Δημοσιογραφία της επιστήμης, επιστημονικός γραμματισμός, πλαισίωση, μοντέλα επικοινωνίας, δημοσιογραφία της υγείας, υγειονομική κρίση. | Science journalism, scientific literacy, framing, communication models, health journalism, health crisis.
Βέγλης, Α. (2019), Διαδικτυακή Δημοσιογραφία, E-book, Πάτρα: Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο.
Η Δημοσιογραφία της Επιστήμης είναι ένας σχετικά νέος ειδησεογραφικός κλάδος που αποσκοπεί στην ευρεία παρουσίαση στη δημόσια σφαίρα των επιτευγμάτων της επιστημονικής κοινότητας σε εύληπτη και κατανοητή μορφή, συνδράμοντας στον επιστημονικό γραμματισμό του κοινού και στην τοποθέτησή του σε καλύτερη θέση όσο αφορά την αντιμετώπιση θεμάτων της καθημερινότητας με τρόπο που βασίζεται στην επιστημονική γνώση και στον επιστημονικό τρόπο σκέψης. Ενισχυμένη από τις σύγχρονες τεχνολογικές δυνατότητες και την παγκοσμιοποίηση των επικοινωνιακών δικτύων αναλαμβάνει τον ιδιαίτερα σημαντικό διαμεσολαβητικό ρόλο ανάμεσα στην επιστήμη και τους πολίτες, με τον τρόπο παρουσίασης, την πλαισίωση της είδησης, τον σχολιασμό της και την χρησιμοποιούμενη ορολογία να ορίζουν σε τελική ανάλυση το πεδίο. Συχνά όμως, ιδίως για λόγους λειτουργικών ελλείψεων, οργανωσιακής κουλτούρας και πολιτικών σκοπιμοτήτων, η δημοσιογραφία της επιστήμης αποτυγχάνει να μεταδώσει στο κοινό την πλήρη εικόνα της επιστήμης. Η κατανόηση, αναδιαμόρφωση και μετάδοση της επιστημονικής γνώσης από τα Μέσα αποτελεί εξαιρετικά περίπλοκο έργο που πρέπει να εκτελείται με βάση τις αρχές της δημοσιογραφικής ηθικής και δεοντολογίας επάνω σε αυστηρές διαδικασίες που απαιτούν ειδικές γνώσεις, αφοσίωση, δημιουργικότητα, φιλοδοξία, δεκτικότητα και μετριοφροσύνη. Στο πλαίσιο αυτό έχουν αναπτυχθεί από την ακαδημαϊκή κοινότητα διάφορα μοντέλα επικοινωνίας της επιστήμης, τα οποία επιδιώκουν το καθένα με διαφορετικό τρόπο την δημοσιογραφική παραγωγή επιστημονικών ιστοριών, τονίζοντας την ανεπάρκεια αντίληψης του ρόλου των ΜΜΕ απλά και μόνο ως αγωγών μεταφοράς επιστημονικής πληροφόρησης.
Η Δημοσιογραφία της Υγείας αποτελεί ιδιαίτερο τμήμα της δημοσιογραφίας της επιστήμης που ειδικεύεται στην επιστημονική πληροφόρηση πάνω σε ζητήματα υγείας, αποκτώντας βαρύνουσα σημασία ιδίως σε περιόδους υγειονομικών κρίσεων, αφού με τον τρόπο που πλαισιώνει και παρουσιάζει στο ευρύ κοινό τις ιατρικές πληροφορίες επηρεάζει ανάλογα την κοινή γνώμη καθορίζοντας την εστίαση του ενδιαφέροντος, τις απόψεις και τις επιλογές του πληθυσμού-στόχου όσον αφορά τη στήριξη των υγειονομικών πολιτικών και αποφάσεων, την υιοθέτηση μέτρων υγειονομικής πρόληψης και προστασίας και την αποδοχή επιθυμητών συμπεριφορών.
