Η παρούσα διπλωματική εργασία εξετάζει το φωτισμό των τοποσήμων ως μέσο προβολής τους και τον ρόλο που διαδραματίζει στην ανάδειξη και ενσωμάτωση τους στον αστικό ιστό καθώς και στο γενικότερο πλαίσιο του αστικού φωτισμού της περιοχής στην οποία χωροθετούνται. Τα τοπόσημα είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με τη σύγχρονη πόλη καθώς εντάσσονται μέσα σε αυτή συμβάλλοντας μέσω ποικίλων παραγόντων στην προβολή της. Μέσω της  ανάδειξής τους εκφράζεται η ιστορικότητα, ο χαρακτήρας και η ταυτότητα της πόλης. Παράλληλα ενισχύεται η ευημερία όσο και το οικονομικό προφίλ της κοινωνίας στην οποία εντάσσονται.

Με στόχο τη διερεύνηση της συμβολής του τεχνητού φωτισμού στην ανάδειξη των Τοποσήμων τίθενται τα παρακάτω ερευνητικά ρωτήματα:

• Τι χαρακτηρίζει ένα τοπόσημο και πως συνδέεται με τον αστικό ιστό;
• Για ποιο λόγο είναι καίριας σημασίας η ανάδειξή του για τον δημόσιο χώρο και ποιος ο ρόλος του φωτισμού στην ανάδειξη ενός τοπόσημου στο πλαίσιο του Στρατηγικού Σχεδίου Ανάπτυξης Φωτισμού (Lighting Master Plan) της πόλης καθώς και στη βιώσιμη ενσωμάτωση και επανασύνδεσή του στον αστικό ιστό;
• Ποιο είναι το νομοθετικό πλαίσιο, αναφορικά με σημαντικές παρεμβάσεις φωτισμού στις όψεις των ιστορικών κτιρίων; Έχει οριστεί κάποιο βασικό ή πρότυπο σχέδιο ή σχεδιάζεται ανά περίπτωση; Με ποιο τρόπο διαμορφώνεται αισθητικά η μελέτη και τι κριτήρια πρέπει να τηρεί;
• Τι λαμβάνεται υπόψη για έναν περιβαλλοντικά βιώσιμο φωτισμό; Εξετάζεται κατά τον σχεδιασμό ο σεβασμός στο περιβάλλον και η αποφυγή της φωτορύπανσης; Γίνεται οικονομοτεχνική μελέτη αναφορικά με το κόστος εγκατάστασης και συντήρησης έχοντας υπόψη και την αναστρεψιμότητα της εγκατάστασης;

Η μεθοδολογία προσέγγισης του θέματος περιλαμβάνει βιβλιογραφική έρευνα, θεωρητική προσέγγιση της έννοιας του τοπόσημου και ανάλυση της σημασίας του μέσα στον αστικό ιστό. Ακόμη προσδιορίζεται η σημασία του φωτισμού του, σε συνδυασμό με τον αστικό χώρο αναλύοντας τις βασικές αρχές, τις τεχνικές και τους όρους που μια μελέτη οφείλει να τηρεί βάσει των ισχυόντων ευρωπαϊκών και διεθνών κανονισμών. Αναλύονται επίσης οι στρατηγικές σχεδίασης και χρήσης του φωτισμού των όψεων των κτιρίων. Ακολουθεί παρουσίαση μελετών περίπτωσης φωτισμού Τοποσήμων από τον διεθνή χώρο και την Ελλάδα και ανάλυση του τρόπου συμβολής τους στην ανάδειξη της πολιτιστικής τοπικής κληρονομιάς. Το ενδιαφέρον επικεντρώνεται στη σημασία του φωτισμού σε σχέση με το δημόσιο περιβάλλον στο οποίο εντάσσονται τα τοπόσημα, αναλύοντας συγκριτικά τον τρόπο προσέγγισης του φωτισμού τους ανάλογα με τους προσδοκώμενους στόχους. Μελετάται η ένταξη, επανασύνδεση, αισθητική ανάδειξη και αναβάθμισή τους, διερευνώντας ζητήματα φωτορύπανσης, βιωσιμότητας και εξοικονόμησης ενέργειας μέσα από συγκριτική ανάλυση των μελετών περίπτωσης που αναλύονται.

Στο συνθετικό μέρος της εργασίας εξετάζονται οι δυνατότητες του φωτισμού των Τοποσήμων στον αστικό χώρο, της ιεραρχίας ανάδειξης καθώς και η σύνδεσή τους με τον αστικό ιστό, μέσα από μελέτη εφαρμογής σε ένα από τα σημαντικότερα Τοπόσημα της Πόλης του Ηρακλείου Κρήτης, το κτίριο της Λότζια. Αρχικά, πραγματοποιείται μια ιστορική αναδρομή και αρχιτεκτονική ανάλυση του κτιρίου και παρουσιάζεται η υφιστάμενη κατάσταση φωτισμού του. Ακολουθεί ο προσδιορισμός των κυρίων στόχων που ο φωτισμός του καλείται να εκπληρώσει και διατυπώνονται σενάρια φωτισμού του, εξετάζοντας διαφορετικές ανάγκες ανά περίπτωση. Έπειτα, ακολουθούν παρατηρήσεις και συμπεράσματα σχετικά με τις μελέτες περίπτωσης που προέκυψαν από την βιβλιογραφική έρευνα αλλά και συμπεράσματα αναφορικά με την προσέγγιση φωτισμού του κτιρίου που διαμορφώθηκε.

