ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Εισαγωγή: Οι πλημμύρες είναι μια από τις πιο συχνές φυσικές καταστροφές. Τα αίτιά τους εδράζουν τόσο σε φυσικούς όσο και σε ανθρωπογενείς παράγοντες. Οι επιπτώσεις τους γίνονται έντονα αντιληπτές στο φυσικό περιβάλλον αλλά και στο σύνολο  της  ανθρώπινης δραστηριότητας. Η Δημόσια Υγεία απειλείται ιδιαίτερα από τις πλημμύρες. Σωματικοί τραυματισμοί, λοιμώδη νοσήματα, ψυχική υγεία, θάνατοι και υπονόμευση των υποδομών και υπηρεσιών υγείας, ιδιαίτερα σε χώρες μεσαίου και χαμηλού εισοδήματος με ασθενεί συστήματα υγείας, είναι οι κύριοι κίνδυνοι που παρουσιάζονται. Η Ευρωπαϊκή Ένωση αντιλαμβανόμενη το ανθρώπινο, οικονομικό και περιβαλλοντικό κόστος από αυτές τις αναπόφευκτες, ως επί το πλείστων, καταστροφές  πήρε νομοθετικές πρωτοβουλίες για την αποτελεσματικότερη διαχείρισή τους. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ( Π.Ο.Υ) έχει εκδώσει ειδικό εγχειρίδιο για την διαχείριση των πλημμυρικών γεγονότων με ιδιαίτερη έμφαση στην Δημόσια Υγεία. Η Ελλάδα,  η οποία πλήττεται και αυτή από έντονα πλημμυρικά επεισόδια, έχει καταρτίσει σχέδια δράσης ώστε να μπορεί να ανταποκρίνεται στις προκλήσεις που παρουσιάζονται. Το τελευταίο σοβαρό πλημμυρικό συμβάν που αντιμετώπισε η Ελλάδα είναι αυτό που προκλήθηκε από την καταιγίδα Daniel τον Σεπτέμβριο του 2023 στην περιοχή της Θεσσαλίας. Η ανθεκτικότητα των δημόσιων δομών υγείας στις φυσικές καταστροφές και ιδιαίτερα στις πλημμύρες αποτελεί σημαντικό στοιχείο ικανότητας προστασίας της ανθρώπινης υγείας.

Σκοπός: Η παρούσα εργασία σκοπεύει είναι να ερευνήσει το επίπεδο ανθεκτικότητας των δημόσιων δομών υγείας Π.Φ.Υ σε σχέση με τις φυσικές καταστροφές και ειδικότερα τις πλημμύρες μιας και αποτελεί κομβικό στοιχείο για την προάσπιση της Δημόσιας Υγείας. Τα ευρήματα της εργασίας θα μπορέσουν να συμβάλουν στην βελτίωση της ανθεκτικότητας των δημόσιων δομών υγείας Π.Φ.Υ όπου αυτή κριθεί απαραίτητη.

Μεθοδολογική προσέγγιση: Συμπληρώθηκαν 22 ερωτηματολόγια από Κέντρα Υγείας και ΤΟΜΥ στο σύνολο της Περιφέρειας Θεσσαλίας. Για τη στατιστική ανάλυση χρησιμοποιήθηκε η γλώσσα προγραμματισμού Python μαζί με τις κατάλληλες στατιστικές βιβλιοθήκες και για την απεικόνιση των αποτελεσμάτων χρησιμοποιήθηκε η γλώσσα Python και το λογισμικό ανοικτού κώδικα Superset.

