Η παρούσα μεταπτυχιακή εργασία αποτελεί βιβλιογραφική ανασκόπηση με στόχο τη διερεύνηση της δυναμικής σχέσης μεταξύ ανθεκτικότητας, ποιότητας ζωής και κοινωνικής ένταξης των ατόμων με αναπηρία. Η μελέτη προσεγγίζει το ζήτημα διεπιστημονικά, ξεκινώντας με την εννοιολογική αποσαφήνιση της αναπηρίας μέσα από ιστορικές, γλωσσικές και κοινωνιολογικές οπτικές. Παρουσιάζονται τα κυριότερα θεωρητικά μοντέλα το ιατρικό, το κοινωνικό και το βιοψυχοκοινωνικό και αναλύεται η επιρροή τους στις κοινωνικές αντιλήψεις, τις πολιτικές και την εμπειρία των ίδιων των ατόμων.
Εξετάζεται επίσης η εξέλιξη των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία, με έμφαση στη «μεταστροφή παραδείγματος» που εισάγει η Σύμβαση του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες (CRPD), η οποία μετατοπίζει το επίκεντρο από το άτομο ως πρόβλημα, στη διασφάλιση της κοινωνικής ισότητας και της καθολικής συμμετοχής.
Στο δεύτερο μέρος της εργασίας, αναλύεται η έννοια της ανθεκτικότητας ως ψυχολογική, κοινωνική και λειτουργική διάσταση, και εξετάζεται η επίδραση που ασκούν οι ατομικοί, διαπροσωπικοί και θεσμικοί παράγοντες στην ανάπτυξή της. Η ανθεκτικότητα παρουσιάζεται ως διαδικασία, και όχι ως έμφυτο χαρακτηριστικό, που ενισχύεται ή αποδυναμώνεται από το περιβάλλον και τις κοινωνικές δομές.
Το τρίτο μέρος εστιάζει στην κοινωνική ένταξη, εξετάζοντας τα εμπόδια που οδηγούν στον αποκλεισμό και τους παράγοντες που ενισχύουν την ενεργό συμμετοχή, όπως η εκπαίδευση, η εργασία και ο πολιτισμός. Αναλύεται το θεσμικό και πολιτικό πλαίσιο σε Ελλάδα και Ευρωπαϊκή Ένωση, με αναγνώριση του περιορισμού της απουσίας συγκριτικών παραδειγμάτων από άλλες ηπείρους.
Στο τέταρτο μέρος, παρουσιάζονται οι πολιτικές, οι προνοιακές και οικονομικές παροχές, καθώς και οι δομές υποστήριξης που ενισχύουν την κοινωνική ένταξη των ατόμων με αναπηρία. Αναλύονται οι υπηρεσίες πιστοποίησης αναπηρίας, οι οργανισμοί εκπροσώπησης, οι σύγχρονες δράσεις όπως η αποϊδρυματοποίηση και οι προσωπικοί βοηθοί, καθώς και η σημασία των στάσεων και αντιλήψεων της κοινωνίας ως καταλυτικών παραγόντων επιτυχίας των πολιτικών ένταξης.
Στο πέμπτο μέρος, καταγράφονται τα βασικά συμπεράσματα της μελέτης, οι θεωρητικές και πρακτικές προεκτάσεις της, οι περιορισμοί που εντοπίστηκαν (όπως η έλλειψη διαπολιτισμικών συγκρίσεων) και προτείνονται κατευθύνσεις για μελλοντική έρευνα, με στόχο την ανάπτυξη συμπεριληπτικών πολιτικών που προάγουν την ανθεκτικότητα, την ποιότητα ζωής και την κοινωνική ένταξη των ατόμων με αναπηρία.
Τέλος, η εργασία υπογραμμίζει την ανάγκη για την κατάργηση των κοινωνικών και περιβαλλοντικών φραγμών, την ενίσχυση της ανθεκτικότητας και την προώθηση της ποιότητας ζωής μέσω συμπεριληπτικών, δικαιωματικών πολιτικών.
This master's thesis is a literature review aiming to investigate the dynamic relationship be-tween resilience, quality of life, and social inclusion of people with disabilities. The study adopts an interdisciplinary approach, beginning with a conceptual clarification of disability through historical, linguistic, and sociological perspectives. The main theoretical models medical, social, and biopsychosocial are presented, and their influence on social percep-tions, policies, and the lived experiences of people with disabilities is analyzed.
The evolution of disability rights is also examined, with emphasis on the “paradigm shift” introduced by the UN Convention on the Rights of Persons with Disabilities (CRPD), which moves the focus from the individual as a problem towards ensuring social equality and uni-versal participation.
In the second part of the thesis, resilience is analyzed as a psychological, social, and func-tional dimension, examining the effects of individual, interpersonal, and institutional factors on its development. Resilience is presented as a process rather than an innate trait, strength-ened or weakened by the environment and social structures.
The third part focuses on social inclusion, examining the barriers leading to exclusion and the factors that promote active participation, such as education, employment, and culture. The institutional and political framework in Greece and the European Union is analyzed, while acknowledging the limitation of lacking comparative examples from other continents.
The fourth part presents the policies, welfare and economic benefits, and support structures that enhance the social inclusion of people with disabilities. It analyzes disability certification services, representative organizations, modern interventions such as deinstitutionalization and personal assistance, as well as the importance of societal attitudes and perceptions as key factors for the success of inclusion policies.
In the fifth part, the main conclusions of the study are recorded, along with its theoretical and practical implications, the limitations identified (such as the lack of cross-cultural comparisons), and suggestions for future research aimed at developing inclusive policies that promote resilience, quality of life, and social inclusion of people with disabilities.
Finally, the thesis emphasizes the need to eliminate social and environmental barriers, strengthen resilience, and promote quality of life through inclusive, rights-based policies.