Στα προσδοκώμενα αποτελέσματα της διπλωματικής εργασίας συμπεριλαμβάνονται:

• ο επαναπροσδιορισμός του σχεδιασμού φωτισμού των τοποσήμων εντός του αστικού ιστού στο πλαίσιο της ένταξής τους στο σύγχρονο σχεδιασμό φωτισμού των πόλεων και
• η ποικιλομορφία του σχεδιασμού φωτισμού σε σχέση με το εκάστοτε κτίριο και το ευρύτερο περιβάλλον του.

Επιπλέον των σχεδιαστικών στόχων του μελετητή για το φωτισμό ενός τοποσήμου, καίριας σημασίας είναι η συμβολή των  δημόσιων φορέων. Η συνεργασία των μελετητών φωτισμού με τους δημόσιους φορείς θέτουν τον αρχιτεκτονικό φωτισμό του στο πλαίσιο του ευρύτερου σχεδιασμού του αστικού χώρου με τους ακόλουθους τρόπους:

• αλλάζοντας ριζικά την εικόνα και την ατμόσφαιρα της πόλης,
• ελκύοντας την προσοχή,
• δημιουργώντας φιλικούς και ασφαλείς χώρους που προάγουν την αίσθηση της κοινότητας και
• συμβάλλοντας ταυτόχρονα στην οπτική ταυτότητα των πόλεων και στην κοινωνική ανάπτυξή τους.

This thesis examines the lighting of landmarks as a means of their promotion and the role it plays in highlighting and integrating them into the urban fabric as well as in the general context of urban lighting of the area in which they are located. Landmarks are inextricably linked to the modern city as they are integrated into it and contribute to its visibility through a variety of factors. Through their promotion, the historicity, character and identity of the city are expressed. At the same time, the prosperity and economic profile of the society in which they are integrated are enhanced.

In order to investigate the contribution of artificial lighting in the promotion of the Landmarks, the following research questions are posed:

⮚ What characterizes a landmark and how is it connected to the urban fabric?

⮚ Why is its enhancement crucial for public space and what is the role of lighting in highlighting a landmark within the framework of the city's Lighting Master Plan as well as in its sustainable integration and reconnection to the urban fabric?

⮚ What does the legislation state regarding significant interventions on the facades of historic buildings? Has a basic or standard design been defined or is it designed on a case-by-case basis? In what ways is the design aesthetically shaped, and which criteria must it meet?

⮚ What is considered for environmentally sustainable lighting? Is respect for the environment and the avoidance of light pollution considered during design? Is an economic and technical study carried out regarding the cost of installation and maintenance, considering the reversibility of the installation?

The methodology of approaching the topic includes literature research, a theoretical approach to the concept of the landmark and an analysis of its significance within urban fabric. The importance of lighting in urban spaces is also determined by analyzing the fundamental principles, techniques, and conditions that any study must adhere to, in accordance with current European and international regulations. The strategies for designing and using lighting for building facades are also analyzed.  This is followed by a presentation of case studies of landmark lighting from the international arena and Greece and an analysis of how they contribute to the promotion of local cultural heritage. The analysis focuses on the importance of lighting in relation to the public environment in which landmarks are integrated, comparatively analyzing the way in which their lighting is approached according to the expected goals. The integration, reconnection, aesthetic enhancement, and upgrading of these systems are being studied, examining issues of light pollution, sustainability, and energy conservation through a comparative analysis of the case studies being analyzed.

The synthetic part of the thesis examines the possibilities of the composition of the lighting of the Landmarks in the urban space, the hierarchy of highlighting as well as their connection with the urban fabric, through an application study in one of the most important Landmarks of the City of Heraklion, the building of Loggia. Initially, a historical review and architectural analysis of the building are conducted, and the current lighting situation is presented. The main objectives that lighting is called upon to fulfill are identified, and lighting scenarios are formulated, examining different needs on a case-by-case basis. Next, observations and conclusions are presented regarding the case studies that emerged from the literature review, as well as conclusions regarding the building's lighting approach that was developed. Then the main objectives that its lighting is required to fulfil are identified and lighting scenarios for the specific landmark are formulated, considering different needs per case. This is followed by observations and conclusions regarding the case studies that emerged from the literature review, as well as conclusions regarding the building's lighting approach that was developed.

The expected outcomes of the thesis include:

⮚ the redefinition of the lighting design of landmarks within the urban fabric in the context of their integration into modern urban lighting design and 

⮚ the diversity of lighting design in relation to the respective building and its broader environment.

In addition to the designer's goals for illuminating a landmark, the contribution of public agencies is crucial. The collaboration of lighting designers with public agencies places architectural lighting within the broader urban design framework in the following ways:

⮚ radically changing the image and atmosphere of the city,

⮚ drawing attention,

⮚ creating friendly and safe spaces that promote a sense of community and

⮚ contributing at the same time to the visual identity of cities and their social development.