Περίληψη

Δημιούργημα της πόλεως-κράτους η Αττική Τραγωδία συνδέεται άμεσα με την ακμή και το πολιτικό περικείμενο της περίκλειας δημοκρατίας και του σοφιστικού κινήματος. Στο πλαίσιο αυτό η παρούσα εργασία εξετάζει δύο κομβικής σημασίας έννοιες της τραγωδίας, τις έννοιες του Οἴκου και της Πόλεως, όπως αναπτύσσονται στην Ἀντιγόνη του Σοφοκλή και στην Ἄλκηστη του Ευριπίδη. Και τα δύο δράματα έχουν ως αφετηρία τη θυσία δύο νεαρών γυναικών για χάρη του οἴκου τους, συγκεκριμένα τη θυσία της Αντιγόνης για το δικαίωμα ταφής του νεκρού αδελφού της Πολυνείκη και την αυτοθυσία της Άλκηστης για τη σωτηρία από τον θάνατο του συζύγου της Αδμήτου. Στην εργασία, εξάλλου, εξετάζονται η ιστορική διαδρομή του οἴκου, η αντιπαράθεση άγραφων νόμων και θεσμικού δικαίου μέσω της ταφής των νεκρών στην Ἀντιγόνη καθώς και μέσω των εννοιών της ξενίας, της φιλίας, της χάριτος, της παιδοτροφίας και της γηροτροφίας στην Ἄλκηστη, ενώ στο ίδιο πλαίσιο αντιπαραβάλλονται, όπως εμφανίζονται και στα δύο δράματα οι έννοιες της ὁσιότητος και της δικαιοσύνης. Παράλληλα, εντοπίζεται η σημασία της συγγένειας για τον τρόπο με τον οποίον ορίζονται οι φίλοι και οι ἐχθροί και διερευνάται η σχέση του γάμου με τον  οἶκον και την πόλιν. Έμφαση δίνεται στο κλέος, στην αιώνια δόξα που κερδίζουν με την πράξη τους οι δύο ηρωίδες υπερβαίνοντας και ανατρέποντας τους παραδοσιακούς, στις αρχαϊκές κοινωνίες, ρόλους του άνδρα και της γυναίκας. Ομοίως, μέσα από τα εν λόγω δράματα αναδεικνύεται η σύγκρουση των γενεών και η αξία της νέας γενιάς για την περίκλεια δημοκρατία, ενώ η αρετή των νεοτέρων προβάλλεται ως παιδαγωγικό και πολιτικό πρότυπο τόσο για τη συμπεριφορά του πολίτη όσο και για τις ικανότητες του ηγέτη. Ο παιδαγωγικός ρόλος των δύο δραμάτων αναδύεται, επίσης, από την αυτογνωσία που κατακτούν τελικώς οι ήρωες, καθώς και από τις αρχές της ενσυναίσθησης, της επιείκειας και του πρωταγόρειου «μέτρον ἄνθρωπος», που διαμορφώνουν τη νέα ηθική του 5^ου π.Χ. αιώνα. Τέλος, επισημαίνονται οι δραματουργικές δεξιότητες των δύο τραγικών, ιδίως στους στίχους 905 κ.ε. της Ἀντιγόνης, στα προγεγενημένα της Ἄλκηστης και στην ειδολογική κατάταξη της τελευταίας.

Αbstruct

As a creation of the city-state, Attic Tragedy is directly linked to the heyday and political context of the periclean democracy and the sophistic movement. In that frame, this paper examines two key concepts of tragedy, the concepts of Oikos and the City, as developed in  Sophocles’ Antigone and Euripides’ Alcestis. Both dramas start from the sacrifice of two young women for the sake of  their oikos, namely Antigone’s sacrifice for the right to bury her dead brother Polynices and Alcestis’ self-sacrifice to save from the death her husband Admetus. This paper also examines the historical course of Oikos, the confrontation of unwritten laws and institutional law through the burial of the dead in the Antigone, as well as through the concepts  of xenia, friendship, grace,  child-rearing and old  people’ s  rearing in the Alcestis, while in the same context the concepts of piousness and justice, as they appear in both dramas, are contrasted. At the same time, it is identified the importance of kinship for the way the φίλοι and the ἐχθροί are defined, and it is also explored the relationship of marriage with oikos and the city. Emphasis is placed on kleos, the eternal glory that the two tragic heroines gain through their actions by transcending and overturning the traditional, in archaic societies, roles of man and woman. Similarly, these dramas highlight the clash of generations and the value of the new generation for periklean democracy, while the virtue of the younger ones is promoted as a pedagogical and political model for both, the behavior of the citizen and the abilities of the leader. The pedagogical role of the two dramas also emerges from the self-awareness that the tragic heroes eventually acquire, as well as from the principles of empathy, leniency and the protagorean "μέτρον ἄνθρωπος", which shape the new ethics of the 5th century BC. Finally, the dramaturgical skills of the two tragedians are highlighted, especially in verses 905 et seq. of the Antigone, in the προγεγενημένα of the Αlcestis and Alcestis’ genre classification.