Στην παρούσα διπλωματική εργασία, αξιοποιώντας τα θεωρητικά εργαλεία της Κριτικής Εγκληματολογίας, εξετάζονται δύο υποθέσεις διαφθοράς που απασχόλησαν την ελληνική και ευρωπαϊκή πολιτική σκηνή και πυροδότησαν δημόσιο διάλογο: οι υποθέσεις Novartis και Qatargate, ευρέως γνωστές και ως «σκάνδαλα». Μέσω της ανάλυσης τους διερευνώνται οι έννοιες της ατιμωρησίας, της επιλεκτικής ποινικής μεταχείρισης και των εγκλημάτων των ισχυρών, ενώ παράλληλα αναλύονται οι τυπολογίες αυτών των εγκλημάτων, οι μηχανισμοί διαφθοράς, οι θεωρίες παρέκκλισης και κοινωνικού ελέγχου, η ποινική επιλεκτικότητα και η κοινωνική κατασκευή του εγκλήματος. Στόχος είναι να αναδειχθούν τόσο η τιμωρητικότητα όσο και η συστηματική ατιμωρησία που χαρακτηρίζουν τις δύο μελέτες περίπτωσης, καθώς και ο τρόπος με τον οποίο οι κοινωνικές ανισότητες και οι δομές εξουσίας διαμορφώνουν και, σε ορισμένες περιπτώσεις, καλλιεργούν την ανοχή απέναντι σε παραβατικές συμπεριφορές των ελίτ.

Η ανάλυση ακολουθεί τη μεθοδολογική προσέγγιση της συγκριτικής μελέτης περίπτωσης. Η περίπτωση Qatargate εστιάζει στην εμπλοκή μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σε δίκτυα χρηματισμού από ξένες κυβερνήσεις, αναδεικνύοντας τη θεσμική ευαλωτότητα των ευρωπαϊκών οργάνων και την απουσία αποτελεσματικών ρυθμιστικών μηχανισμών ως προς τις πρακτικές lobbying. Αντίστοιχα, η περίπτωση Novartis συνιστά χαρακτηριστικό παράδειγμα κρατικο-εταιρικού εγκλήματος, καθώς αναδεικνύει τη συνεργατική διάδραση μεταξύ κρατικών φορέων και πολυεθνικής εταιρείας προς όφελος ιδιωτικών συμφερόντων.

Μέσα από τη συγκριτική ανάλυση αναδεικνύονται κοινές δομικές παθογένειες: χαρακτηριστικά κρατικού εταιρικού εγκλήματος, αθέμιτη χρήση lobbying, η ποινική επιλεκτικότητα, τα χαρακτηριστικά τα παρέκκλισης των ελίτ και η υποβάθμιση της κοινωνικής βλάβης. Και στις δύο περιπτώσεις, η διαπλοκή πολιτικής και οικονομικής εξουσίας με θεσμικές ανεπάρκειες ενισχύει τα μοτίβα ατιμωρησίας και περιορισμένης απόδοσης ευθυνών, όπως αυτά αναδεικνύονται στη θεωρητική συζήτηση για τα εγκλήματα των ισχυρών.

Παρά τις διαφορετικές χωροχρονικές και θεσμικές τους αφετηρίες, οι υποθέσεις συγκλίνουν στην αποτύπωση ενός παραδείγματος κανονικοποιημένης παραβατικότητας των ελίτ. Η ποινική αντιμετώπιση των εμπλεκομένων, η θεσμική ανοχή, οι συμβιβαστικές συμφωνίες και οι καθυστερήσεις στη διερεύνηση των υποθέσεων αποκαλύπτουν έναν κοινωνικό έλεγχο ασύμμετρα εφαρμοζόμενο, με διακριτική μεταχείριση των ισχυρών έναντι των υπολοίπων κοινωνικών στρωμάτων.

This thesis presents and analyzes two high-profile cases that embody multiple characteristics of crimes of the powerful and have drawn significant attention from both the Greek and European political arenas, as well as from public discourse, having been widely labeled as “scandals.” The Novartis case and the Qatargate affair are presented as case studies and examined through the theoretical lens of Critical Criminology, with a particular focus on crimes of the powerful and the impunity that often accompanies them. Additionally, typologies of elite crime, mechanisms of corruption, theories of deviance and social control, penal selectivity, and the social construction of crime contribute to understanding how social inequalities and structures of power shape criminal behavior.

The analysis follows the methodological approach of comparative case study research. The Qatargate case focuses on the involvement of Members of the European Parliament in bribery networks operated by foreign governments, revealing the institutional vulnerability of European bodies and the lack of effective regulatory mechanisms regarding lobbying practices. Similarly, the Novartis case constitutes a characteristic example of state-corporate crime, highlighting the collaborative interaction between state actors and a multinational corporation in pursuit of private interests.

Through comparative analysis of the two cases, several structural pathologies are identified. These include features of state-corporate crime, the improper use of lobbying, penal selectivity, the deviant conduct of elites, and the minimization of social harm. In both cases, the entanglement of political and economic power, combined with institutional deficiencies, reinforces patterns of impunity and limited accountability, as emphasized in theoretical discussions surrounding crimes of the powerful.

Despite their differing spatiotemporal and institutional contexts, the two cases converge in illustrating a pattern of normalized elite deviance. The criminal justice response to those involved, the institutional tolerance, the use of settlement agreements, and the delays in investigative procedures reveal a form of social control that is applied asymmetrically, offering privileged treatment to the powerful, in contrast to other socio-economic groups.