Σε μια ταχύτατα εξελισσόμενη, πολυπολιτισμική και πολυφωνική κοινωνία, η οποία εμπλουτίζεται πολιτισμικά με τις διαρκώς αυξανόμενες εισροές προσφύγων και μεταναστών/-τριών, γεννάται η ανάγκη ανάδειξης των Λόγων μειονοτικών ομάδων, ώστε να συνδεθούν και να ερμηνευτούν σύμφωνα με το κοινωνικο-πολιτισμικό πλαίσιο, εντός του οποίου αρθρώνονται. Η συγκεκριμένη εργασία, αξιοποιώντας εργαλεία από την Κριτική Ανάλυση Λόγου (ΚΑΛ) προσεγγίζει το προσφυγικό και μεταναστευτικό βίωμα και εξετάζει ποικίλες αφηγήσεις προσφύγων και μεταναστών/-τριών, φωτίζοντας πτυχές των πολυσύνθετων, υβριδικών ταυτοτήτων τους. Μέσα από τη Συστημική Λειτουργική Γραμματική (ΣΛΓ) του M.A.K. Halliday και την ανάλυση της αναπαραστατικής και διαπροσωπικής λειτουργίας, αναδεικνύεται η ιδιότητα της γλώσσας ως κοινωνικής πρακτικής και η συνακόλουθη προσπάθεια των προσφύγων και μεταναστών/-τριών να (επαν)ερμηνεύσουν το βίωμά τους, να καθορίσουν τη θέση τους σε σχέση με το(ν) Άλλο και να διεκδικήσουν της νέα τους θέση στον κόσμο. Στο επίκεντρο της μελέτης τοποθετούνται ιστορίες που αναδεικνύουν τον ρόλο που διαδραματίζει το τραύμα στην πρόσληψη και την κατασκευή των γεγονότων από τους πρόσφυγες και τους μετανάστες/-τριες, είτε αυτό σχετίζεται με τον πόλεμο, είτε με την εγκληματικότητα, τη βία, τη φτώχεια ή τις σεξουαλικές τους προτιμήσεις που αντιτίθενται προς το θρησκευτικό αίσθημα της χώρας τους. Ο ρόλος της ιδεολογίας γίνεται φανερός στην πλειονότητα των αφηγήσεων, ωστόσο οι περισσότεροι/-ες αφηγητές/-τριες προσφέρουν έμμεσες και συγκεκαλυμμένες αξιολογήσεις για τα γεγονότα που τους στιγμάτισαν. Άλλοι, βέβαια, δεν διστάζουν να προβούν σε ρητές αξιολογήσεις, αναφορικά με τη χώρα καταγωγής και τη χώρα υποδοχής, σπάζοντας το σύνηθες μοτίβο του φόβου και της σιωπής, τολμώντας, μάλιστα, να μιλήσουν μπροστά σε μια κάμερα, προκειμένου να ακουστεί και να αναδειχθεί ο Λόγος τους και όσων εκπροσωπούν.
Η ανάδειξη των φωνών, που είτε ακολουθούν το μοτίβο της σιωπής είτε τολμούν να αναδείξουν την πραγματική όψη του προσφυγικού/μεταναστευτικού βιώματος, κρίνεται απαραίτητη και εντός του σχολικού πλαισίου, ιδίως σε μια εποχή που οι τάξεις, όπως και οι κοινωνίες, είναι πολυφωνικές και πολυπολιτισμικές. Για τον λόγο αυτό, μέσα από το Μοντέλο των Πολυγραμματισμών σχεδιάζεται μια διδακτική πρόταση, η οποία στοχεύει στην ανάδειξη των μειονοτικών φωνών, προκειμένου να ακουστούν και εντός των τάξεων, προωθώντας την κριτική γλωσσική επίγνωση των μαθητών/-τριών.
In a rapidly evolving, multicultural and polyphonic society, which is culturally enriched by the ever-increasing influx of refugees and immigrants, a need arises for the voices of minority groups to come forward, in order to be related to and interpreted according to the socio-cultural context, in which they are articulated. The present study, utilizing tools from the Critical Discourse Analysis (CDA), approaches the refugee and immigrant experience, examining various narratives of refugees and immigrants, illuminating aspects of their complex, hybrid identities. Through the Systemic Functional Grammar (SFG) of M.A.K. Halliday and the analysis of the ideational and interpersonal function, the function of language as social practice and the consequent effort of refugees and immigrants to (re)interpret their experience, to determine their position in relation to the Other, to claim their new place in the world are made clear. This study focuses on stories that highlight the role of trauma in the perception and expression of the events described by refugees and immigrants, whether that is related to war, crime, violence, poverty or their sexual preferences as opposed to the religious practices of their home country. The role of ideology becomes apparent in the majority of the narratives, even though most narrators offer indirect and covert evaluations of the events that stigmatized them. Others, on the other hand, do not hesitate to make explicit assessments, regarding the country of origin and the host country, breaking the usual pattern of fear and silence, daring, in fact, to speak in front of a camera, in order to be heard and to reveal the voices of those they represent.The emergence of voices, which either follow the pattern of silence or dare to highlight the true refugee / immigrant experience, is also necessary within the school context, especially in an era that school classes, like societies, are polyphonic and multicultural. For this reason, based on the Multiliteracies Model, a teaching proposal is designed, aiming to highlight the minority voices, in order for them to be heard in the classrooms, promoting the critical language awareness of the students.
Κριτική Ανάλυση Λόγου και Πολυγραμματισμοί: Αναπαραστάσεις προσφύγων και μεταναστών σε κείμενα μαζικής κουλτούρας