Το ανατολικό κρητικό ιδίωμα και ειδικότερα η γεωγραφική γλωσσική ποικιλία Γερακίου Πεδιάδος αποτελεί το αντικείμενο μελέτης αυτής της εργασίας. Η επιλογή του θέματος βασίζεται αφενός στην πεποίθηση ότι η ελληνική γλώσσα είναι συνισταμένη των διαλέκτων και ιδιωμάτων της, οπότε δεν νοείται ολοκληρωμένη εικόνα της γλώσσας χωρίς τη γνώση των επιμέρους «γλωσσών» της· αφετέρου, στο γεγονός ότι η σταδιακή αφομοίωση του ιδιωματικού λόγου από την κοινή και η υποτίμησή του τόσο στον εκπαιδευτικό όσο και στον ευρύτερο κοινωνικό χώρο καθιστά αναγκαία την έρευνα που αφορά τοπικά ιδιώματα. Η μελέτη και διαφύλαξη του ιδιωματικού λόγου μπορεί να λειτουργήσει ως αντιστάθμισμα στη συρρίκνωση των νεοελληνικών διαλέκτων και ιδιωμάτων. Επίσης, αναγνωρίζοντας ότι η εκπαιδευτική πραγματικότητα περιθωριοποιεί τον διαλεκτικό λόγο και προωθεί τη γλωσσική ομοιογένεια, η εργασία εστιάζει στη μελέτη μιας τοπικής διαλεκτικής ποικιλίας, αλλά και επιχειρεί να συμβάλλει στην προσπάθεια αλλαγής του «μονογλωσσικού ήθους» στην εκπαίδευση με μια πρόταση ένταξης των διαλέκτων/ιδιωμάτων στην εκπαιδευτική πρακτική υπό το πρίσμα του κριτικού γραμματισμού. Από τη μελέτη της τοπικής ποικιλίας προκύπτουν ενδιαφέροντα αποτελέσματα. Στη γλωσσική ποικιλία Γερακίου ανιχνεύονται κάποια από τα χαρακτηριστικά που έχουν αποδοθεί στο δυτικό κρητικό ιδίωμα, όπως η προφορά του «ανακεκαμμένου ρ». Τέτοια χαρακτηριστικά μπορεί να υποδεικνύουν την παρουσία μεταβατικών ζωνών ή παλιότερη μετακίνηση πληθυσμών και επιβεβαιώνουν ότι η διάκριση μεταξύ ανατολικού και δυτικού κρητικού ιδιώματος δεν μπορεί να είναι αυστηρή. Επίσης, ως προς τη σχέση του σχολείου με τις διαλέκτους διαπιστώνεται από τη διερεύνηση των ΑΠΣ η μέχρι τώρα περιθωριοποίηση των τοπικών ποικιλιών, αναφαίνεται όμως και ελπίδα αλλαγής τόσο από το νέο ΑΠΣ του 2021 με τα νέα σχολικά εγχειρίδια που υπηρετούν τους στόχους του και θα εκδοθούν το επόμενο σχολικό έτος 2024-2025 όσο και από την ύπαρξη προγραμμάτων, όπως το παρόν μεταπτυχιακό πρόγραμμα «Σύγχρονες τάσεις στη γλωσσολογία για εκπαιδευτικούς» που αλλάζουν την οπτική απέναντι στη γλώσσα και τη διδασκαλία της.

The subject of this study is the eastern Cretan dialect, specifically the geographical linguistic variety of Geraki, Pedias. The choice of topic is based on the belief that the Greek language is a composite of local languages and dialects, and thus, a comprehensive understanding of the language cannot be achieved without knowledge of its individual “languages”. Additionally, the gradual assimilation of dialectal speech into the common language and its devaluation in both educational and broader social contexts necessitates research into local dialects. The study and preservation of dialectal speech can act as a counterbalance to the shrinking of modern Greek dialects. Moreover, the study of regional dialects such as the present one may offer valuable information such as the finding of retroflex “r” found in the dialect of Geraki, Pedias also present in western Cretan dialects might indicate the presence of transition zones or earlier population movement. Furthermore, it can lead to the realization that the distinction between eastern and western Cretan dialects cannot be strict. The present paper goes as far as to also suggest that monolingualism in education which marginalizes the dialectal speech and promotes linguistic homogeneity be abandoned and propose an inclusion of local languages/dialects for educational purposes under the light of critical literacy. Towards this direction, hope is to be found in the new school textbooks, which will be published in the next school year 2024-2025, as well as in research programs shedding light in the relationship between languages and their educational uses, such as the present postgraduate program of studies under the title “Contemporary Trends in Linguistics for Educators”.