες τις παραπάνω λειτουργίες το εκάστοτε διήγημα, με τις διαφορετικές του αναγνώσεις, μας αποκάλυψε τα πολλαπλά επίπεδα νοημάτων, εντάσσοντας τη συλλογή στην κορωνίδα μιας πεζογραφίας που είναι δεκτική στις επιρροές που έρχονται από τις μεγάλες λογοτεχνικές σχολές του εξωτερικού, αλλά τις αξιοποιεί με τέτοιον τρόπο που να μας επιτρέπει να μιλάμε πλέον για μια λογοτεχνία με καθαρά ελληνική φυσιογνωμία.
Στο δημιουργικό μέρος της εργασίας επιχειρήθηκε η συγγραφή ενός διηγήματος μεγάλης έκτασης με την αφομοίωση παραδόσεων ή θρύλων, καθώς και τη χρήση μεγάλου μέρους των εργαλείων που θέτει στη διάθεση του κάθε συγγραφέα η «εργαλειοθήκη» των προαναφερόμενων θεωριών.
This dissertation was created under the ‘Creative Writing’ Postgraduate Course and refers to the study of Andreas Karkavitsas’ collection of short stories entitled Ta Logia tis Ploris (Words of the Prow). The author has been an emblematic figure of the exceptionally fruitful period of 1880-1920, which brought radical changes in its domestic literature, through ethography, the Realism/Naturalism movement, the incorporation of folklore into the various literary forms and the establishment of the Demotic Greek language, which created an entirely new environment.
The method that was used for the analysis of the short stories is the Collaborative Narratology, from which interesting elements and conclusions emerge, through a combinatorial approach and on the following axes: a) The reading process and each reader’s perception (Barthes). b) The narration style and the various fields in which the narration takes place (Genette) c) The way that the plot is shaped and the complexity of the characters and their motives. (Propp). d) The study of the moral goals, the deeper psychic foundations, the unravelling of the characters through action (Aristotle). e) The emergence of new meanings and multiple interpretations in each short story separately.
The role and the function of the folklore element was studied in the short stories (legends, traditions and what Nikolaos Politis generally defined as Speech Monuments and acts and actions by tradition). The application of the chosen methodological tool of narratology resulted in following conclusions. Firstly, the multiple role that the folklore element has within the Realism/Naturalism context of the short stories, was highlighted. When it comes to the sea, we saw that the author used it, not only as a scenery for his short stories, but also as a multiple allegory (ideological, social) and as “uterus” for the birth of the seamanship’s world mythology. What was found, through the pluralism of use of narratological tools is that the collection gains a character of folklore record and testimony for the sailor’s life universe and for the difficulties that frequently pass through an intense epic element. The various plot formation ways within the short stories were also found, while what was discovered is that the moral goals of the heroes and the unravelling of the character through action, set the narration process in motion by creating representative characters. Through all the above functions each short story, with its different readings, revealed the multiple meaning levels, and thus the collection is placed on the capstone of a prose that is receptive to the influences that come from the big literature schools abroad, but uses them in such a way that allows us to speak for a literature that has a clear Greek physiognomy.
In the creative part of the dissertation the writing of an extended short story was attempted with the integration of tradition and legends, as well as the use of a big number of tools which are provided to each author by the ‘toolbox’ of the aforementioned theories.
Η λαϊκή λογοτεχνία ταξιδεύει στα Λόγια της Πλώρης: ο ρόλος των λαϊκών μύθων και παραδόσεων