Αποτελέσματα: Τα τελευταία πέντε χρόνια, ένας σημαντικός αριθμός δομών Π.Φ.Υ στη Θεσσαλία υπέστησαν πλημμύρες, με προβλήματα πρόσβασης, διακοπής ρεύματος και επικοινωνίας, επηρεασμένες κυρίως από την καταιγίδα Daniel το 2023. Η πλειονότητα των δομών δεν διαθέτει ολοκληρωμένο σχέδιο ετοιμότητας για έκτακτες ανάγκες και πρωτόκολλο για πλημμύρες, ενώ η εκπαίδευση του προσωπικού κρίνεται ανεπαρκής. Μόνο 6 δομές επικοινώνησαν με τη Διεύθυνση Δημόσιας Υγείας, ενώ η επικοινωνία με την 5η ΥΠΕ ήταν περιορισμένη. Σε 18 δομές δεν υπάρχει πρόβλεψη για χρηματοδότηση έκτακτων καιρικών αναγκών, και όσες λαμβάνουν χρηματοδότηση την θεωρούν μέτριας επάρκειας. Οι δομές αναφέρουν περιστατικά πλημμύρας κυρίως στην 5η ΥΠΕ ή στο Κέντρο Διαχείρισης Καταστροφών. Παρά την επάρκεια ιατρικού εξοπλισμού και κιτ πρώτων βοηθειών, οι καταιγίδες προκαλούν προβλήματα λόγω διακοπής ρεύματος και απουσίας προσωπικού. Οι υπεύθυνοι των δομών αισθάνονται μέτρια προετοιμασμένοι για καταστροφές και αναγνωρίζουν την αυξανόμενη συχνότητα και ένταση των καταιγίδων, πιστεύοντας ότι η κλιματική αλλαγή επηρεάζει την ανθρώπινη υγεία στην Ελλάδα.

Συμπεράσματα: Τα αποτελέσματα της έρευνας καταδεικνύουν την ανάγκη για στοχευμένες παρεμβάσεις που θα βελτιώσουν την ανθεκτικότητα των δομών σε μελλοντικές καταστροφές. Η έλλειψη ολοκληρωμένων σχεδίων ετοιμότητας και η ανεπαρκής εκπαίδευση του προσωπικού καθιστούν τις δομές ευάλωτες, ενώ η μη ύπαρξη συγκεκριμένων κονδυλίων για έκτακτες ανάγκες εμποδίζει την άμεση απόκριση σε κρίσεις. Η αυξανόμενη αναγνώριση της κλιματικής αλλαγής υπογραμμίζει την ανάγκη για πιο ολοκληρωμένες και διεπιστημονικές προσεγγίσεις στην προετοιμασία και αντιμετώπιση καταστροφών.

Abstract

Introduction: Floods are among the most frequent natural disasters, with causes rooted in both natural and anthropogenic factors. Their impacts are acutely felt in the natural environment and across all human activities. Public health is particularly threatened by floods, with major risks including physical injuries, infectious diseases, mental health issues, deaths, and the undermining of health infrastructure and services, especially in low- and middle-income countries with weak health systems. The European Union, recognizing the human, economic, and environmental costs of these often inevitable disasters, has taken legislative initiatives for more effective management. The World Health Organization (WHO) has issued a special manual for managing flood events, with a particular emphasis on public health. Greece, which also faces severe flood episodes, has developed action plans to respond to the challenges presented. The most recent significant flood event that Greece faced was caused by Storm Daniel in September 2023 in the Thessaly region. The resilience of public health structures to natural disasters, particularly floods, is a crucial element of the capacity to protect human health.

Purpose: This study aims to investigate the resilience level of public primary health care structures in relation to natural disasters, particularly floods, as it is a key factor in safeguarding public health. The findings of this study will help improve the resilience of public primary health care structures where necessary.

Methodological Approach: A total of 22 questionnaires were completed by Health Centers and Local Health Units (TOMY) across the Thessaly region. For statistical analysis, the Python programming language and appropriate statistical libraries were used, and for visualizing the results, Python and the open-source software Superset were utilized.

Results: Over the past five years, a significant number of primary health care structures in Thessaly have experienced floods, facing access issues, power outages, and communication disruptions, mainly due to Storm Daniel in 2023. The majority of these structures lack comprehensive emergency preparedness plans and flood protocols, and staff training is deemed inadequate. Only 6 structures communicated with the Public Health Directorate, while communication with the 5th Regional Health Authority was limited. In 18 structures, there is no provision for funding emergency weather needs, and those that receive funding consider it moderately sufficient. The structures report flood incidents primarily to the 5th Regional Health Authority or the Disaster Management Center. Despite sufficient medical equipment and first aid kits, storms cause problems due to power outages and staff absence. Facility managers feel moderately prepared for disasters and recognize the increasing frequency and intensity of storms, believing that climate change impacts human health in Greece.

Conclusions: The research results highlight the need for targeted interventions to enhance the resilience of structures to future disasters. The lack of comprehensive preparedness plans and insufficient staff training make the structures vulnerable, while the absence of specific emergency funds hinders immediate crisis response. The growing recognition of climate change underscores the need for more integrated and interdisciplinary approaches in disaster preparedness and response.