Ο κομβικός αυτός ρόλος της δημοσιογραφίας της υγείας αναδείχθηκε κατά την πανδημική κρίση του Covid-19 και την επακόλουθη έκρηξη στη ζήτηση για επιστημονική πληροφόρηση, πυροδοτώντας πλήθος ερωτημάτων αναφορικά με την αποκρυπτογράφηση και αναπαραγωγή των ιατρικών δεδομένων, τον τρόπο μεταφοράς τους στους απλούς πολίτες, την αντιμετώπιση των αμφισβητιών και συνωμοσιολόγων και τον καθοδηγητικό χαρακτήρα της επιστημονικής ενημέρωσης.
Κινούμενη στο πλαίσιο αυτό η παρούσα διπλωματική εργασία, αφού αρχικά επιχειρήσει μια θεωρητική προσέγγιση των προαναφερόμενων εννοιών και την αποσαφήνιση των μεταξύ τους άρρηκτων σχέσεων σύμφωνα με τη σχετική βιβλιογραφία, επιδιώκει στη συνέχεια μέσα από τη μελέτη περίπτωσης της ελληνικής πραγματικότητας και την πρωτογενή έρευνα με βάση την ανάλυση στοχευμένου δείγματος πρωτοσέλιδων τεσσάρων ελληνικών έντυπων εφημερίδων κατά τη διάρκεια της πανδημίας του Covid-19 να διερευνήσει, να αποσαφηνίσει, να συγκρίνει και να αναδείξει τον βαθμό συνδρομής της δημοσιογραφικής προσέγγισης και κάλυψης των γεγονότων στον επιστημονικό γραμματισμό του ελληνικού πληθυσμού και κατ’ επέκταση στην αντιμετώπιση της κρίσης. Η εργασία ολοκληρώνεται με την παράθεση των εξαγόμενων συμπερασμάτων και συγκεκριμένων προτάσεων αξιοποίησής τους.
Science Journalism is a relatively new field of journalism that aims at the wide presentation in the public sphere of the achievements of the scientific community in an intelligible and comprehensible form, assisting in the scientific literacy of the unskilled public and placing it in a better position to deal with everyday issues in a way based on scientific knowledge and scientific way of thinking. Enhanced by modern technological capabilities and the globalization of communication networks, it assumes the particularly important mediating role between science and citizens, and the way of presentation, the framing of the news, its commentary and the terminology used, define the field in the final analysis. But often, especially due to operational shortcomings, organizational culture and political expediencies, science journalism fails to convey to the public the full picture of science. Understanding, reshaping and transmitting scientific knowledge by the Media is an extremely complex task that must be performed based on the principles of journalistic ethics and ethics on strict procedures that require special knowledge, dedication, creativity, ambition, receptivity and modesty. In this context, the academic community has developed various models of communication of science, which each seek in a different way the journalistic production of scientific stories, emphasizing the inadequacy of understanding the role of the media simply as conduits for the transmission of scientific information.
Health Journalism is a special part of science journalism which specializes in scientific information on health issues, gaining importance especially in times of health crises, since the way it frames and presents medical information to the general public influences public opinion by determining the focus of interest, views and choices of the target population regarding the support of health policies and decisions, the adoption of health prevention and protection measures and the acceptance of desired behaviors.
This pivotal role of health journalism emerged during the Covid-19 pandemic crisis and the ensuing explosion in the demand for scientific information, sparking a number of questions about deciphering and reproducing medical data, the way these are conveyed to ordinary people, dealing with challengers and conspiracy theorists and the guiding nature of scientific information.
Moving in this context, the present dissertation, after initially attempting a theoretical approach to the aforementioned concepts and the clarification of the inseparable relations according to the relevant literature, then seeks through the case study of Greek reality and the primary research based on analysis of a targeted sample of front pages of four Greek print newspapers during the Covid-19 pandemic to investigate, clarify, compare and highlight the degree of contribution of the journalistic approach and coverage of events to the scientific literacy of the Greek population and consequently in dealing with the crisis. The dissertation is completed with the presentation of the conclusions drawn and specific proposals for their use.
Δημοσιογραφία της Επιστήμης και Επιστημονικός Γραμματισμός: ΜΜΕ και Covid-19