Στις ορεινές κοινότητες, τα κοινά αποτέλεσαν διαχρονικά και οικουμενικά, διαδεδομένες και τελεσφόρες πρακτικές διαχείρισης των κοινών πόρων στη λογική της αυτοτροφοδότησης, της αμοιβαιότητας και της διαγενεακής αλληλεγγύης. Η συντήρηση των μονοπατιών υπήρξε ανέκαθεν ένα σημαντικό κομμάτι αυτής της  μεγάλης παράδοσης. Σήμερα, τα ορεινά μονοπάτια αποτελούν μια ιδιαίτερη περίπτωση συλλογικών αγαθών, των οποίων άλλοτε η ανορθολογική διαχείριση και άλλοτε η εγκατάλειψη, θέτουν σε κίνδυνο την από αιώνες παρουσία τους και απειλούν την ευημερία των τωρινών και μελλοντικών χρηστών τους.

Η παρούσα εργασία προσεγγίζει τα ορεινά μονοπάτια του Δυτικού Παναιτωλικού όρους ως συλλογικό πόρο και διερευνά ζητήματα διαχείρισής τους, υπό την οπτική των κοινών. Στο πλαίσιο αυτό, μελετά τη θεωρητική προσέγγιση για τις δομές διακυβέρνησης των κοινών πόρων, καθώς και τις κρίσιμες για την ανάδυση και διαμόρφωση επιτυχημένων κοινών συνθήκες, ενώ η ποσοτική έρευνα που διεξήχθη, επιχειρεί να καταγράψει και να αναδείξει τις αντιλήψεις και απόψεις των χρηστών,

αναφορικά με την υφιστάμενη κατάσταση του πόρου και τον κίνδυνο κατάρρευσής του, τη σχέση και την ενδεχόμενη εξάρτησή τους από αυτόν, την ποιότητα του κοινωνικού κεφαλαίου, την ενδεδειγμένη για την αειφορία του διαμόρφωση των περιουσιακών δικαιωμάτων και την προοπτική της «από τα κάτω» (bottom up) διαχείρισης.

Η έρευνα καταδεικνύει την παρουσία  μιας κοινότητας χρηστών με ισχυρό δεσμό με τα μονοπάτια, υψηλό σχετικά κοινωνικό κεφάλαιο, ικανή εμπειρία συλλογικής δράσης και προθυμία ενεργής συμμετοχής στη διαχείρισή τους. Αποδοκιμάζοντας, τόσο  το κεντρικό κράτος όσο και την αγορά, οι ερωτηθέντες  θεωρούν ότι οι φυσικοί χρήστες των μονοπατιών δύνανται να αποτελέσουν τους αποτελεσματικότερους διαχειριστές τους, για τη διατήρηση και την  αειφορία τους. Σημαντική παράμετρος για την ανάληψη αυτή της ευθύνης είναι η κρατική αρωγή είτε ως μορφή θεσμικής εγγύησης είτε ως έμπρακτη στήριξη μέσω οικονομικής ενίσχυσης.

In mountain communities, commons have historically provided effective practices for the sustainable management of common resources based on self-sufficiency, reciprocity and intergenerational solidarity. The maintenance of trails has always been an important part of this long-standing tradition. Today, mountain trails constitute a unique case of common goods, where uncontrol use of neglect has endanger their centuries-old presence and threaten the well-being of current and future users.

This study approaches the mountain trails of the Western Panetolikon Mountain as a common resource and explores issues related to their management, through the lens of commons. In this context, it examines the theoretical framework for the governance structures of common resources, as well as the critical conditions for the emergence and formation of successful establishment of commons. The quantitative research conducted attempts to document and highlight the perceptions and opinions of the real users, regarding the current state of the resource and the risk of its collapse,

their relationship and potential dependence on it, the quality of social capital, the appropriate formation of property rights for its sustainability and the perspective of its "bottom up" management.

The research demonstrates the presence of a community of users with a strong bond with the trails, relatively high social capital, sufficient experience in collective action and a willingness to actively participate in their management. Disapproving of both the central state and the market, the respondents consider that the direct users of the trails can be their most effective managers for their preservation and sustainability. An important condition for taking on this responsibility is state support, either in the form of institutional guarantees or through practical support, such as financial backing.