Σκοπός της παρούσας διπλωματικής εργασίας είναι να διερευνηθούν οι εκπαιδευτικές ανάγκες καθώς και τα εμπόδια που ανακύπτουν κατά την εκπαίδευση και κατάρτιση ενήλικων ατόμων με αναπηρία και συγκεκριμένα των ατόμων που αντιμετωπίζουν νοητική υστέρηση ώστε τα ευρήματα της να συμβάλλουν στο σχεδιασμό σχετικών προγραμμάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης.

Για τη διεξαγωγή της παρούσας ποιοτικής έρευνας πραγματοποιήθηκαν συνεντεύξεις με εκπαιδευτές ενήλικων ατόμων με αναπηρία στο Παράρτημα Ατόμων με Αναπηρία Ξάνθης και στο Παράρτημα Χρονίων Παθήσεων Δράμας του Κέντρου Κοινωνικής Πρόνοιας Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης.

Τα κυριότερα ευρήματα που προέκυψαν από την έρευνα είναι το γεγονός ότι οι εκπαιδευτικές ανάγκες των ενήλικων ατόμων με αναπηρία και συγκεκριμένα των ατόμων που αντιμετωπίζουν νοητική υστέρηση απαριθμούνται ως η αυτονομία, η αυτοεξυπηρέτηση, η γνώση της γραφής, της ανάγνωσης και της αριθμητικής ανάλογα με τις δυνατότητες του κάθε εκπαιδευόμενου,  οι ψυχοκινητικές δεξιότητες (αδρά και λεπτή μυοκινητική, συντονισμός ματιού χεριού και κινήσεων) και η κοινωνική ενσωμάτωση.

Διαπιστώθηκε επίσης ότι τα εμπόδια που ανακύπτουν κατά την εκπαίδευση και κατάρτιση ενήλικων ατόμων που αντιμετωπίζουν την αναπηρία της νοητικής υστέρησης και σχετίζονται με περιβαλλοντικούς παράγοντες άλλως τα εξωτερικά εμπόδια είναι η δυσκολία/αδυναμία μετακίνησης με συμβατικό μεταφορικό μέσo των ατόμων που χρησιμοποιούν αναπηρικό αμαξίδιο ή εκείνων που είναι σε προχωρημένη ηλικία, η εν γένει δυσκολία μετακίνησης των εκπαιδευομένων σε περίπτωση απουσίας του οδηγού έπειτα από χορηγηθείσα σε αυτόν άδεια ή η απασχόληση του οδηγού σε έτερη δραστηριότητα του παραρτήματος, οι χρονοβόρες γραφειοκρατικές διαδικασίες για τη λήψη αδειών που προβλέπονται για πραγματοποίηση δραστηριοτήτων με τη συμμετοχή των εκπαιδευομένων σε δημοτικούς χώρους, η έλλειψη διαφοροποιημένων εργαλείων ανάλογα με τις ανάγκες/δεξιότητες του κάθε εκπαιδευόμενου, η μη ύπαρξη ανελκυστήρα σε κτήρια που πραγματοποιούνται εκπαιδευτικές επισκέψεις (π.χ. εκθεσιακοί χώροι), η χρονοβόρα διαδικασία προμήθειας υλικών καθώς και το κόστος συμμετοχής των εκπαιδευομένων σε εξωτερικές δραστηριότητες.

Σε συνέχεια των παραπάνω και σχετικά με τα εσωτερικά εμπόδια που συναντούν οι ενήλικες εκπαιδευόμενοι με αναπηρία και συγκεκριμένα με νοητική υστέρηση προέκυψε ότι τα εν λόγω εμπόδια σχετίζονται άμεσα με το είδος της αναπηρίας τους. Ειδικότερα προέκυψε ότι εμπόδιο στην εκπαίδευση και κατάρτιση τους αποτελεί η νοητική αναπηρία που αντιμετωπίζουν, επίσης η τυχόν πολλαπλή αναπηρία ή συντρέχουσα οργανική βλάβη, οι ψυχικές διαταραχές, η διάσπαση προσοχής, ο αυτισμός καθώς και η γενικότερη ψυχοπαθολογία των εκπαιδευομένων. Εκτός από τα παραπάνω προέκυψε ότι ο φόβος του άγνωστου ως προς το περιεχόμενο της μάθησης, η εσωστρέφεια εκπαιδευομένων, η έλλειψη γνωστικών δεξιοτήτων, η προχωρημένη ηλικία, η διστακτικότητα στην έκφραση λόγω προηγούμενων δυσάρεστων εμπειριών ή κοινωνικών αντιλήψεων, η συναισθηματική κατάσταση, ο εκνευρισμός λόγω αναποτελεσματικής αλληλεπίδρασης μεταξύ των εκπαιδευομένων, κάποια περιστατικά κρίσης  ορισμένων εκπαιδευομένων, η κούραση, η μη ύπαρξη επιθυμίας για παρακολούθηση προγραμμάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης, η μειωμένη ικανότητα αντίληψης, η έλλειψη γνωστικών δεξιοτήτων (γραφή, ανάγνωση, αριθμητική), η έλλειψη κινήτρων καθώς και η μη γνώση της γραφής Braille αποτελούν επίσης εμπόδια κατά την εκπαίδευση και κατάρτιση ατόμων που αντιμετωπίζουν την αναπηρία της νοητικής υστέρησης.

The purpose of this master thesis is to explore the educational needs and the barriers that arise during the education and training of adults with disabilities and specifically people with mental retardation, so that the findings can contribute to the design of relevant education and training programs.

This qualitative research was conducted through interviews with trainers of adults with disabilities at the Xanthi Branch for People with Disabilities and the Drama Branch for Chronic Diseases of the Social Welfare Centre of the Region of Eastern Macedonia and Thrace.

The main findings that emerged from the research are the fact that the educational needs of adults with disabilities and specifically those who face mental retardation are listed as autonomy, self-care, knowledge of writing, reading and arithmetic depending on the capabilities of each learner, psychomotor skills (gross and fine motor skills, hand-eye coordination and hand-movement coordination) and social integration.

It was also found that the barriers that arise in the education and training of adults with mental retardation related to environmental factors or the external barriers are the difficulty/unability to travel by common type vehicle for people using a wheelchair or those who are elderly, the general transportation difficulty of the trainees in case of  leave of absence of the driver or the employment of the driver in another activity of the branch, the lengthy bureaucratic procedures for obtaining permits for activities involving trainees in municipal premises, the lack of differentiated tools according to the needs/skills of each trainee, the lack of lifts in buildings where educational visits take place (e.g. exhibition halls), the lengthy procedure for obtaining materials and the cost of trainees' participation in external activities.

Following on from the above and regarding the internal barriers encountered by adult learners with disabilities and specifically with mental retardation, it emerged that these barriers are directly related to the type of their disability. In particular, it emerged that the intellectual disability they face, as well as any multiple disabilities or concomitant organic impairment, mental disorders, attention deficit disorder, autism and the general psychopathology of the trainees are barriers to their education and training. In addition to the above, fear of the unknown with regard to the content of learning, trainees' introversion, lack of cognitive skills, advanced age, reluctance to express themselves due to previous unpleasant experiences or social perceptions, emotional state, irritation due to ineffective interaction between trainees, some incidents of crisis of some  trainees, fatigue, lack of desire to attend education and training programmes, reduced perceptual ability, lack of cognitive skills (writing, reading, arithmetic), lack of motivation and lack of knowledge of Braille are also barriers to education and training for people with mental retardation.