Η συζήτηση για το μεταναστευτικό στην παγκόσμια δημόσια σφαίρα με τη διαμεσολάβηση των ΜΜΕ έχει μετατοπιστεί από τους ίδιους τους άμεσα εμπλεκόμενους σε επίπεδο πολιτικής, εγχώριας, ευρωπαϊκής και διεθνούς. Σε αυτό το πλαίσιο περιλαμβάνονται συγκρούσεις συμφερόντων και απόψεων που αναδύονται στον δημόσιο διάλογο. Συχνά καταγράφονται αντιπαραθέσεις και καταλογισμοί μεταξύ ισχυρών στα κέντρα λήψης αποφάσεων. Οι λύσεις, οι ανάγκες και επιπτώσεις στους ανθρώπους καταλαμβάνουν πολύ μικρότερο μέρος στη συζήτηση με το πρόβλημα να χρονίζει και να επιδεινώνεται. Οι έρευνες σε διάφορες χώρες που γίνονται από τα ΜΜΕ αναδεικνύουν το πρόβλημα στη βάση της ιδεολογικής και κομματικής/πολιτικής τους κατεύθυνσης, των συμφερόντων που προκύπτουν από τη σχέση τους με τις κυβερνήσεις των κρατών, την προσπάθειά τους να αυξήσουν το κοινό τους. Το ανθρωπιστικό μέρος της κρίσης φαίνεται να έχουν αναλάβει διεθνείς οργανισμοί και ΜΚΟ, βάζοντας τη συζήτηση στη βάση των ανθρώπινων δικαιωμάτων.
Η ομογενοποίηση που φέρνει το διαδίκτυο επιτείνει την αναπαραγωγή συγκεκριμένων απόψεων και στερεοτύπων πολλές φορές στιγματιστικών για τους μετανάστες. Σε αυτή την κατεύθυνση ωθεί και η παντελής απουσία πηγών και φωνών που προέρχονται από την πλευρά των μεταναστών. Η ρητορική αυτή των Μέσων γίνεται αρνητικότερη κάθε φορά που καταφθάνουν νέοι μετανάστες στις διάφορες χώρες υποδοχής. Επίσης, συχνά παρατηρούνται κατηγοριοποιήσεις, όπως πρόσφυγας, μετανάστης, αιτών άσυλο, τόσο στην αντιμετώπιση των ανθρώπων όσον αφορά στην πολιτική αλλά και στη νομιμοποίηση αυτής μέσα από τα ΜΜΕ που αναπαράγουν τους σκόπιμους αυτούς διαχωρισμούς.
Λαμβάνοντας υπόψη τον ρόλο των ΜΜΕ στη διαμόρφωση της κοινωνικής πραγματικότητας, η παρούσα διπλωματική εργασία στοχεύει να ερευνήσει, να καταγράψει και να αναλύσει τον λόγο των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης όταν «μιλούν» για τους πρόσφυγες και τους μετανάστες, και γενικότερα τον τρόπο με τον οποίο τοποθετούνται στον δημόσιο διάλογο σε σχέση με το προσφυγικό – μεταναστευτικό ζήτημα. Η έρευνα αφορά την ανάλυση του περιεχομένου 33 δημοσιευμάτων στα οποία καταγράφηκαν μια σειρά από γεγονότα και δημοσιογραφικές αφηγήσεις σχετικά με την κατάληψη από πρόσφυγες και μετανάστες της πλατείας Σαπφούς στη Λέσβο, που στάθηκε η αφορμή για το ξέσπασμα βίαιων επεισοδίων στη Λέσβο στις 22 Απριλίου του 2018. Στην έρευνα αναζητιούνται υπαίτιοι, αιτίες, επιπτώσεις, λύσεις καθώς και η ηθική πλαισίωση των γεγονότων, όπως αυτά παρουσιάστηκαν από το κάθε Μέσο που τα κάλυψε.
Στο πρώτο μέρος της εργασίας περιγράφεται η προσφυγική κρίση στην Ευρώπη και στην Ελλάδα μέσα από αριθμούς και στοιχεία από διεθνείς οργανισμούς και οργανώσεις που αναπτύσσουν δράση και δημόσιο λόγο γύρω από τα θέματα του προσφυγικού. Στη συνέχεια γίνεται μια καταγραφή του τρόπου με τον οποίο τα Μέσα κατασκευάζουν την κοινωνική πραγματικότητα, και διαμορφώνουν στερεοτυπικές αντιλήψεις ή και διαχωρισμούς γύρω από μειονοτικές ευάλωτες ομάδες, όπως οι πρόσφυγες και οι μετανάστες. Ακολουθεί ο ρόλος και η στάση των ΜΜΕ απέναντι στο προσφυγικό και τα επιμέρους ζητήματά του και μια σειρά από έρευνες που έχουν γίνει για τις αναπαραστάσεις των ΜΜΕ για τους πρόσφυγες και τους μετανάστες.
Το δεύτερο μέρος της εργασίας περιλαμβάνει την έρευνα. Για την ανάλυση των δημοσιευμάτων επιλέχθηκε η μέθοδος της πλαισίωσης (framing) η οποία χρησιμοποιείται κατεξοχήν στον τομέα των ΜΜΕ και η ερευνητική μέθοδος της ανάλυσης περιεχομένου.
Given the role of the media in shaping social reality, this thesis aims to investigate, record and analyze the media discourse when "talking" about refugees and immigrants, and more generally how they are placed on the public debate in relation with the refugee - migration issue. The research is an analysis of the content of 33 publications that record a series of events and journalistic accounts of the capture of refugees and migrants at Sappho Square in Lesvos, which triggered the outbreak of violent incidents in Lesvos on April 22, 2018. The research seeks out the culprits, causes, consequences, solutions as well as the ethical context of the events, as presented by each media outlet.
The first part of the paper describes the refugee crisis in Europe and Greece through numbers and figures from international organizations and organizations that develop action and public discourse on refugee issues. The following chapter is a record of how the Media constructs social reality, and forms stereotypical perceptions or even divisions around minority vulnerable groups, such as refugees and immigrants. Subsequently, comes the role and attitude of the media towards the refugee and its individual issues, and a series of investigations into the media representations of refugees and migrants.
The second part of the work involves the research. For the analysis of the publications, the framing method used mainly in the field of media and the content analysis research method were selected.
Ελληνικά ΜΜΕ και αναπαραστάσεις προσφύγων και μεταναστών: Ανάλυση περιστατικού στη Λέσβο