Ο χριστιανισμός άρχισε να διαδίδεται στη Θήβα από τα πρώτα χριστιανικά χρόνια, με καθοριστική τη συμβολή του Αποστόλου Παύλου, ο οποίος κήρυξε αρχικά στην πόλη, όπου υπήρχε έντονη παρουσία της ιουδαϊκής κοινότητας, και στη συνέχεια σε ολόκληρη τη Βοιωτία. Η Μητρόπολη Θηβών και Λεβαδείας συγκαταλέγεται στις πλέον ιστορικές Μητροπόλεις της Εκκλησίας της Ελλάδος. Ξεκίνησε ως Επισκοπή Θηβών στις αρχές του 1ου αιώνα, αναβαθμίστηκε σε Αρχιεπισκοπή Θηβών στα τέλη του 9ου αιώνα, ενώ τον 12ο αιώνα ανήλθε σε Μητρόπολη Θηβών. Τον 18ο αιώνα μετατράπηκε σε Επισκοπή Βοιωτίας, το 1852 σε Επισκοπή Θηβών και Λεβαδείας, ενώ το 1922 έλαβε τη σημερινή της ονομασία και μορφή ως Μητρόπολη Θηβών και Λεβαδείας. «Την εποχή της Οθωμανικής κυριαρχίας, επί του συνόλου των εβδομήντα δύο Μητροπόλεων κατείχε η Μητρόπολη Θηβών την τριακοστή έβδομη θέση και ο Θηβών έφερε τον τίτλο του “Ὑπερτίμου καί ἐξάρχου πάσης Βοιωτίας”».

Η εργασία μας παρουσιάζει, μέσα από την ανάδειξη των πρωτογενών ιστορικών πηγών, χειρογράφων της Μητροπόλεως και των μονών της, καθώς και σημαντικών μητροπολιτικών και ληξιαρχικών αρχείων και βιβλιογραφικών ευρημάτων, πληροφορίες και στοιχεία για την ιστορία της Μητροπόλεως Θηβών και Λεβαδείας και την σημασία της κατά την διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης. Δεδομένου μάλιστα ότι πολλά μοναστήρια της περιοχής λειτούργησαν ως κέντρα στήριξης και περίθαλψης των αγωνιστών και συνέβαλαν στην ενίσχυση του αγώνα. Είναι γνωστό ότι ο Αθανάσιος Διάκος υπήρξε μοναχός στο μοναστήρι του Οσίου Λουκά στη Λειβαδιά και πρωτοστάτησε, στις 27 Μαρτίου 1821, στην κήρυξη της Επανάστασης στην Ανατολική Στερεά μετά από συνεννόηση με τους Αχαιούς.

Η εργασία αναφέρεται στην ιστορία το ποιμαντικό έργο και τη δράση της Μητροπόλεως από το 1822 έως το 1981. Παρουσιάζονται ιστορικά γεγονότα που αφορούν στη Μητρόπολη και πάλι μέσα από την ανάδειξη των πρωτογενών ιστορικών πηγών, για παράδειγμα χειρογράφων της Μητροπόλεως, καθώς και ιστορικών στοιχείων για την διαποίμανση και την ενίσχυση του Μικρασιατικού ελληνισμού, την εκλογή των Μητροπολιτών, καθώς και σημαντικών μητροπολιτικών και ληξιαρχικών αρχείων.

«Σήμερα η Ιερά Μητρόπολις Θηβών, Λεβαδείας και Αυλίδος, όπως ονομάζεται, περιλαμβάνει τις επαρχίες Θηβών, Λεβαδείας και Αυλίδος. Έχει 112 ενορίες και 28 μοναστήρια. Έδρα της Μητροπόλεως είναι η πόλη της Λιβαδειάς».

The history of the Metropolis of Thebes began in the early Christian years, specifically when Apostle Paul spread Christianity initially in the city of Thebes, which had a significant Jewish presence, and then throughout Boeotia. The Metropolis of Thebes and Livadeia is one of the most historic Metropolises of the Church of Greece. Established as the Diocese of Thebes in the early 1st century, it was renamed the Archbishopric of Thebes in the late 9th century, elevated to the Metropolis of Thebes in the 12th century, became the Diocese of Boeotia in the 18th century, the Diocese of Thebes and Livadeia in 1852, and finally the Metropolis of Thebes and Livadeia in 1922, assuming its present form.

During the Ottoman period, out of the 72 Metropolises, the Metropolis of Thebes held the 37th rank, with the bishop bearing the title of “Most Honored and Exarch of all Boeotia.” This work aims to present, through primary historical sources such as manuscripts from the Metropolis and its monasteries, as well as significant metropolitan and registry archives, information and insights about the history of the Metropolis of Thebes and Livadeia and its importance during the Greek Revolution. Many monasteries in the region operated as support and care centers for fighters, contributing significantly to the struggle. Notably, Athanasios Diakos was a monk at the Monastery of Hosios Loukas in Livadeia and led the declaration of the Revolution in Eastern Central Greece on March 27, 1821, after coordinating with the Achaeans.

Another focus of the study is the history, pastoral work, and activities of the Metropolis from 1822 to 1981. Historical events concerning the Metropolis will be presented through primary sources such as manuscripts, as well as historical records on its pastoral efforts, support for the Asia Minor Hellenism, the election of Metropolitans, and other important archives. Today, the Holy Metropolis of Thebes, Livadeia, and Avlida, as it is now called, encompasses the provinces of Thebes, Livadeia, and Avlida. It includes 112 parishes and 28 monasteries, with its seat in the city of Livadeia.