Η παρούσα διπλωματική εργασία εξετάζει τη δυναμική του βιώσιμου τουρισμού στην Κρήτη, με έμφαση στις εναλλακτικές επιχειρηματικές δραστηριότητες που συνδέονται με τις αρχές της περιβαλλοντικής, κοινωνικής και οικονομικής βιωσιμότητας. Στόχος είναι η διερεύνηση του τρόπου με τον οποίο οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον τομέα του εναλλακτικού τουρισμού ενσωματώνουν πρακτικές βιωσιμότητας στη στρατηγική τους, καθώς και των προκλήσεων και ευκαιριών που αναδύονται στο πλαίσιο αυτό.

Αρχικά, παρουσιάζεται το θεωρητικό υπόβαθρο της έννοιας της βιωσιμότητας στον τουρισμό, εστιάζοντας στις τρεις διαστάσεις (περιβάλλον, κοινωνία, οικονομία), στον ρόλο της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης, καθώς και στα προβλήματα που προκαλεί το φαινόμενο του υπερτουρισμού. Στη συνέχεια, καταγράφονται κάποιες από τις μορφές εναλλακτικού τουρισμού της Κρήτης (αγροτουρισμός, οικοτουρισμός, οινοτουρισμός) και η συμβολή τους στην αποκέντρωση του τουριστικού ρεύματος, τη διαφοροποίηση του προσφερόμενου προϊόντος και την ενίσχυση της τοπικής οικονομίας.

Η ερευνητική προσέγγιση βασίστηκε στη μεθοδολογία της τριγωνοποίησης, συνδυάζοντας ποσοτικά δεδομένα μέσω ερωτηματολογίου σε επιχειρηματίες του εναλλακτικού τουρισμού στην Κρήτη, Swot Analysis για τη στρατηγική αποτύπωση του κλάδου και ανάλυση δημόσιας πολιτικής (Policy Αnalysis). Τα αποτελέσματα καταδεικνύουν ότι, παρά την αυξανόμενη ευαισθητοποίηση και τις μεμονωμένες πρωτοβουλίες, η συστηματική ενσωμάτωση της βιωσιμότητας παραμένει περιορισμένη, κυρίως λόγω έλλειψης θεσμικής υποστήριξης, επαρκούς κατάρτισης και χρηματοδοτικών εργαλείων. Παράλληλα, αναδεικνύονται συγκεκριμένες δυνάμεις του τομέα, όπως η αυθεντικότητα των εμπειριών, η σύνδεση με την τοπική κουλτούρα και η αυξανόμενη ζήτηση από το κοινό για βιώσιμες επιλογές.

Η εργασία αναδεικνύει επίσης τον καθοριστικό ρόλο της δημόσιας πολιτικής και των συνεργειών μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα στην ενίσχυση της βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης. Η έλλειψη ενός σαφούς ρυθμιστικού πλαισίου, η γραφειοκρατία και η απουσία διατομεακής στρατηγικής αποτελούν εμπόδια για την πρόοδο. Ωστόσο, διαφαίνεται η ανάγκη σχεδιασμού οριζόντιων πολιτικών που να ενισχύουν την ανθεκτικότητα των μικρομεσαίων επιχειρήσεων και τη μετάβαση προς ένα πιο περιβαλλοντικά και κοινωνικά υπεύθυνο τουριστικό μοντέλο.

Η σύνθεση των παραπάνω πορισμάτων οδηγεί σε μια συγκροτημένη πρόταση για το μέλλον: τη σταδιακή υιοθέτηση ενός στρατηγικού πλαισίου με έμφαση στην ενίσχυση της συνεργασίας, την τεχνολογική καινοτομία και τη δικτύωση των εναλλακτικών τουριστικών φορέων και επιχειρήσεων. Στο πλαίσιο αυτό, η εργασία προτείνει τη δημιουργία ψηφιακών εργαλείων για την προβολή και ενίσχυση των εναλλακτικών επιχειρήσεων, τη στήριξη της επιχειρηματικότητας μέσω στοχευμένων κινήτρων και την ενίσχυση της συμμετοχής της τοπικής κοινωνίας στη λήψη αποφάσεων.

Η Κρήτη, με τον πλούτο των φυσικών και πολιτισμικών της πόρων, μπορεί να μετασχηματιστεί σε πρότυπο βιώσιμο τουρισμού για τη Μεσόγειο, αρκεί να υπάρξει συνέργεια μεταξύ πολιτείας, επιχειρήσεων και τοπικής κοινωνίας, με επίκεντρο τη βιωσιμότητα ως κινητήριο δύναμη για το μέλλον.

This thesis explores the dynamics of sustainable tourism development in Crete, focusing on alternative entrepreneurial activities aligned with the principles of environmental, social and economic sustainability. The primary objective is to investigate how small and medium-sized enterprises engaged in alternative tourism integrate sustainability practices into their business strategies and identify the challenges and opportunities they encounter within this context.

The study begins with the theoretical framework of sustainability in tourism, emphasizing its three core pillars (environment, society, economy), the role of Corporate Social Responsibility and the impacts of overtourism. It also presents some of the key forms of alternative tourism in Crete (agritourism, ecotourism, wine tourism) and their contribution to decentralizing tourism flows, diversifying the tourism product and strengthening the local economy.

The research follows a triangulation methodology, combining quantitative data collected through  questionnaires addressed to alternative tourism entrepreneurs in Crete, a Swot Analysis for the strategic mapping of the sector and Policy Analysis to assess the institutional framework. Findings reveal that, despite increasing awareness and individual initiatives, the systematic integration of sustainability remains limited.This is primarily due to the lack of institutional support, sufficient training and access to financial tools. Nevertheless, several sectoral strengths are highlighted, such as the authenticity of the experiences, the connection to local culture and growing visitor demand for sustainable options.

The study underscores the crucial role of public policy and cross-sector collaborations between the public and private spheres in promoting sustainable tourism. Institutional fragmentation, excessive bureaucracy and the absence of an integrated strategy are identified as major barriers. However, the need for horizontal policies that strengthen business resilience and support the transition toward a more environmentally and socially responsible tourism model becomes apparent.

The synthesis of findings leads  to a forward-looking proposal: the gradual adoption of a strategic framework that emphasizes collaboration, technological innovation and the networking of alternative tourism stakeholders. In this light, the thesis recommends the development of  digital tools to support sustainable businesses, the provision of targeted incentives for entrepreneurship and the enhancement of community participation in decision-making processes.

Crete, with its rich natural and cultural heritage, has the potential to become a model of sustainable tourism for the Mediterranean, provided that synergies between the state, businesses and the local society are cultivated, with sustainability at the core of future development.