Κοινωνία των Εθνών, Σύμβαση Ανταλλαγής, Επιτροπή Αποκατάστασης Προσφύγων, | αγροτική και αστική αποκατάσταση, μειονότητες, Συμφωνία της Άγκυρας, Συνθήκη Λωζάνης
ΣΕΙ53: Ο Ελληνικός Γεωγραφικός χώρος και οι Μεγάλες Δυνάμεις
51
8
Η παρούσα εργασία έχει στόχο, αφενός, να αναδείξει τον ρόλο της Κοινωνίας των Εθνών (ΚτΕ)
στην υποχρεωτική ανταλλαγή των ελληνοτουρκικών πληθυσμών, αφετέρου, να καταδείξει τη
συμβολή της στην αποκατάσταση των Ελλήνων προσφύγων, μετά την ήττα του ελληνικού
στρατού στον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1919-1922 και τον εκπατρισμό χιλιάδων Ελλήνων
από το τουρκικό έδαφος.
Στην πρώτη ενότητα και με άξονα τη συνομολογηθείσα Σύμβαση της ανταλλαγής πληθυσμών
μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας στο πλαίσιο της Διάσκεψης της Λωζάνης (30/1/1923),
διερευνώνται οι συνθήκες που υπαγόρευσαν την υποχρεωτικότητα, ενώ περιγράφονται και οι
διαπραγματεύσεις για μείζονα θέματα που αφορούσαν τους μη ανταλλάξιμους πληθυσμούς.
Στόχος, επίσης, είναι να αναδειχθούν ο ρόλος και τα συμφέροντα των Μεγάλων Δυνάμεων στις
ληφθείσες αποφάσεις.
Στην δεύτερη ενότητα, παρουσιάζεται ο εποπτικός ρόλος της Κοινωνίας των Εθνών και των
θεσμικών οργάνων της στην αποκατάσταση των Ελλήνων προσφύγων αλλά και το έργο της
Επιτροπής Αποκατάστασης Προσφύγων (ΕΑΠ), που τελούσε υπό την εποπτεία της.
Στους ερευνητικούς στόχους της εργασίας είναι και η μειονοτική πολιτική των δύο κρατών,
Ελλάδας και Τουρκίας, το διπλωματικό αδιέξοδο και οι συνθήκες που οδήγησαν στην
ελληνοτουρκική προσέγγιση, της οποίας επιστέγασμα αποτέλεσε η Συμφωνία της Άγκυρας ( 10
Ιουνίου 1930), που συμπληρώθηκε με το Σύμφωνο Φιλίας, τον Οκτώβριο του 1930,
διευθετώντας τις νομικές και οικονομικές εκκρεμότητες της Συνθήκης της Λωζάνης ( 24 Ιουλίου
1923).
Η εργασία καταλήγει στο συμπέρασμα ότι, κατά τον μεσοπόλεμο, η ανάγκη διεθνούς ασφάλειας
και ειρήνης διαμόρφωσε ένα σύστημα προστασίας στο οποίο, ιδιαίτερα τα μικρά κράτη,
κατέφευγαν στα διεθνή όργανα, για να επιλύσουν τις διαφορές τους. Ένα τέτοιο ιστορικό
παράδειγμα αποτελεί η ανταλλαγή των ελληνοτουρκικών πληθυσμών και ο κομβικός ρόλος της
ΚτΕ, ζητήματα που αναλύονται στην παρούσα εργασία.
This study explores the role of the League of Nations in the compulsory exchange of Greek and
Turkish populations, as well as its contribution to the resettlement of Greek refugees following
Greece’s military defeat in the Greco-Turkish War of 1919-1922 and the mass displacement of
Orthodox Christians from Asia Minor.
The first part focuses on the Population Exchange Convention signed during the Lausanne
Conference (30 January 1923), examining the political and diplomatic conditions that led to its
enforcement. It also considers key negotiations regarding non-exchangeable groups and
highlights the influence and interests of the Great Powers in shaping the final decisions.
The second part discusses the League of Nations’ supervisory role in refugee resettlement, with
particular attention to the Refugee Settlement Commission (RSC), which operated under its
authority.
The study further explores how both Greece and Turkey approached minority policy, the
resulting diplomatic deadlock, and the broader context that paved the way for Greco-Turkish
rapprochement. This process culminated in the Ankara Agreement and the Treaty of Friendship
in October 1930, which helped resolve certain outstanding issues of the Treaty of Lausanne.
Finally, the study argues that during the interwar period, the pursuit of international peace and
security fostered a system in which smaller nations increasingly turned to international
organizations to resolve their disputes. The Greco-Turkish population exchange – and the pivotal
role played by the League of Nations- serves as a compelling example of this dynamic.
