γραμματικό γένος | γλωσσικός σεξισμός | γενικευτική χρήση του αρσενικού γένους | σχολικά εγχειρίδια | γλωσσική ευαισθητοποίηση
61
16
Πίνακες, εικόνες, διαγράμματα
Αντικείμενο μελέτης της παρούσας εργασίας είναι η γραμματική κατηγορία του γένους στη γλώσσα και ο γλωσσικός σεξισμός στα βιβλία Γλώσσας του Δημοτικού. Αρχικά, παρουσιάζεται ο όρος φύλο, ο οποίος διακρίνεται στο βιολογικό, το οποίο αφορά σε βιολογικά και ανατομικά χαρακτηριστικά των ανθρώπων, και το κοινωνικό, το οποίο προσδιορίζεται βάσει κοινωνικών επιταγών. Το φύλο γραμματικοποιείται στη γλώσσα μέσω του γραμματικού γένους, το οποίο αποτελεί αυθαίρετη και εγγενή κατηγορία των ονομάτων. Στη συνέχεια, αναλύεται ο όρος σεξισμός, οι παράμετροί του και οι κοινωνικές του επιπτώσεις. Εντοπίζονται οι μορφές του σεξισμού, οι τρόποι εκδήλωσής του και επισημαίνεται ότι το φύλο που υποτιμάται τις περισσότερες φορές είναι το γυναικείο, αφού η πατριαρχική δομή της κοινωνίας προτάσσει το αρσενικό ως “φυσικά” ανώτερο του θηλυκού. Από τη στιγμή που υφίστανται άνισες σχέσεις στην κοινωνία, αυτό αντικατοπτρίζεται και στη γλώσσα (γλωσσικός σεξισμός). Η ελληνική γλώσσα βασίζεται στην κυριαρχία του αρσενικού γένους και αυτό γίνεται εμφανές στην καρδιά του γλωσσικού συστήματος, δηλαδή στη μορφολογία, τη σημασιολογία και τη σύνταξη. Όσον αφορά στη μορφολογία, η κυριαρχία του αρσενικού έναντι του θηλυκού εντοπίζεται μέσω της γενικευτικής χρήσης του αρσενικού γένους, καθώς το αρσενικό χρησιμοποιείται συμπεριληπτικά και αποσιωπάται εντελώς το γυναικείο φύλο. Η εν λόγω γλωσσική πρακτική είναι μια, σχεδόν, καθολική πρακτική διαγλωσσικά με σαφείς κοινωνικές προεκτάσεις, αφού ο γλωσσικός εξοβελισμός των γυναικών συνεπάγεται και κοινωνικό αποκλεισμό τους. Τα σχολικά εγχειρίδια της Γλώσσας των τριών πρώτων τάξεων του Δημοτικού εξετάστηκαν ως προς το φαινόμενο του γλωσσικού σεξισμού μέσω της ανάλυσης λόγου. Τα ευρήματα της μελέτης αποδεικνύουν ότι γλωσσικός σεξισμός υφίσταται και στα σχολικά βιβλία και οι μαθήτριες/μαθητές, στην ουσία, κοινωνικοποιούνται στο μοτίβο των έμφυλων στερεοτύπων με αποτέλεσμα να τα αναπαράγουν στη συνέχεια. Κρίνεται, λοιπόν, απαραίτητο η εκπαίδευση να προσανατολίζεται προς την κατεύθυνση της υπέρβασης του γλωσσικού σεξισμού, η οποία μπορεί να επιτευχθεί με ενημέρωση και ευαισθητοποίηση της γλωσσικής κοινότητας.
The topic of this study is the grammatical category of gender in language and linguistic sexism in language books of elementary school. At first, the term gender is presented, which is distinguished into biological sex, which refers to biological and anatomical characteristics of people, and social gender, which refers to behaviors associated with women or men. Gender is grammaticalized in language through grammatical gender, which is an arbitrary and inherent category of nouns. Next, the term sexism, its parameters and its social effects are analyzed. Then, the forms of sexism and the ways of its manifestation are identified and it is pointed out that the sex that is most often underestimated is the female, since the patriarchal structure of society proposes the male as "naturally" superior to the female. Since there are unequal relations in society, this is reflected in the language as well (linguistic sexism). The Greek language is based on the dominance of the masculine gender and this becomes apparent in the heart of the language system, that is in morphology, semantics and syntax. Regarding the morphology, the dominance of the male over the female is found through the generic use of the masculine gender, as the masculine is used inclusively and the female sex is completely silenced. This language practice is an almost universal practice with clear social implications, since the linguistic elimination of women implies their social exclusion. Linguistic sexism in language books of the first three grades of elementary school were examined through discourse analysis. The findings of the study show that linguistic sexism also exists in school books and students are, in fact, socialized in line with gender stereotypes and as a result they reproduce them throughout their lives. It is therefore necessary that education is oriented towards overcoming language sexism. This, can be achieved by informing and raising awareness of the language community.
Γραμματικό γένος και γλωσσικός σεξισμός στα βιβλία Γλώσσας του Δημοτικού