Περίληψη

Εισαγωγή: Οι απαιτητικές εργασιακές συνθήκες των νοσηλευτών οδηγούν συχνά σε εξουθένωση και ηθική δυσφορία, όταν μάλιστα οι νοσηλευτές δεν μπορούν να παρέχουν τις υπηρεσίες τους σύμφωνα με τις ηθικές τους αξίες. Η ηθική ανθεκτικότητα συνεπώς αποτελεί σημαντικό εφόδιο των νοσηλευτών στο δύσκολο πλαίσιο και συνθήκες που εργάζονται.

Σκοπός: Σκοπός της παρούσας μελέτης ήταν η διερεύνηση των παραγόντων που επηρεάζουν την ηθική ανθεκτικότητα των επαγγελματιών υγείας, όπως είναι η ηθική δυσφορία, η εργασιακή εξουθένωση, η αισιοδοξία - προσανατολισμός ζωής, η αυτοεκτίμηση και η κόπωση συμπόνιας.

Μεθοδολογία: Πραγματοποιήθηκε μία συγχρονική μελέτη παρατήρησης για το διάστημα από Ιανουάριο έως Φεβρουάριο 2025, με τη χρήση των ερωτηματολογίων της κλίμακας της Ηθικής Ανθεκτικότητας (Rushton Moral Resilience Scale-16, RMRS-16), το Θερμόμετρο ηθικής δυσφορίας (Moral Distress Thermometer), της Κλίμακας Εργασιακής Εξουθένωσης (The single item burnout measure), του ερωτηματολογίου Αισιοδοξίας LOT-R – τεστ προσανατολισμού ζωής (Life Orientation Test), της Κλίμακας Αυτο-εκτίμησης του Rosenberg (Self-Esteem Scale-SES) και της Αξιολόγησης της κόπωσης συμπόνιας / δευτερογενούς τραυματικού στρες (The Professional Quality of Life Scale), σε δείγμα 204 νοσηλευτών (ποσοστό ανταπόκρισης 81,6%), που εργάζονται σε ένα Δημόσιο νοσοκομείο δευτεροβάθμιας περίθαλψης στην περιφέρεια της Ελλάδας. Τα ερωτηματολόγια διανεμήθηκαν σε έντυπη μορφή και συνοδεύονταν από επιστολή ενημέρωσης των συμμετεχόντων.

Αποτελέσματα: Οι περισσότεροι συμμετέχοντες ήταν γυναίκες (80.1%), με πτυχίο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (63.2%), και εργάζονταν σε κλειστό τμήμα (50.7%). Η μέση τιμή της κλίμακας της ηθικής ανθεκτικότητας εκτιμήθηκε στο 46.9 (±6.1) που υποδεικνύει υψηλό επίπεδο ηθικής ανθεκτικότητας. Η μέση τιμή της αισιοδοξίας βρέθηκε να είναι 15.9 (±4.3), δηλώνοντας μέτρια επίπεδα, η μέση τιμή της αυτοεκτίμησης εκτιμήθηκε στο 13.1 (±3) που δηλώνει χαμηλά επίπεδα ενώ η ικανοποίηση συμπόνιας ήταν 39.74 (±4.3) που δηλώνει μέτρια επίπεδα αυτοεκτίμησης.

Αναφορικά με το επίπεδο επαγγελματικής εξουθένωσης και της ηθικής δυσφορίας των επαγγελματιών υγείας, οι μέσοι όροι ήταν αντίστοιχα 7 (±0.17) και 4.69 (±0.21) που δηλώνουν μέτρια επίπεδα. Από τα αποτελέσματα της πολυμεταβλητής γραμμικής παλινδρόμησης προέκυψε ότι η ηθική ανθεκτικότητα προβλέπεται από την αισιοδοξία (p=0.021), το βαθμό επαγγελματικής εξουθένωσης (p=0.009) και από το βαθμό ηθικής δυσφορίας (p=0.006).

Συμπεράσματα: Καθώς η ανθεκτικότητα είναι πολύτιμη στην καθημερινή πρακτική των νοσηλευτών και συγκεκριμένα στις απαιτητικές συνθήκες εργασίας, αυτή θα πρέπει να καλλιεργείται και να ενισχύεται από τις διοικήσεις των οργανισμών υγείας. Παρεμβάσεις, που θα περιλαμβάνουν την εκπαίδευση των νοσηλευτών και την οργανωσιακή τους υποστήριξη, θα είναι αποτελεσματικές στην ενίσχυση της ηθικής ανθεκτικότητας τους.

Λέξεις – κλειδιά: Ανθεκτικότητα, ηθική, τραύμα, δυσφορία, εξουθένωση, κόπωση συμπόνιας, αισιοδοξία.

Abstract

Introduction: The demanding working conditions of nurses often lead to burnout and moral distress, particularly when nurses are unable to provide care in accordance with their ethical values. Moral resilience thus becomes a crucial asset for nurses operating in such challenging contexts and environments.

Purpose: The aim of this study was to investigate the factors that influence the moral resilience of healthcare professionals, including moral distress, occupational burnout, optimism (life orientation), self-esteem, and compassion fatigue.

Methodology: A cross-sectional observational study was conducted from January to February 2025, using the following instruments: the Rushton Moral Resilience Scale-16 (RMRS-16), the Moral Distress Thermometer, the single item burnout measure, the Life Orientation Test-Revised (LOT-R), Rosenberg’s Self-Esteem Scale, and the Professional Quality of Life Scale for compassion fatigue/secondary traumatic stress. The study sample consisted of 204 nurses (response rate 81.6%) working in a public secondary healthcare hospital in a rural region of Greece. The questionnaires were distributed in paper form and accompanied by an information letter to participants.

Results: Most participants were women (80.1%), held a tertiary education degree (63.2%), and worked in closed departments (50.7%). The average score on the Moral Resilience Scale was 46.9 (±6.1), indicating a high level of moral resilience. The mean optimism score was 15.9 (±4.3), indicating moderate levels; the average self-esteem score was 13.1 (±3), indicating low levels; and the compassion satisfaction score was 39.74 (±4.3), indicating moderate levels. Regarding the levels of professional burnout and moral distress, the average scores were 7 (±0.17) and 4.69 (±0.21) respectively, both reflecting moderate levels. Multivariate linear regression analysis showed that moral resilience was significantly predicted by optimism (p=0.021), level of occupational burnout (p=0.009), and moral distress (p=0.006).

Conclusions: As resilience is essential in the daily practice of nurses, particularly under demanding working conditions, it should be cultivated and reinforced by healthcare organization leadership. Various interventions—including educational programs for