Η παρούσα εργασία επιχειρεί να παρουσιάσει συνοπτικά τη γερμανική διαμάχη των ιστορικών (Historikerstreit 1.0, 1986-1987) και τη λεγόμενη «νέα διαμάχη των ιστορικών» (Historikerstreit 2.0, 2020-) στο ευρύτερο πλαίσιο της γερμανικής ιστοριογραφίας και εθνικής συνείδησης μετά το 1945. Οι διαμάχες αυτές αφορούν στην αξιολόγηση του ναζιστικού παρελθόντος της Γερμανίας από την κοινότητα των ιστορικών και ευρύτερα από την γερμανική κοινωνία και ιστορική μνήμη, αλλά ταυτόχρονα αφορούν και στη διαμόρφωση κανονιστικών προσανατολισμών της κοινωνικής και πολιτικής θεωρίας.

Στην εργασία παρουσιάζονται σύντομα οι επεξεργασίες σημαντικών δημόσιων διανοουμένων (Karl Jaspers, Theodor Adorno, Hanna Arendt) που προηγήθηκαν αλλά αφορούν άμεσα στην Historikerstreit, σχετικά με τη συλλογική ενοχή και ευθύνη, την αντιμετώπιση του γερμανικού παρελθόντος (Vergangenheitsbewältigung), την μοναδικότητα του Ολοκαυτώματος και τον ολοκληρωτισμό και γίνεται αναφορά στην ιστοριογραφική συζήτηση για τον ιδιαίτερο δρόμο (Sonderweg) της Γερμανίας εντός της νεωτερικότητας. Η Historikerstreit εμφανίζεται ως μια κομβική στιγμή στην νοηματοδότηση του σύγχρονου  γερμανικού έθνους - κράτους κατά την οποία αντιπαρατίθενται συντηρητικές εννοιολογήσεις με το αριστερό-φιλελεύθερο  πρόταγμα επαναθεμελίωσης της πολιτικής κοινότητας στις καθολικές αξίες του διαφωτισμού (συνταγματικός πατριωτισμός). Ο Ernst Nolte, κορυφαίος εκπρόσωπος της πρώτης προσέγγισης, επιχειρεί να σχετικοποιήσει τα ναζιστικά εγκλήματα εντάσσοντας τα σε μια ευρύτερη ιστορία της βίας της νεωτερικότητας και ιδιαίτερα στον «ευρωπαϊκό εμφύλιο πόλεμο» (1917-1945), ενώ ο αντίπαλός του Jürgen Habermas προκρίνει την αναγνώριση της συλλογικής ευθύνης των Γερμανών και την ιδέα της μοναδικότητας των ναζιστικών  εγκλημάτων.

Η επικράτηση των απόψεων της αριστερής-φιλελεύθερης πλευράς στη δημόσια σφαίρα μετά την Historikerstreit και την γερμανική επανένωση (1990) και η σύγκλιση με τους συντηρητικούς, οδηγεί στη σταδιακή διαμόρφωση ενός μνημονικού μοντέλου, όπου η δημόσια ανάληψη ευθύνης για το Ολοκαύτωμα αποτελεί κεντρικό στοιχείο της γερμανικής ταυτότητας, αλλά ταυτόχρονα αυτή περιθωριοποιεί άλλες μνήμες, ιδιαίτερα αυτή της αποικιοκρατίας. Η εργασία προχωρά στην παρουσίαση των θέσεων των συμμετεχόντων στην Historikerstreit 2.0 οι οποίοι ασκούν κριτική σε αυτό το μνημονικό μοντέλο από τη σκοπιά μετα-αποικιακών θεωρήσεων. Η οπτική του Jürgen Zimmerer αφορά στη ιστορική σύνδεση αποικιοκρατίας και Ολοκαυτώματος, αυτή του Achille Mbembe στη διατύπωση ενός ευρύτερου «αφρο-κοσμοπολιτικού» αιτήματος,  αυτή του Michael Rothberg στη υπεράσπιση ενός μοντέλου μνήμης πολλαπλών κατευθύνσεων και αυτή του A. Dirk Moses στην καταγγελία του «γερμανικού κατηχητισμού». Τέλος η εργασία αναζητά κοινό έδαφος μεταξύ της αριστερής - φιλελεύθερης θέσης της Historikerstreit  1.0 και των μετα-αποικιακών  θεωρήσεων της Historikerstreit 2.0 σε αναφορά με  μια «κοσμοπολίτικη κριτική θεωρία» που θα ξεπερνά όχι μόνον τον εθνικισμό αλλά και την «αποικιοκρατική αμνησία».

This thesis attempts to provide a concise overview of the German Historikerstreit (Historikerstreit 1.0, 1986-1987) and the so-called "New Historikerstreit" (Historikerstreit 2.0, 2020-) within the broader context of German historiography and national consciousness after 1945. These debates concern the assessment of Germany's Nazi past by the historical community and, more broadly, by German society and historical memory. At the same time, they also pertain to the formation of normative orientations in social and political theory.

The thesis briefly presents the contributions of significant public intellectuals preceding the Historikerstreit (Karl Jaspers, Theodor Adorno, Hannah Arendt) regarding collective guilt and responsibility, the confrontation with Germany’s past (Vergangenheitsbewältigung), the uniqueness of the Holocaust, and totalitarianism. It also touches upon the historiographical discussion of Germany’s special path (Sonderweg) within modernity. The Historikerstreit appears as a pivotal moment in defining the modern German nation-state, where conservative interpretations clash with the left-liberal project of constitutional patriotism. Ernst Nolte, a leading proponent of the former approach, attempts to relativize Nazi crimes by situating them within a broader history of violence in modernity and particularly within the "European Civil War" (1917–1945). In contrast, his opponent, Jürgen Habermas, advocates for the recognition of German responsibility and the uniqueness of these crimes.

The dominance of the left-liberal side in the public sphere after the Historikerstreit and German reunification (1990) gradually led to the formation of a commemorative model in which public acknowledgment of responsibility for the Holocaust became a central element of German identity, while other memories—particularly that of colonialism—were marginalized. The thesis presents the positions of the participants in Historikerstreit 2.0, who criticize this commemorative model from a postcolonial perspective. Jürgen Zimmerer’s perspective focuses on the historical connection between colonialism and the Holocaust, Achille Mbembe articulates a broader "Afro-cosmopolitan" postulate, Michael Rothberg develops a model of multidirectional memory, while A. Dirk Moses denounces what he calls the "German catechism." Finally, the study seeks common ground between the left-liberal position of Historikerstreit 1.0 and the postcolonial perspectives of Historikerstreit 2.0 in relation to a "cosmopolitan critical theory" that transcends not only nationalism but also "colonial amnesia."