Ο Τόμας Οστερμάιερ, καλλιτεχνικός διευθυντής της Schaubühne του Βερολίνου κι ένας από τους σημαντικότερους σκηνοθέτες του θεάτρου διεθνώς, έγινε γνωστός για τη σκηνοθετική προσέγγιση του καπιταλιστικού ρεαλισμού (capitalist realism). Στόχος της αισθητικής του είναι να ωθήσει το κοινό να παρακολουθήσει τη σκληρή βία της πραγματικότητας, που προκαλείται από ένα αδίστακτο καπιταλιστικό σύστημα, και επιδιώκει «εκδίκηση για την τύφλωση και τη βλακεία του κόσμου» (Ostermeier κ.ά., 2021, 5). Ο Οστερμάιερ στοχεύει να προκαλέσει το κοινό του, προβληματίζοντάς το πάνω στις σύγχρονες κοινωνικές αξίες της Ευρώπης. Η ρεαλιστική του αισθητική είναι ενδεικτική των δικών του αριστερών πολιτικών πεποιθήσεων, που επικρίνουν αυστηρά τον δυτικό καπιταλισμό και τις αξίες της σύγχρονης ευρωπαϊκής κοινωνίας.

Στην παρούσα Μ.Δ.Ε., αφού εξεταστούν οι παραστάσεις Άμλετ (2008), Με το ίδιο μέτρο (2011), Ριχάρδος ΙΙΙ (2015) και Δωδέκατη Νύχτα (2018), που αποτελούν σαιξπηρικά έργα τα οποία έχει σκηνοθετήσει ο Οστερμάιερ, θα αναλυθεί με ποιους τρόπους εντάσσονται οι παραστάσεις αυτές στη σκηνοθετική προσέγγιση του καπιταλιστικού ρεαλισμού. Ειδικότερα, διερευνώνται τόσο τα στοιχεία των παραστάσεων που αναδεικνύουν τον ρεαλισμό πικνίκ, που σύμφωνα με τον Young (2010, 68-60) χαρακτηρίζεται από μια σαφή διαλεκτική αντίστιξη του δραματικού με το κωμικό, όσο και ποια είναι τα στοιχεία εκείνα που προσιδιάζουν περισσότερο στον πολιτικοποιημένο ρεαλισμό που σύμφωνα με τον (Fowler, 2013, 737–745) αντιστέκεται στην «ιδεαλιστική» προσέγγιση των σαιξπηρικών ηρώων.

Πράγματι, στη σκηνοθετική προσέγγιση του Οστερμάιερ, υπάρχουν πολλά στοιχεία του μεταμοντέρνου θεάτρου (Pavis, 2012, 170 – 179): η τυχαιότητα, ο αιφνιδιασμός, η αυτονοηματοδότηση, η χρήση όλου του σκηνικού χώρου, η ευέλικτη εστίαση, η ειρωνεία και η παρωδία. Όλα συντείνουν σε μια αισθητική αναποφασιστικότητα, αν και ενυπάρχει ο κύριος εχθρός του μεταδραματικού θεάτρου: η αναπαράσταση. Στις σαιξπηρικές παραστάσεις του Οστερμάιερ είναι ακόμη ζωντανή η επιθυμία του δραματικού θεάτρου να αναπαραστήσει μια πλασματική δράση, μια σύγκρουση μεταξύ δύο χαρακτήρων, ενός τόπου και χρόνου που διαφέρουν από εκείνους του σκηνικού γεγονότος.

Σε αντίθεση με το μεταδραματικό θέατρο, που προτιμά να εκθέτει και να αποκαλύπτει τους μηχανισμούς της γλώσσας, να αντιμετωπίζει το κείμενο ως ακουστικό φαινόμενο και να μην ανησυχεί για την αναφορική αξία των λέξεων, ο Οστερμάιερ δείχνει να προσπαθεί να ερμηνεύσει το κείμενο, και να το ανανοηματοδοτεί μέσω του καπιταλιστικού ρεαλισμού. Ενώ στο μεταδραματικό θέατρο οι διαφορετικές τέχνες (χορός, μουσική, φωτισμοί, αφήγηση) αυτονομούνται και τα αντικείμενα της παράστασης προτείνουν διαφορετικές κατευθύνσεις, εδώ συγκλίνουν σε ένα κοινό όραμα: αυτό της υπονόμευσης των παλαιών ερμηνειών και της κριτικής απέναντι στην κατασταλτική δυτική κοινωνία.

Thomas Ostermeier, artistic director of Schaubühne in Berlin and one of the most important theater directors worldwide, became known for his directorial approach of capitalist realism. The goal of his aesthetics is to force the audience to witness the cruel violence of reality, caused by a ruthless capitalist system, seeking "revenge for the blindness and stupidity of the world" (Ostermeier et al., 2021, 5). Ostermeier aims to challenge his audience by making them think about the contemporary social values ​​of Europe. His realistic aesthetic is indicative of his own left-wing political beliefs, which are harshly critical of Western capitalism and the values ​​of modern European society.

In this  thesis, after examining the plays Hamlet (2008), Measure for Measure (2011), Richard III (2015) and Twelfth Night (2018), the Shakespeare plays directed by Ostermeier, we analyze the ways by which these performances are included in the directorial approach of capitalist realism. In particular, we explore both the elements that highlight  picnic realism, characterized by a clear dialectical use of comic elements (Young, 2010, 68-60), and those aspects that are more characteristic of a politicized realism, which resists the "idealistic" approach to Shakespearean heroes (Fowler, 2013, 737–745).

It is true that in Ostermeier's directorial approach, there are many elements of postmodern theatre: randomness, surprise, improvisation, self-meaning, the use of the entire stage space, flexible focus. Everything adds up to an aesthetic indecision, although  the main enemy of postdramatic theatre, i.e. representation, remains. In Ostermeier's performances of Shakespear’s plays, the desire of the dramatic theater to represent a fictitious action, a conflict between two characters, a place and a time different from those of the staged event, are still active.

Unlike postdramatic theatre, which prefers to expose and reveal the mechanisms of language, to treat the text as an acoustic phenomenon and not to worry about the referential value of words, Ostermeier seems to be trying to understand what the text is about, and to redefine it through capitalist realism. Although in postdramatic theatre the different arts (dance, music, lighting, narration) are autonomized and the elements of the performance suggest different directions, here they converge under a common vision: the subversion of the old dramatic theatre performances and the critique of the repressive Western society.