κριτική ανάλυση λόγου και critical discourse analysis | μοντέλο πολυγραμματισμών και multiliteracies | κριτικός γραμματισμός και critical literacy | αξιολόγηση και evaluation | ιδεοποιητική λειτουργία και ideational function | διαπροσωπική λειτουργία και interpersonal function | κειμενική λειτουργία και textual function
4
10
16
0
Βασικός στόχος της παρούσας εργασίας είναι η εξοικείωση των μαθητών/τριών της Β’ τάξης Γενικού Λυκείου με τον ειδησεογραφικό λόγο και την κριτική του ανάλυση, ώστε να είναι σε θέση να κατανοούν τις γλωσσικές πρακτικές που διαμορφώνουν την είδηση, να διαχωρίζουν την είδηση από το σχόλιο και την αξιολόγηση του δημοσιογράφου, αλλά και να αναγνωρίζουν τον τρόπο ιδεολογικής συγκρότησης των ειδησεογραφικών κειμένων. Επίσης, με βάση το μοντέλο των πολυγραμματισμών, παρουσιάζουμε προτάσεις για την καλλιέργεια του κριτικού γραμματισμού, ώστε να αποκτήσουν κριτική στάση απέναντι στις πληροφορίες που δέχονται καθημερινά από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και ιδιαίτερα από τα ειδησεογραφικά κείμενα του διαδικτύου, μιας και το διαδίκτυο στις μέρες μας ασκεί τεράστια επιρροή στους νέους και είναι το μέσο εκείνο που επιλέγουν ως επί το πλείστον για την ενημέρωσή τους. Αναλύουμε, για τον σκοπό αυτό, τέσσερα άρθρα, τα οποία επιλέξαμε με κριτήριο το να εμπίπτει το θέμα τους στα ενδιαφέροντα των μαθητών/τριών, προκειμένου να προσελκύσουμε την προσοχή τους και να εξασφαλίσουμε την ενεργή τους συμμετοχή. Για την ανάλυση των κειμένων, βασιστήκαμε στην κριτική ανάλυση λόγου και πιο συγκεκριμένα στην κοινωνιοπολιτισμική προσέγγιση του Fairclough, που αντλεί τα αναλυτικά της εργαλεία από τη συστημική λειτουργική γλωσσολογία του Halliday. Τα κείμενα μελετήθηκαν ως προς τις τρεις λειτουργίες της γλώσσας, την ιδεοποιητική/αναπαραστατική, τη διαπροσωπική και την κειμενική. Καταδείξαμε πως κυρίως μέσω της λεξικοποίησης και της αξιολόγησης προβάλλονται κάποιες πλευρές των γεγονότων και δίνεται έμφαση σε ορισμένους ιδεολογικούς λόγους, ανάλογα με την υποκειμενική κρίση του συντάκτη και τους σκοπούς που επιδιώκει. Επιπλέον, συνειδητοποιήσαμε πως τα πολιτικά συμφέροντα που εξυπηρετεί η κάθε εφημερίδα, το κάθε μέσο γενικότερα, επηρεάζουν καθοριστικά τον τρόπο με τον οποίο κατασκευάζονται ιδεολογικά τα ειδησεογραφικά κείμενα. Τίθεται επομένως ένας σοβαρός προβληματισμός για την αντικειμενικότητα της προσφερόμενης ενημέρωσης και γίνεται αντιληπτή η επιτακτική ανάγκη να αποκτήσουν οι νέοι μια πιο υπεύθυνη στάση, είτε ως παραγωγοί λόγου είτε ως αποδέκτες. Θα μπορούσε μάλιστα να αποτελέσει θέμα μελλοντικής έρευνας, ποσοτικής αυτή τη φορά, το κατά πόσο οι μαθητές/τριες με την κριτική ανάλυση λόγου και το μοντέλο των πολυγραμματισμών καταφέρνουν τελικά να αποκωδικοποιούν και να ερμηνεύουν τις πληροφορίες που δέχονται, αποφεύγοντας τη χειραγώγησή τους από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης.
The main objective of this dissertation is to familiarize the students of the Second Grade of Senior Highschool with journal discourse and its critical analysis, in order to be able to understand the linguistic practices that shape the news, to separate the news from the journalists’ personal commentary and bias, but also to recognize the ideological structure of news articles. Also, based on the multiliteracies model, we present suggestions for cultivating critical literacy in order to gain a critical attitude towards the information students receive from the Mass Media on a daily basis and especially from online news media, as the internet has nowadays a heavy influence on young people and is the means they mostly choose to keep themselves informed. In this paper, we analyzed four articles, which we have selected so that their subject falls within the interests of the students, in order to attract their attention and ensure their active participation. For the analysis of the texts, we relied on critical discourse analysis, and more specifically on Fairclough’s socio-cultural approach, which derives its analytical tools from Halliday's systemic functional linguistics. The texts were studied according to the three functions of language, ideational / representational, interpersonal and textual. We have shown that mainly through lexicalization and evaluation, some aspects of the facts are highlighted and certain ideological reasons are emphasized, depending on the authors’ subjective judgment and the goals they pursue. In addition, we have realized that the political interests served by each newspaper, each medium in general, have a decisive influence on the way journalistic texts are constructed in terms of their ideology. There is therefore a serious concern about the objectivity of the information provided and we become aware of the imperative need for young people to take a more responsible attitude, both as speech producers and as speech participants. That could actually be the subject of a future research, quantitative this time, on whether students educated in critical discourse analysis and the model of multiliteracies are indeed able to decode and interpret the information they receive, avoiding being manipulated by the mass media.
Ειδησεογραφικός λόγος και κριτικός γραμματισμός: κείμενα και εκπαιδευτικές εφαρμογές