Η παρούσα διπλωματική εργασία, εξετάζει τον τρόπο με τον οποίο Ελληνίδες
συνέβαλαν στα εθνικιστικά και κοινωνικά τεκταινόμενα της περιόδου 1890–1917,
όταν κυριαρχούσε το ιδεολόγημα της Μεγάλης Ιδέας. Παρά τον τυπικό πολιτικό
αποκλεισμό τους, οι γυναίκες ανέλαβαν σημαντικούς ρόλους στη φιλανθρωπία, την
υγειονομική φροντίδα, την εθνική δράση και την εκπαίδευση, αποκτώντας σταδιακά
δημόσια αναγνώριση για την κοινωνική τους συνεισφορά. Αρχικά, αναδεικνύεται και
αποσαφηνίζεται, πώς η εθνική ρητορική όρισε τη γυναικεία αποστολή μέσα από την
κοινωνική αλληλεγγύη και την πατριωτική ευθύνη. Στη συνέχεια, παρουσιάζεται η
ίδρυση πρωτοπόρων συλλόγων, όπως η Ένωση των Ελληνίδων, ο Πατριωτικός
Σύνδεσμος, ο Εθνικός Σύνδεσμος Ελληνίδων και αργότερα το Λύκειο των Ελληνίδων,
που επιχείρησαν να λειτουργήσουν ως φορείς κοινωνικής προσφοράς και φύλακες της
πολιτισμικής κληρονομιάς. Ιδιαίτερη βαρύτητα αποδίδεται στη συμβολή πρωτοπόρων
ιατρών κατά τη διάρκεια του ελληνοτουρκικού πολέμου του 1897, περίοδο κατά την
οποία η υγειονομική υπηρεσία διασυνδέθηκε στενά με το εθνικό καθήκον,
αναδεικνύοντας τον καθοριστικό ρόλο της στην ενίσχυση της πολεμικής προσπάθειας
και της εθνικής συνοχής. Το κείμενο μελετά τους έμφυλους μετασχηματισμούς της
εποχής σε ιδεολογικό επίπεδο, επισημαίνοντας πως η απαίτηση για μόρφωση και
εργασία λειτούργησε ως μοχλός κοινωνικής ενδυνάμωσης. Η συμμετοχή των γυναικών
στον δημόσιο λόγο, κυρίως μέσα από την Εφημερίδα των Κυριών, συνέβαλε στην
πατριωτική διαπαιδαγώγηση, ενώ παράλληλα, οι φιλανθρωπικές πρωτοβουλίες
γυναικών στη Μακεδονία, ενίσχυσαν την αντιβουλγαρική προπαγάνδα. Ο Εθνικός
Σύνδεσμος Ελληνίδων αναδιαμόρφωσε τις πατριωτικές πρακτικές, ενώ στους
Βαλκανικούς Πολέμους οι νοσοκόμες και εθελόντριες στελέχωσαν τις κρατικές
υπηρεσίες πρόνοιας , συχνά υπό την αιγίδα του Ερυθρού Σταυρού. Κατά τον Εθνικό
Διχασμό και τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο διπλός ρόλος των γυναικών, με την ενεργή
εθνικιστική δράση αλλά και την πολιτική περιθωριοποίηση, γίνεται ακόμη πιο
φανερός. Η εκβιομηχάνιση διεύρυνε τις εργασιακές προοπτικές των γυναικών, ενώ οι
φιλελεύθερες ιδέες και τα φιλανθρωπικά δίκτυα παρείχαν πλαίσια συλλογικής δράσης.
Ο Πατριωτικός Σύνδεσμος ανέπτυξε οργανωμένη δομή για την κατεύθυνση γυναικείου
εθελοντισμού, ενώ το Λύκειο των Ελληνίδων, στη διάρκεια του πολέμου, ενίσχυσε την
εθνικοπολιτισμική του αποστολή και την πατριωτική δραστηριοποίηση των μελών του.
Καταληκτικά, η εργασία προσπαθεί να προσεγγίσει και να ερμηνεύσει τον
περιορισμένο από τις κοινωνικές επιταγές, ρόλο των Ελληνίδων στη διαμόρφωση του
«εθνικού φαντασιακού» και της δημόσιας ζωής στην δύση του 19ου αιώνα και στην
αυγή του 20ού .

This thesis examines how Greek women contributed to nationalist and social
developments during the period 1890–1917, when the ideology of the Great Idea
prevailed. Despite their formal political exclusion, women took on important roles in
charity, healthcare, national action, and education, gradually gaining public recognition
for their social contribution. First, it highlights and clarifies how national rhetoric
defined women's mission through social solidarity and patriotic responsibility. It then
presents the establishment of pioneering associations, such as the Union of Greek
Women, the Patriotic Association, the National Association of Greek Women, and later
the Lyceum of Greek Women, which functioned as agents of social contribution and
guardians of cultural heritage. Emphasis is given to the actions of pioneering doctors
during the Greco-Turkish War of 1897, when the health service was closely linked to
national duty. The text examines the gender ideological transformations of the era,
pointing out that the demand for education and work served as a lever for social
empowerment. Women's participation in public discourse, mainly through the Ladies'
Newspaper, contributed to patriotic education, while at the same time, the charitable
initiatives undertaken by women in Macedonia reinforced anti-Bulgarian propaganda.
The National Association of Greek Women reshaped patriotic practices, while in the
Balkan Wars, nurses and volunteers staffed state welfare services, often under the
auspices of the Red Cross. During the National Schism and World War I, the dual role
of women, with their active nationalist activity but also their political marginalization,
became even more apparent. Industrialization expanded women's employment
prospects, while liberal ideas and charitable networks provided frameworks for
collective action. The Patriotic Association developed an organized structure for
directing women's volunteerism, while the Lyceum of Greek Women, during the war,
strengthened its national-cultural mission and the patriotic activism of its members.
Thus, this paper attempts to approach and interpret the role of Greek women, limited
by social constraints, in shaping the "national imagination" and public life in the late
19th century and at the dawn of the 20th century.