Ανοίκειες Συγκατοικήσεις: Ιδεολογικές συγκρούσεις στον δημόσιο χώρο.
Το μνημείο των εκτελεσθέντων την 8η Φεβρουαρίου 1944 στην Καλαμάτα και η προτομή του Στρατηγού Βενετσιάνου Κετσέα
Συμβάλλει η συγκρότηση και η δημιουργία ενός μνημονικού τόπου μέσα στον αστικό ιστό στην ανάδειξη ενός σημαντικού ιστορικού γεγονότος;
Το αντικείμενο της παρούσας μελέτης αφορά τον χώρο του πρώην στρατοπέδου του 9ου Συντάγματος Πεζικού στην Καλαμάτα, που υπήρξε τον Φεβρουάριο του 1944 χώρος μαζικής εκτέλεσης αδιευκρίνιστου, όπως θα δούμε, αριθμού κατοίκων της πόλης από τους Γερμανούς μετά από μαζικές συλλήψεις που έγιναν από ελληνικά δωσιλογικά τάγματα.
Ο Δήμος, ερήμην της απόφασης χωροθέτησης και υλοποίησης του Μνημείου για το σημαντικό αυτό γεγονός, διαμόρφωσε ένα πρόγραμμα ανάπλασης και διαχείρισης του χώρου που ως αποτέλεσμα είχε την υποβάθμιση του Μνημείου, με τον αποκλεισμό του ουσιαστικά από τη δημόσια θέα. Ο σχεδιασμός αυτών των αναπλάσεων αποβλέπει, μέσα από την ανασύσταση μιας ιδεατής εικόνας της πύλης του στρατοπέδου και την παράθεση στοιχείων που αφορούν μια μεμονωμένη ιστορική πλευρά, σε μια ομογενοποιητική και αποκαθαρμένη μνημειοποίηση του χώρου και στον έλεγχό του μέσω μιας επιλεκτικής, ιδεολογικά επικαθορισμένης χρήσης της αστικής μνήμης. Η χωρική αυτή διάταξη ανατρέπει τις καθιερωμένες συμβάσεις λειτουργικής και συμβολικής οργάνωσης του χώρου και παρεμβαίνει στη μνήμη με σχετικά βίαιο, υποδειγματικό τρόπο.
Διαπιστώνεται ότι στη θέση μιας κοινά αποδεκτής συλλογικής μνήμης και της παραδοχής γι αυτήν διαμορφώνονται διαφορετικές κατασκευές μνήμης με έκδηλες μεταξύ τους αντιφάσεις: αφενός εκείνη που στοιχειοθετεί τον επίσημο μύθο για την πόλη και υπηρετείται από έναν κύριο φορέα της τοπικής εξουσίας και αφετέρου εκείνη που συντηρεί μια κοινότητα μνήμης στην προσπάθειά της να εντάξει το ιστορικό γεγονός που την αφορά στον δημόσιο χώρο και κατ’ επέκταση στον κορμό της εθνικής ιστορίας.
Σε ερωτήματα όπως τι είναι σημαντικό να μνημειοποιηθεί; πιθανόν η μελέτη δεν είναι σε θέση να δώσει απαντήσεις. Ωστόσο, φιλοδοξεί να φωτίσει τις διαδρομές του σχεδιασμού και των αποφάσεων για την συγκρότηση του μνημονικού χώρου και τη μορφή που έχει σήμερα, ώστε να βοηθήσει τον αναγνώστη να το κάνει. Κι αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό καθώς όλες οι εκ νέου επεξεργασίες του παρελθόντος στο σήμερα, είναι που με την πάροδο του χρόνου, διαμορφώνουν την αποκρυσταλλωμένη συλλογική μνήμη στο μέλλον.
The subject of this study is the formation of a memorial site in the urban space that refers to both a significant historical event of the German occupation period and the preservation of a controversial past. It concerns the area of the former 9th Infantry Regiment camp in Kalamata, which in February 1944 was the site of a massive execution of hundreds of town residents by the Germans following mass arrests carried out by Greek security battalions (i.e., collaborationist military groups).
The Municipality of Kalamata, disregarding the decision for the erection of the monument for this historical event, proceeded to a redevelopment of the surrounding area, resulting in the downgrading of the monument and its exclusion from public view. The design of this redevelopment aims, through the reconstruction of an idealized image of the former camp gate and other elements related to a specific historical approach, at a homogenizing and ‘unsullied’ memorialization of the space and its control through a selective, ideologically predetermined use of urban memory. This spatial arrangement disrupts the conventions of functional and symbolic formation of public space and intervenes in memory in a relatively forceful and patronising manner.
It is noted that different constructions of memory with evident contradictions are formed in place of a commonly accepted collective memory: on the one hand, the one that underlies the official myth of the town and is served by the local authority, and on the other hand, the one that sustains a memory community in its effort to integrate the historical event into public space and into the core of national history. Regarding questions such as ‘what is important to memorialise?’, this study may not be able to provide answers. However, it aims to shed light on the design and decisions regarding the formation of the memorial space in order to inform the readers in making their own judgments. This is particularly important as all reconsiderations of the past in the present are what shape the collective memory in the future.
