Περίληψη

Η παρούσα εργασία εξετάζει την εφαρμογή του συστήματος «Πληρώνω όσο Πετάω» (PAYT) στους μεγάλους δήμους της ελληνικής επικράτειας. Πιο συγκεκριμένα, επιλέχθηκαν οι δεκαπέντε μεγαλύτεροι δήμοι της χώρας μας, με πληθυσμό άνω των 100 χιλιάδων κατοίκων, ώστε το δείγμα να είναι όσο το δυνατόν πιο αντιπροσωπευτικό και συγκρίσιμο με αντίστοιχους δήμους του εξωτερικού, διασφαλίζοντας συγκρισιμότητα μεταξύ δήμων παρόμοιου μεγέθους και πληθυσμού. Σκοπός της έρευνας ήταν να αποτυπώσει τον βαθμό προόδου, τις πρακτικές εφαρμογής, τις δυσκολίες και τις επιπτώσεις από την υιοθέτηση του συστήματος και να εντοπίσει τι απαιτείται για τη μετάβαση στην επόμενη φάση. Χρησιμοποιήθηκε ποσοτική μέθοδος με τη διανομή δομημένου ερωτηματολογίου σε δήμους με πληθυσμό άνω των 100.000 κατοίκων, ενώ τελικά συγκεντρώθηκαν απαντήσεις από εννέα δήμους, σε ποσοστό απόκρισης 60% (9 στους 15). Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι, παρά τις νομοθετικές υποχρεώσεις για καθολική εφαρμογή του PAYT έως το τέλος του 2024, οι περισσότεροι δήμοι παραμένουν στάσιμοι στο επίπεδο «σχεδιασμού» ή βρίσκονται σε «πολύ αρχικό στάδιο». Οι χαρακτηρισμοί αυτοί, τεκμηριώνονται επιχειρησιακά από το ίδιο το ερωτηματολόγιο. Ετοιμότητα ≤ 10% χωρίς πιλοτική εφαρμογή ορίζεται ως «πολύ αρχικό», ενώ ετοιμότητα > 10-30% με ύπαρξη σχεδιασμού αλλά χωρίς πιλοτικές δοκιμές ως «στάδιο σχεδιασμού». Ως κοντρόλ σύγκρισης χρησιμοποιούνται (α) οι δήμοι με ενεργή πιλοτική εφαρμογή εντός δείγματος, (β) η κανονιστική προθεσμία καθολικής εφαρμογής (2024) και (γ) οι εξωτερικές «καλές πρακτικές» εφαρμογής PAYT. Ελάχιστοι δήμοι έχουν ξεκινήσει πιλοτικές εφαρμογές, ενώ παντού εντοπίζονται κοινά εμπόδια, όπως η έλλειψη χρηματοδότησης, εξοπλισμού, τεχνογνωσίας και ενημέρωσης των πολιτών. Η έρευνα αναδεικνύει τις αποκλίσεις από τις βέλτιστες διεθνείς πρακτικές, επισημαίνει τους περιορισμούς της μελέτης και υπογραμμίζει την ανάγκη για συντονισμένη προσπάθεια ώστε να επιτευχθούν οι εθνικοί στόχοι με σαφείς χρονοδιάγραμμα, βασικούς δείκτες παρακολούθησης και στοχευμένη τεχνική και χρηματοδοτική υποστήριξη. Η μελέτη βασίστηκε σε ερωτηματολόγιο, άρα τα ευρήματα προέρχονται από αυτοαναφερόμενα δεδομένα που σε ορισμένες περιπτώσεις εμφάνισαν ασυνέπειες μεταξύ απαντήσεων. Η προσέγγιση ήταν καθαρά ποσοτική, χωρίς συμπληρωματικές ποιοτικές διερευνήσεις, ενώ καταγράφθηκαν καθυστερήσεις και ελλιπής γνώση σε κρίσιμα ερωτήματα (π.χ. χρήσεις γης, στάδιο εφαρμογής). Τέλος, η χρονική συγκυρία είναι μεταβατική για το PAYT στην Ελλάδα, οπότε τα αποτελέσματα αποτυπώνουν συγκεκριμένη στιγμή και ενδέχεται να μεταβληθούν βραχυπρόθεσμα.

Abstract

This study examines the implementation of the “Pay-As-You-Throw” (PAYT) system in the major municipalities of Greece. Specifically, the fifteen largest municipalities (population over 100,000) were selected so that the sample would be as representative as possible and comparable with municipalities abroad, ensuring comparability among cities of similar size and population. The aim was to capture the degree of progress, implementation practices, difficulties, and impacts of adopting the system, and to identify what is required to move to the next phase. A quantitative approach was used via a structured questionnaire sent to municipalities with populations over 100,000; ultimately, responses were received from nine municipalities, a 60% response rate (9 out of 15). The findings indicate that, despite legal requirements for universal PAYT implementation by the end of 2024, most municipalities remain at the “planning” level or are at a “very early stage.” These classifications are operationally defined within the questionnaire itself: readiness ≤10% with no pilot constitutes a “very early stage,” while readiness >10–30% with planning in place but no pilot trials constitutes the “planning stage.” The controls for comparison are: (a) municipalities with active pilots within the sample, (b) the regulatory deadline for universal implementation (2024), and (c) external PAYT best-practice cases. Only a few municipalities have initiated pilot applications, while common obstacles are observed across the board, such as lack of funding, equipment, know-how, and citizen information. The study highlights deviations from international best practices, notes the study’s limitations, and underscores the need for coordinated action to achieve national targets with clear timelines, core monitoring indicators, and targeted technical and financial support. The study relied on a questionnaire; therefore, the findings derive from self-reported data that in some cases showed inconsistencies across responses. The approach was purely quantitative, without complementary qualitative inquiry, and delays as well as limited knowledge on key questions (e.g., land uses, stage of implementation) were recorded. Finally, the timing is transitional for PAYT in Greece, meaning the results capture a specific moment and may change in the short term.