Στο πλαίσιο εκπόνησης της παρούσας μεταπτυχιακής εργασίας, εξετάστηκε το θέμα των καθαρών πηγών ενέργειας και η διαχείριση των παραγόμενων αποβλήτων μετά το τέλος ζωής τους. Με την πάροδο των ετών και φτάνοντας στο σήμερα, καθίσταται επιτακτική η ανάγκη μετάβασης σε εναλλακτικές πηγές ενέργειας με στόχο τη μείωση των πιέσεων που ασκούνται στους ορυκτούς πόρους, την απεμπλοκή από τους ρύπους και τα περιβαλλοντικά ζητήματα που προκαλεί η χρήση τους και τη στροφή σε περιβαλλοντικά και οικονομικά βιώσιμες λύσεις. Ως εκ τούτου, οι καθαρές πηγές ενέργειας με τη βοήθεια της τεχνολογίας εξελίχθηκαν και έφτασαν στο σημείο να παράγουν σημαντικό ποσοστό ηλεκτρικής ενέργειας, τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο. Η αιολική, η υδροηλεκτρική και η ηλιακή ενέργεια αποτελούν τις τρείς πηγές με τη μεγαλύτερη συνεισφορά στην παραγωγή  ενέργειας τα τελευταία χρόνια. Όμως πέραν των ανωτέρω, στόχος της βιώσιμης ανάπτυξης και της κυκλικής οικονομίας είναι η ικανοποίηση των αναγκών του παρόντος χωρίς να διακυβεύεται η δυνατότητα των μελλοντικών γενεών να ικανοποιήσουν τις δικές τους ανάγκες (World Commission on Environment and Development, 1987) και αντίστοιχα η διατήρηση των αξιών των προϊόντων, υλικών και πόρων στην οικονομία για όσο το δυνατόν μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, μειώνοντας την παραγωγή αποβλήτων και τη χρήση πρωτογενών πόρων (European Commission, 2020). Έτσι, καθώς οι εγκαταστάσεις καθαρών πηγών ενέργειας έχουν αυξηθεί, η ορθή διαχείριση των μελλοντικών αποβλήτων τους και η αξιοποίηση όσο το δυνατό περισσότερο αυτών, αποτελεί ένα θέμα μείζονος σημασίας για το μέλλον αλλά και την τρέχουσα εποχή.
Η εργασία καλύπτει όλες τις κύριες μορφές καθαρών πηγών ενέργειας, ηλιακή (φωτοβολταϊκά και ηλιοθερμικά συστήματα), αιολική (ανεμογεννήτριες), υδροηλεκτρική (μεγάλα φράγματα και μικρά υδροηλεκτρικά συστήματα), γεωθερμική ενέργεια, βιομάζα (βιοκαύσιμα και βιοαέριο) και ωκεάνια ενέργεια (παλιρροιακή και κυματική). Περαιτέρω, παρουσιάζονται διεξοδικά οι τεχνολογίες παραγωγής, τα οφέλη, οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις και οι προκλήσεις που αφορούν κυρίως τη διαχείριση των αποβλήτων και των υλικών μετά την ολοκλήρωση της χρήσης τους. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη σημασία της κυκλικής οικονομίας και της βιώσιμης διαχείρισης των αποβλήτων, ώστε η καθαρή ενέργεια να παραμείνει πράγματι καθαρή σε όλο τον κύκλο ζωής της. Παράλληλα, εξετάζονται οι δυνατότητες και τα υφιστάμενα κενά στην ανακύκλωση των εξαρτημάτων, στη διαχείριση επικίνδυνων υλικών, στην τεχνολογική πρόοδο και στις σύγχρονες τάσεις καινοτομίας που μπορούν να υποστηρίξουν βιώσιμες πρακτικές και στο τέλος ζωής των συστημάτων καθαρών πηγών ενέργειας. Επιπρόσθετα, παρουσιάζεται και γίνεται σύγκριση του εκτιμώμενου κόστους αποξήλωσης, αποκατάστασης και επεξεργασίας των αποβλήτων μετά το τέλος ζωής εγκαταστάσεων καθαρών πηγών ενέργειας.  Τέλος, γίνεται μνεία ότι η ανάπτυξη καθαρών πηγών ενέργειας δεν μπορεί να εξετάζεται αποκομμένη από το συνολικό περιβαλλοντικό ισοζύγιο και την ευθύνη ορθής διαχείρισης των φυσικών πόρων, ώστε να διασφαλιστεί η πραγματική βιωσιμότητα των ενεργειακών επιλογών.

In the context of this postgraduate thesis, the subject of clean energy sources and the management of the waste generated at the end of their life cycle was examined. Over the years, and up to the present day, the need for a transition to alternative energy sources has become imperative, aiming to reduce the pressures exerted on fossil resources, to disengage from the pollutants and environmental issues caused by their use, and to turn towards environmentally and economically sustainable solutions. Consequently, clean energy sources, with the help of technology, have evolved and reached the point of producing a significant share of electricity, both at the European and global level. Wind, hydroelectric, and solar energy represent the three sources with the greatest contribution to energy production in recent years. However, beyond the above, the goal of sustainable development and the circular economy is to meet the needs of the present without compromising the ability of future generations to meet their own needs (World Commission on Environment and Development, 1987), as well as to maintain the value of products, materials, and resources in the economy for as long as possible, reducing waste generation and the use of primary resources (European Commission, 2020). Thus, as clean energy installations have increased, the proper management of their future waste and the maximization of its utilization constitute a matter of major importance for both the future and the present.
This thesis covers all the main forms of clean energy sources: solar (photovoltaic and solar thermal systems), wind (wind turbines), hydroelectric (large dams and small hydroelectric systems), geothermal energy, biomass (biofuels and biogas), and ocean energy (tidal and wave energy). Furthermore, it presents in detail the production technologies, benefits, environmental impacts, and challenges mainly related to the management of waste and materials after their use phase is completed. Particular emphasis is placed on the importance of the circular economy and sustainable waste management so that clean energy remains truly clean throughout its life cycle. At the same time, the study examines the possibilities and existing gaps in the recycling of components, the management of hazardous materials, technological progress, and modern innovation trends that can support sustainable practices at the end of life of clean energy systems. Additionally, it presents and compares the estimated costs of decommissioning, restoration, and waste processing after the end of life of clean energy installations. Finally, it is noted that the development of clean energy sources cannot be examined in isolation from the overall environmental balance and the responsibility for the proper management of natural resources, in order to ensure the genuine sustainability of energy choices.