Η δεκαετία του 1940 ήταν μία από τις πιο ταραγμένες περιόδους στην ελληνική ιστορία, με πολέμους, την Κατοχή και τον Εμφύλιο να προκαλούν βαθιές κοινωνικές και πολιτικές αναταράξεις. Η κοινωνία διαλύθηκε και επαναδομήθηκε μέσα σε συνθήκες φτώχειας, καταστροφών και μετανάστευσης, οδηγώντας σε περιθωριοποίηση κοινωνικών ομάδων και τη γέννηση νέων κοινωνικών διεκδικήσεων. Ο Εμφύλιος πόλεμος ενίσχυσε τον διχασμό μεταξύ δεξιών και αριστερών, με τις εξωτερικές επεμβάσεις – κυρίως των ΗΠΑ μέσω του δόγματος Τρούμαν – να εντείνουν την πολιτική πόλωση. Η ελληνική πολιτική σκηνή επηρεάστηκε έντονα από τον Ψυχρό Πόλεμο και την αμερικανική στήριξη προς τις συντηρητικές δυνάμεις, γεγονός που απέτρεψε τη συμφιλίωση. Η δεκαετία αυτή σημάδεψε βαθιά την εθνική ταυτότητα των Ελλήνων, αφήνοντας ανεπούλωτα τραύματα και έντονο ιδεολογικό διχασμό. Η δεκαετία του 1940 αντιμετωπίζεται στα σχολικά εγχειρίδια ιστορίας με τρόπο που αντικατοπτρίζει τόσο τις κυρίαρχες ιστοριογραφικές τάσεις όσο και τις εκάστοτε πολιτικές σκοπιμότητες. Τα σχολικά βιβλία ιστορίας εστιάζουν παραδοσιακά στις ηρωικές στιγμές της δεκαετίας, όπως ο Ελληνοϊταλικός Πόλεμος και η Εθνική Αντίσταση. Τονίζεται ο πατριωτισμός και η αυτοθυσία του ελληνικού λαού, συμβάλλοντας στην καλλιέργεια εθνικής υπερηφάνειας. Ωστόσο, η παρουσίαση συχνά είναι επιλεκτική, με περιορισμένες ή ουδέτερες αναφορές στον Εμφύλιο Πόλεμο. Γενικά, αφιερώνουν λίγες σελίδες στα γεγονότα της δεκαετίας του 1940, ενώ ο τόνος της αφήγησης παραμένει ηρωοκεντρικός, ανδροκεντρικός και δοξαστικός, με ιδιαίτερη έμφαση σε στρατιωτικά γεγονότα, εθνικούς αγώνες και εθνοσωτήρες ηγέτες. Αν και τα Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών προωθούν σύγχρονες παιδαγωγικές αρχές, τα εγχειρίδια συχνά παραμένουν προσκολλημένα σε παρωχημένες, εθνοκεντρικές αφηγήσεις. Αναφορικά με τη δεκαετία του 1940, τα βιβλία παρουσιάζουν έναν ηρωικό, ενωτικό λόγο για την Αντίσταση, παραλείποντας ιδεολογικές συγκρούσεις, κοινωνικές διαφοροποιήσεις και τις διεθνείς διαστάσεις του πολέμου. Συχνά απουσιάζουν πρωτογενείς πηγές και διαφορετικές οπτικές, με αποτέλεσμα μια μονοδιάστατη και ηθικοδιδακτική προσέγγιση. Η περιορισμένη αναφορά σε γεγονότα όπως ο Εμφύλιος και η Κατοχή αντικατοπτρίζει τη στρατηγική της λήθης που επικράτησε στη μεταπολεμική Ελλάδα. Παρότι μετά τη δικτατορία έγιναν βήματα προς μια πιο πολυδιάστατη παρουσίαση της ιστορίας, οι βασικές αφηγηματικές γραμμές παραμένουν σταθερές. Τα νεότερα εγχειρίδια επιχειρούν μεγαλύτερη εστίαση στην κριτική σκέψη και τη χρήση πηγών, ωστόσο αντιμετωπίζουν πολιτικές πιέσεις και κοινωνικές αντιστάσεις, που συχνά οδηγούν σε αποσύρσεις ή τροποποιήσεις. Παρά τις βελτιώσεις στα σχολικά εγχειρίδια ιστορίας, η ουσιαστική ανανέωση της ιστορικής εκπαίδευσης απαιτεί σταθερή στήριξη και συνοχή μεταξύ Αναλυτικών Προγραμμάτων Σπουδών, εγχειριδίων και εκπαιδευτικής πολιτικής, ώστε να προαχθεί μια κριτική και δημοκρατική προσέγγιση της ιστορίας.

The 1940s was one of the most turbulent periods in Greek history, marked by wars, the Occupation, and the Civil War, which caused profound social and political upheavals. Greek society was dismantled and rebuilt amid conditions of poverty, destruction, and migration, leading to the marginalization of certain social groups and the emergence of new social demands. The Civil War deepened the division between right-wing and left-wing forces, with external interventions—primarily by the U.S. through the Truman Doctrine—intensifying political polarization. The Greek political scene was heavily influenced by the Cold War and American support for conservative forces, which hindered reconciliation. This decade left a deep mark on the Greek national identity, with unhealed traumas and strong ideological divisions. The 1940s are represented in school history textbooks in a way that reflects both dominant historiographical trends and prevailing political agendas. History textbooks traditionally focus on the heroic moments of the decade, such as the Greco-Italian War and the National Resistance. Patriotism and the self-sacrifice of the Greek people are emphasized, contributing to the cultivation of national pride. However, the presentation is often selective, with limited or neutral references to the Civil War. In general, textbooks devote few pages to the events of the 1940s, while the narrative tone remains hero-centered, male-dominated, and celebratory, with particular emphasis on military events, national struggles, and savior-leaders. Although the official curricula promote modern pedagogical principles, textbooks often remain attached to outdated, ethnocentric narratives. Regarding the 1940s, the books present a heroic and unified discourse on the Resistance, omitting ideological conflicts, social divisions, and the international dimensions of the war. Primary sources and diverse perspectives are frequently absent, resulting in a one-dimensional and moralistic approach. The limited coverage of events such as the Civil War and the Occupation reflects the "strategy of forgetting" that dominated post-war Greece. Although steps were taken after the dictatorship toward a more multidimensional portrayal of history, fundamental narrative patterns remain unchanged. Newer textbooks attempt to focus more on critical thinking and the use of sources; however, they often face political pressures and social resistance, which frequently lead to the withdrawal or modification of materials. Despite improvements in school history textbooks, a meaningful renewal of historical education requires consistent support and alignment between the official curricula, textbooks, and educational policy, in order to promote a critical and democratic approach to history.