Φιλοσοφικές ανιχνεύσεις στην Αριστοφανική κωμωδία: οι Νεφέλες ως πηγή θεωριών των Προσωκρατικών, των Σοφιστών και του Σωκράτη

Philosophical explorations in Aristophanic comedy: The Clouds as a source of the Presocratics’, the Sophists’, and Socrates’ theories (Αγγλική)

  1. MSc thesis
  2. ΔΗΜΗΤΡΑ ΠΑΠΑΕΥΣΤΑΘΙΟΥ
  3. Φιλοσοφία και Τέχνες (ΦΙΤ)
  4. 26 Ιουλίου 2025
  5. Ελληνικά
  6. 81
  7. Λυδία Πετρίδου
  8. Λυδία Πετρίδου | Γεώργιος Αραμπατζής
  9. Αριστοφάνης | Νεφέλες | Προσωκρατικοί φιλόσοφοι | Σοφιστές | Σωκράτης | Πλάτων
  10. Φιλοσοφία και Αρχαίο Ελληνικό Δράμα
  11. 47
  12. 48
  13. Φιλοσοφικές Ανιχνεύσεις στις Νεφέλες / Δήμητρα Παπαευσταθίου
    • Στην παρούσα εργασία εξετάζουμε το αν και σε ποιό βαθμό η αριστοφανική κωμωδία Νεφέλες αποτελεί πηγή θεωριών των Προσωκρατικών φιλοσόφων, των Σοφιστών και του Σωκράτη. Πρόκειται για μια προσέγγιση, η οποία φέρει σε γόνιμη επαφή την περιοχή του Αρχαίου Ελληνικού Δράματος με τον τομέα της Φιλοσοφίας. Χρονικά βρισκόμαστε στην εποχή του 5ου αιώνα π.Χ., κατά την οποία παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο θέατρο η εν λόγω κωμωδία. Ο χρυσός 5ος αιώνας του Περικλή υπήρξε αδιαμφισβήτητα μια περίοδος, κατά την οποία η πνευματική καλλιέργεια και οι τέχνες γνώρισαν ιδιαίτερη άνθιση. Η εργασία διαρθρώνεται σε τρία κεφάλαια. Πιο συγκεκριμένα, το πρώτο κεφάλαιο αφορά στην ερμηνευτική ανάλυση του κειμένου των Νεφελών με σκοπό τον εντοπισμό των θεωριών των Σοφιστών, του Σωκράτη και των Προσωκρατικών φιλοσόφων κατά τον τρόπο, όμως, με τον οποίο τα παρουσιάζει ο Αριστοφάνης. Στο δεύτερο κεφάλαιο επιχειρούμε να αναδείξουμε την προσωπικότητα του φιλοσόφου Σωκράτη στην Αθήνα του 5ου αιώνα π.Χ., οπότε επιχειρούμε να προσεγγίσουμε τις βασικές φιλοσοφικές θεωρήσεις του υπό το πρίσμα των διαλόγων του Πλάτωνα. Υπό τις προκείμενες, οι οποίες εκτίθενται στα δύο κεφάλαια, το τρίτο κεφάλαιο εξετάζει το ζήτημα της αξιοπιστίας της κωμωδίας ως γραμματειακού είδους. Το βασικό δηλαδή ερώτημα είναι αν η κωμωδία μπορεί να αποτελέσει ασφαλή πηγή για την εξαγωγή έγκυρων συμπερασμάτων. Επίσης, επιχειρούμε να ανιχνεύσουμε και τους λόγους για τους οποίους ο Αριστοφάνης επέλεξε να σκιαγραφήσει το Σωκράτη με τον συγκεκριμένο τρόπο. Το κατεξοχήν συμπέρασμα στο οποίο καταλήγουμε είναι ότι ο Αριστοφάνης ως ένθερμος υποστηρικτής του ένδοξου ελληνικού παρελθόντος, μέσω της κωμωδίας του επιχειρεί, αφενός να αντιταχθεί ο ίδιος ως προσωπικότητα στα καινοτόμα ρεύματα της εποχής του, τα οποία μάλλον θεωρούσε επικίνδυνα για την ηθική των νέων, και αφετέρου να προειδοποιήσει εν γένει τους συμπολίτες του για τους κινδύνους, οι οποίοι κατά την προσωπική του εκτίμηση ελλοχεύουν. Στη φιλοσοφική παρουσία του Σωκράτη βρίσκει τον ιδανικό υποψήφιο, διαστρεβλώνοντας ουσιαστικά την πραγματική του εικόνα, παράμετρος η οποία καθιστά το κείμενό του μη αξιόπιστη πηγή ως προς την πραγματική παρουσία και δράση του Αθηναίου φιλοσόφου στην Αθήνα. 

    • In this paper, we examine whether and to what extent Aristophanes' Clouds is a source of theories of the Sophists, the Pre-socratic philosophers and Socrates. This approach brings the field of Ancient Greek Drama into fruitful contact with the field of Philosophy. Chronologically, we are in the 5th century BC, when this comedy was first performed in the theater. Pericles' golden century was undoubtedly a period during which intellectual culture and arts flourished. Our paper is divided in three chapters. More speciffically, the first chapter concerns the interpretative analysis of the Clouds with the aim of identifying the theories of the Sophists, the Pre-socratic philosophers and Socrates, but in the way that Aristophanes presents them. In the second chapter, we attempt to illuminate the personallity of the philosopher Socrates in 5th century BC Athens approaching his basic philosophical ideas through the prism of Plato's dialogues. Given the premises set out in the first two chapters, the third chapter examines the issue of the reliability of comedy as a literary genre. The basic question is whether comedy can be a reliable source of drawing valid conclusions. We also attempt to identify the reasons why Aristophanes chose to portray Socrates in this particular way. The main conclusion we reach is that Aristophanes as an ardent supporter of the glorious Greek past, attempts through his comedy on the one hand, to oppose himself as a personality to the innovative trends of his time, which he probably considered perilous for the morals of young people and on the other hand, to warn his fellow citizens about the dangers that, in his opinion, lurked. He finds the ideal candidate in the philosophical presence of Socrates, essentially distorting his true image, a factor which renders his text an unreliable source as regards the actual presence and actions of the Athenian philosopher in Athens.  

  14. Hellenic Open University
  15. Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 Διεθνές