Η εξελικτική πορεία των πόλεων διαμορφώνεται από την αμφίδρομη σχέση των κοινωνικών
οικονομικών και γεωπολιτικών μετασχηματισμών εντός του χωρικού πλαισίου όπου
εγγράφεται η ανθρώπινη δραστηριότητα. Η αστική ανάπτυξη γίνεται πραγματικότητα με
ταχύτατους ρυθμούς σε όλη την γη. Παράγοντες όπως, η αστικοποίηση, η κλιματική αλλαγή,
η αύξηση των κοινωνικο-οικονομικών ανισοτήτων αποτελούν παγκόσμιες τάσεις, οι οποίες
επηρεάζουν τη διαδικασία διαμόρφωσης πολιτικών. Η επιρροή αυτή εμφανίζεται περισσότερο
έντονη και σύνθετη στις αστικές περιοχές, στις οποίες αφενός συγκεντρώνονται εντονότερα
προβλήματα και αφετέρου αναδύονται διαφορετικές δυναμικές και κοινωνικό-χωρικές
διασυνδέσεις. Βασική πηγή πιέσεων είναι η ιδία η αστική εξάπλωση και η διάχυση της
ανάπτυξης, με συνέπειες που εκδηλώνονται ταυτόχρονα σε διαφορετικά πεδία, όπως είναι το
εύρος των απαιτούμενων τεχνικών και κοινωνικών υποδομών, η μορφή και το είδος των
ενεργειακών πηγών που απαιτούνται, η ποιότητα του φυσικού και αστικού περιβάλλοντος, τα
ζητήματα κοινωνικής διαφοροποίησης κλπ.
Οι αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης αποκτούν κρίσιμη σημασία απέναντι στη συσσώρευση
πιέσεων και προβλημάτων που πηγάζουν και διαμορφώνονται από την δυναμική της
ανάπτυξης των πόλεων. Σε περιόδους κρίσεων η ταχύτητα και η ένταση των αλλαγών αυτών
είναι μεγαλύτερη στις αστικές γεωγραφίες, ενώ συχνά οι διάφορες μορφές της κρίσης
συνδέονται μεταξύ τους σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό. Για παράδειγμα, η περιβαλλοντική
κρίση αφορά θεμελιώδη περιβαλλοντικά ζητήματα, όπως η κλιματική αλλαγή και οι φυσικές
καταστροφές (τυφώνες, πλημμύρες, πυρκαγιές, κ.α). Αυτά επηρεάζουν τη φυσική υπόσταση
της πόλης, πλήττουν την οικονομία της και απειλούν την κοινωνική συνοχή.
Ο αστικός σχεδιασμός θεωρείται ένα μετασχηματιστικό εργαλείο που μπορεί να αντιμετωπίσει
ζητήματα που σχετίζονται με την περιβαλλοντική ευθύνη, την κοινωνική ισότητα και την
οικονομική βιωσιμότητα. Ορθές πρακτικές ενός ολοκληρωμένου πολεοδομικού σχεδιασμού
μπορούν να εξυπηρετήσουν τις προσπάθειες αντοχής και ανάπτυξης.
Η διαχρονική επίτευξη της ανθεκτικότητας σε διαφορετικά χωρικά επίπεδα φαίνεται ότι
αποτελεί ζητούμενο προς την κατεύθυνση της βιωσιμότητας. Με βάση αυτή την προσέγγιση
η παρούσα εργασία επικεντρώνεται ειδικότερα στην Πρωτοβουλία 100 Resilient Cities
(100RC), που εκπονήθηκε από το Ίδρυμα Rockefeller ώστε να υποστηρίξει πόλεις σε όλο τον κόσμο στην προσπάθεια για ανάπτυξη και εφαρμογή στρατηγικών ικανών να αυξήσουν την
αστική ανθεκτικότητα ενόψει πολλαπλών σοκ και στρες, υπό την επίδραση της κλιματικής
αλλαγής.
Στο πλαίσιο αυτό προκύπτει το ερώτημα της γεωγραφικής διαφοροποίησης της
ανθεκτικότητας, δηλαδή σε ποιο βαθμό και πώς επηρεάζεται η ανθεκτικότητα από τα διακριτά
δομικά, περιβαλλοντικά και κοινωνικοοικονομικά χαρακτηριστικά των πόλεων. Ειδικότερα,
με βάση τη συγκριτική ανάλυση δύο περιπτωσιολογικών μελετών, της Ρώμης και της Αθήνας,
αυτή η μελέτη στοχεύει στην παροχή πληροφοριών σχετικά με τις ιστορικές διαδρομές των
πόλεων, την γεωγραφική θέση, τις διακριτές αστικές πολιτικές, τις κοινές συγκυρίες, την
ετερογένεια ή τα κοινά χαρακτηριστικά τους ως προς τον τρόπο που οι σύγχρονες μεσογειακές
πόλεις προετοιμάζονται απέναντι στην περιβαλλοντική κρίση και τέλος πως εξελίχθηκαν οι
διαδικασίες οικοδόμησης ανθεκτικότητας στο πλαίσιο της Πρωτοβουλίας 100RC.
The evolutionary course of cities is shaped by the two-way relationship of social, economic
and geopolitical transformations within the spatial context in which human activity is recorded.
Urban development is becoming a reality at a rapid pace across the earth. Factors such as
urbanization, climate change, increasing socio-economic inequalities are global trends, which
influence the policy-making process. This influence appears more intense and complex in
urban areas, where on the one hand more intense problems are concentrated and on the other
hand different dynamic and socio-spatial connections emerge. The main source of pressure is
the urban sprawl itself and the diffusion of development, with consequences that manifest
themselves simultaneously in different fields, such as the range of required technical and social
infrastructure, the form and type of energy sources required, the quality of natural and urban
environment, issues of social differentiation, etc.
The principles of sustainable development are becoming critical to the accumulation of
pressures and problems that arise and are shaped by the dynamics of urban development. In
times of crisis the speed and intensity of these changes is greater in urban geographies, while
often the various forms of crisis are interrelated to a greater or lesser degree. For example, the
environmental crisis addresses fundamental environmental issues, such as climate change and
natural disasters (hurricanes, floods, fires, etc.). These affect the physical condition of the city,
affect its economy and threaten social cohesion.
Urban planning is considered a transformational tool that can address issues related to
environmental responsibility, social equality and economic sustainability. Good practices of an
integrated urban planning can serve the efforts of sustainability and development.
Achieving resilience over time at different spatial levels seems to be in the direction of
sustainability. Based on this approach, this paper focuses in particular on the 100 Resilient
Cities (100RC) Initiative, developed by the Rockefeller Foundation to support cities around
the world in developing and implementing strategies capable of increasing urban resilience in
the face of multiple shocks and stress, under the influence of climate change.
In this context, the question arises of the geographical differentiation of resilience, ie to what
extent and how resilience is affected by the distinct structural, environmental and socioeconomic
characteristics of cities. In particular, based on the comparative analysis of two case studies, Rome and Athens, this study aims to provide information on the historical route of
cities, geographical location, distinct urban policies, common circumstances, heterogeneity or
common their characteristics in terms of how modern Mediterranean cities are preparing for
the environmental crisis and finally how the 100RC Sustainability building processes have
evolved.
Αστικός Σχεδιασμός και Στρατηγικές Ανθεκτικότητας σε περιοχές της Μεσογείου