Η παρούσα εργασία πραγματεύεται την ιστορική εξέλιξη και τη δράση, της Εσωτερικής Μακεδονικής Επαναστατικής Οργάνωσης (ΕΜΕΟ), για το χρονικό διάστημα από την ίδρυσή της το 1893 έως το 1908. Μέσα στο ασταθές κοινωνικό, ιδεολογικό και γεωπολιτικό περιβάλλον της Μακεδονίας, της ύστερης οθωμανικής περιόδου, η ανάδυση της ΕΜΕΟ έδωσε ελπίδα, κυρίως στο φτωχό αγροτικό πληθυσμό, για βελτίωση των συνθηκών της ζωής του και απαλλαγή από την καταπίεση του οθωμανικού ζυγού. Η ίδρυση της ΕΜΕΟ, από μία ομάδα νεαρών διανοουμένων μακεδονικής καταγωγής στη Θεσσαλονίκη, σήμανε την έναρξη της επαναστατικής της δράσης με σκοπό την αυτονομία της Μακεδονίας και την αντίδραση στις εθνικιστικές προπαγάνδες των γειτονικών βαλκανικών κρατών που είχαν εδαφικές βλέψεις στην περιοχή. Σε πολύ γρήγορο χρονικό διάστημα, η οργάνωση γιγαντώθηκε και κέρδισε την εμπιστοσύνη του τοπικού πληθυσμού, αναπτύσσοντας αποτελεσματικά τη δομή, τα δίκτυα και τους προπαγανδιστικούς της μηχανισμούς. Εντούτοις, οι ιδεολογικές και πολιτικές διαφορές των ηγετικών της στελεχών και η αυξανόμενη βουλγαρική επιρροή, μέσω του Ανώτατου Μακεδονικού Κομιτάτου (ΑΜΚ), προκάλεσαν πολλά προβλήματα στο εσωτερικό της. Στις αρχές του 20ου αιώνα, αποφασίστηκε η αύξηση της επαναστατικής δραστηριότητας, η οποία κορυφώθηκε με την εξέγερση του Ίλιντεν. Παρά την τεράστια κινητοποίηση των δυνάμεών της και του μεγαλύτερου τμήματος του πληθυσμού, η εξέγερση απέτυχε, ενώ ακολούθησε βίαιη καταστολή από τον οθωμανικό στρατό. Η αποτυχία του Ίλιντεν δεν άργησε να φέρει τον εσωτερικό διχασμό και την διάσπαση της ΕΜΕΟ, σε δύο ιδεολογικά αντίπαλες παρατάξεις, ενώ η δράση αντάρτικων σωμάτων από τα γειτονικά κράτη (Σερβία, Ελλάδα) συντέλεσε στην περαιτέρω αποδυνάμωση της. Η επανάσταση των Νεότουρκων το 1908, έφερε την προσωρινή παύση των εχθροπραξιών και την ειρήνη στη Μακεδονία, σηματοδοτώντας ουσιαστικά τη μετάβαση της διασπασμένης ΕΜΕΟ, από το επαναστατικό στο πολιτικό πεδίο. Αν και η ΕΜΕΟ τελικά, δεν κατάφερε να υλοποιήσει τους στόχους και τα οράματα των ηγετών της για αυτονομία της Μακεδονίας, εντούτοις αποτέλεσε ένα σύνθετο φαινόμενο επαναστατικής οργάνωσης, η οποία όχι μόνο επηρέασε την πολιτική και κοινωνική πραγματικότητα της εποχής, αλλά είχε σημαντικό αντίκτυπο στη διαμόρφωση της ιστορίας της Μακεδονίας και των Βαλκανίων γενικότερα.

The present study explores the historical development and activity of the Internal Macedonian Revolutionary Organization (IMRO) from its founding in 1893 until 1908. Within the unstable social, ideological, and geopolitical environment of Macedonia during the late Ottoman period, the emergence of IMRO offered hope, primarily to the poor rural population, for improved living conditions and liberation from the oppression of Ottoman rule. The organization’s establishment by a group of young intellectuals of Macedonian origin in Thessaloniki marked the beginning of its revolutionary activity, aiming at the autonomy of Macedonia and resisting the nationalist propaganda of neighboring Balkan states with territorial ambitions in the region. In a very short period of time, the organization expanded and gained the trust of the local population, effectively developing its structure, networks, and propaganda mechanisms. However, ideological and political differences among its leading members, along with the increasing Bulgarian influence through the Supreme Macedonian Committee (SMC), created significant internal problems. In the early 20th century, a decision was made to intensify revolutionary activity, culminating in the Ilinden Uprising. Despite the massive mobilization of its forces and the majority of the population, the uprising failed and was followed by brutal repression by the Ottoman army. The failure of the Ilinden Uprising soon led to internal division and the split of IMRO into two ideologically opposed factions, while the guerrilla activities of armed bands from neighboring states (Serbia, Greece) further weakened it. The Young Turk Revolution of 1908 brought a temporary halt to hostilities and peace to Macedonia, essentially marking the transition of the fragmented IMRO from the revolutionary to the political arena. Although IMRO ultimately failed to achieve the goals and visions of its leaders for Macedonian autonomy, it nevertheless constituted a complex phenomenon of revolutionary organization that not only influenced the political and social reality of the time but also had a significant impact on shaping the history of Macedonia and the Balkans more broadly.