Ο λογοτέχνης Νίκος Καζαντζάκης (1883-1957) γεννήθηκε όταν η ιδιαίτερη πατρίδα του, η Κρήτη, ήταν υπό την κυριαρχία του τουρκικού ζυγού και έζησε σε αυτή τη δυσμενή συνθήκη έως τα εφηβικά του χρόνια. Βιωματικά επηρεασμένος από τη στέρηση της ελευθερίας, σημειώνει χαρακτηριστικά: «Ένιωσα από μικρό παιδί, πως στον κόσμο υπάρχει ένα αγαθό πιο πολύτιμο από τη ζωή, πιο γλυκό από την ευτυχία, η λευτεριά». Και συνέγραψε το μυθιστόρημα Καπετάν Μιχάλης, το οποίο εκδόθηκε το 1953 και μεταφράστηκε στην αγγλική με τίτλο Freedom & Death το 1966. Η υπόθεση του μυθιστορήματος εκτυλίσσεται στο Μεγάλο Κάστρο της επαναστατημένης Κρήτης του 1889. Περιγράφοντας αυθεντικές καταστάσεις ανθρώπων, στοιχείων και γεγονότων, ο λόγος του συγγραφέα λειτουργεί λαογραφικά, ηθογραφικά και ιστορικά. Στο πολυπρόσωπο αυτό μυθιστόρημα κυριαρχούν δύο βασικές κατηγορίες χαρακτήρων: οι ήρωες και οι αντιήρωες, οι οποίοι ενίοτε μεταπηδούν από τη μία κατηγορία στην άλλη, διασαλεύοντας τα μεταξύ τους όρια. Η κλίμακα των ορίων των ανθρώπινων δυνατοτήτων ξεκινά από τον ταπεινό και αδύναμο χαρακτήρα και καταλήγει στον υπεράνθρωπο. Ο τελευταίος είναι ο εμβληματικός ήρωας, ο ασυμβίβαστος Καπετάν Μιχάλης, ο οποίος εκπροσωπεί το διαχρονικό αίτημα της ελευθερίας.
Ενταγμένο στην κατηγορία της φιλοσοφικής πεζογραφίας, το έργο δίνει υπόσταση στον επαναστατημένο άνθρωπο που αγωνίζεται για την κοινωνική, πνευματική, σωματική, εν ολίγοις, την πολυσχιδή ελευθερία του. Έτσι, τοποθετεί την ελευθερία κεντρικό άξονα του φιλοσοφικού στοχασμού του και στο υψηλότερο βάθρο του αξιακού κώδικα, ταυτίζοντάς την με τον ίδιο τον άνθρωπο. Συμφωνώντας με τον Γάλλο υπαρξιστή φιλόσοφο Σαρτ, ο Καζαντζάκης πρεσβεύει ότι η ελευθερία είναι κατάσταση άρρηκτα συνδεδεμένη με το ανθρώπινο είναι, γεννάται και συνυπάρχει μαζί του, δεν διαπραγματεύεται και δεν κατακτάται στην πορεία της ζωής. Συνεπώς, η ελευθερία δε διαχωρίζεται από την ανθρώπινη ουσία, καθώς η πρώτη αποτελεί προϋπόθεση και αναπόσπαστο μέρος της δεύτερης.
Η παρούσα μελέτη προσεγγίζει το φιλοσοφικό υπόβαθρο του εν λόγω μυθιστορήματος, εστιάζοντας στη σχέση ελευθερίας και θανάτου μέσα από τη μελέτη του ιδεολογικού και αξιακού κώδικα των ηρώων και των κριτηρίων κατανόησης των συμβολικών συστημάτων επικοινωνίας που αντιπροσωπεύουν. Η ερμηνεία των συμβόλων που έχουν ενσωματωθεί στον ψυχικό κόσμο του συγγραφέα είναι αντιπροσωπευτική της ανθρώπινης ενέργειας, που καθοδηγεί και ελέγχει την ανθρώπινη συμβολική πράξη. Από εκεί και έπειτα, η εξύμνηση της ανθρώπινης ενέργειας, όσον αφορά στον συμβολισμό και την επικοινωνία, προσφέρεται από τον συγγραφέα ως πηγή έμπνευσης ήθους και αισθητικής στον εκφραστικό λόγο της μουσικής, του θεάτρου και του κινηματογράφου και αναδεικνύει την σύνδεση και συνέχεια του συγγραφέα με το πολιτισμικό παρελθόν του.

The litterateur Nikos Kazantzakis (1883-1957) was born during the period his second home, Crete, was under the occupation of the Ottoman Empire, and lived in this adverse situation until his adolescent years. Affected from the deprivation of freedom, he notes; “Since I was a young kid, I felt that, in the world exists a good greater than life, sweeter than happiness, freedom”. He composed the novel Captain Michalis (literal translation from Greek), which was published in 1953 and translated in English in 1966, with the title «Freedom and Death». The novel’s case is taking place in the Big Castle of the rebellious Crete of 1889. Describing authentic states of people and facts, the author's speech works folklorically, ethnographically and historically. In this multi-faced novel, two main categories of characters exist; the heroes and the anti-heroes, who, sometimes maneuver between these two categories, mixing up the in between limits. The scale of limits of the human abilities begins from the humble and weak character and ends up in the superhuman. The last one is the iconic hero, the incompatible Captain Michalis, who represents the perennial need of freedom.
The novel, which is a part of the philosophical prose, gives meaning to the rebellious human, who fights for the social, spiritual and physical freedom. In this way, he places freedom in the center of his philosophical thinking and in the highest point of his values, identifying freedom as a human herself. Kazantzakis agrees with the French existentialist philosopher Sartre and represents that freedom is a state connected to the human life, it’s born and coexists with him, it neither is negotiated nor conquered during our lifetime. Consequently, freedom is not separated from the human essence – as the first one is a necessary condition and an integral part of the second one.
This specific study approaches the philosophical background of the novel, focused on the relation of freedom-death, by concentrating on the ideologies and values of the heroes and the criteria for understanding the symbolic communication systems they represent. The interpretation of symbols embedded in the writer's mental world is representative of the human energy that guides and controls the human symbolic action. From now on, the glorification of human energy, in terms of symbolism and communication, is offered by the author as a source of moral and aesthetic inspiration in the expressive language of music, theater, cinema, and highlights the author's connection and continuity with his cultural past.