Η διπλωματική εργασία φιλοδοξεί να διερευνήσει τον ρόλο του φωτός, του χρώματος και της γεωμετρίας στην αναπαράσταση του χώρου στη βυζαντινή τέχνη.

Αρχικά αναλύεται η βυζαντινή θεώρηση και αισθητική καθώς και η έννοια του χώρου και του χρόνου στην βυζαντινή κοσμοθεωρία και γίνονται συσχετισμοί μεταξύ του Βυζαντίου και της αρχαιότητας ως προς την θεώρηση του Ωραίου.Γίνεται αναφορά στον ορατό-αισθητό χώρο, στον αόρατο –ιδεατό  χώρο, στον χώρο μέσα από το πρίσμα του χρόνου (δίπολο χώρου - χρόνου),στη σχέση του απεικονιστικού χώρου και του αρχιτεκτονικού χώρου(ναού) και, τέλος, στον εικονογραφικό χώρο. Έπειτα, μελετάται ο ρόλος του φωτός  και του χρώματος στη βυζαντινή απεικόνιση του χώρου. Γίνεται αναφορά στη σύνθεση, στη μορφή, στη γραμμή ως εκφραστικό μέσο, στις επιφάνειες, στο χρώμα, την τετραχρωμία κ.α.Ακολούθως, αναλύεται ο ρόλος της γεωμετρίας στην απεικόνιση. Γίνεται λόγος για την βυζαντινή προοπτική, που συχνά αναφέρεται ως ανεστραμμένη ή πολυκεντρική προοπτική, για την κλίμακα, για τον συσχετισμό των επιμέρους μελών με το όλο και, γενικότερα, για το σύστημα δομής του ζωγραφικού χώρου στο Βυζάντιο.Κατόπιν, στη γενικότερη περίοδο του Βυζαντίου, εντοπίζονται κάποια σημεία καμπής στην ιστορία της τέχνης, κατά τα οποία συντελούνται σημαντικές αλλαγές στην εικαστική διατύπωση. Οι αλλαγές αυτές στην τέχνη πολλές φορές συνυπάρχουν  με ταυτόχρονη αλλαγή στην κοινωνία, στην  οικονομία και στη διανόηση, όπως συνέβη  π.χ.  κατά την περίοδο της Δυναστείας των Μακεδόνων (πρώτη Αναγέννηση) και κατά την Παλαιολόγεια εποχή (δεύτερη Αναγέννηση), όπου συμβαίνει το παράδοξο φαινόμενο η τέχνη να ανθίζει, ενώ το κράτος φθίνει οικονομικά και πολιτικά. Επιλέγονται δύο αντιπροσωπευτικά έργα των δύο αυτών περιόδων και αναλύονται διεξοδικά.Συνοψίζοντας, λοιπόν, επιλέγονται κάποια αντιπροσωπευτικά έργα από αντίστοιχες περιόδους στην ιστορία της βυζαντινής τέχνης και αναλύονται διεξοδικά.Η μεσαιωνική τέχνη είναι μια τέχνη με έντονο συμβολισμό, μια τέχνη υπερ-κωδικοποιημένη. Από την παραπάνω ανάλυση, προκύπτουν  κάποια συμπεράσματα, κάποιοι κανόνες, όπως η παλινδρόμηση της απεικόνισης μεταξύ δεύτερης και τρίτης διάστασης, ο ρόλος της επιφάνειας, ως αρχή αναπαράστασης του χώρου στο Βυζάντιο, η γραμμή ως κύριο εκφραστικό μέσο, η κλίμακα, και, τέλος, η σχέση μεταξύ όλου και μέρους που είναι δομική στη Βυζαντινή απεικόνιση άλλα και θεώρηση.

Η πρόταση αφορά σε μια εικαστική εγκατάσταση αποτελούμενη από τρεις κατασκευές, που φέρουν στοιχεία της βυζαντινής τέχνης εκφραζόμενα με αφαιρετικό τρόπο. Βασικότερες κοινές αναφορές αποτελούν η παλινδρόμηση μεταξύ δεύτερης και τρίτης διάστασης, η τεθλασμένη γραμμή, οι στρώσεις του φωτός, η σχέση μεταξύ μερικού και ολικού, καθώς και η κλίμακα. Αναφορικά με την πρώτη κατασκευή, η πρόταση επιδιώκει τη μετατόπιση της χωρικής αντίληψης ανάμεσα στη  δεύτερη και τρίτη διάσταση, διαμέσου σχημάτων που αναπτύσσονται σε επτά επίπεδα. Οι συνθέσεις των επιμέρους επιπέδων προκύπτουν σε σχέση με τα προηγούμενα επίπεδα, έτσι ώστε όλες μαζί να συνθέτουν ένα σύνολο, ενώ κάθε μία να μπορεί να αποτελεί μια αυτούσια ενότητα. Αναλυτικότερα, οι συνθέσεις αποτελούνται από θραύσματα χώρου συμπιεσμένα μέσα σε τεθλασμένες γραμμές. Η δεύτερη κατασκευή  είναι μια κατασκευή με φως. Αποτελείται από επτά επίπεδα στα οποία χαράσσονται τα σκίτσα της πρότερης κατασκευής και ένα όγδοο επίπεδο, που συμβολίζει τον χρυσό κάμπο. Το φως αποκαλύπτει τα επιμέρους επίπεδα, αναπαριστώντας τις διαφορετικές στρώσεις φωτισμού της βυζαντινής τέχνης μέχρι να φτάσει κανείς στον χρυσό κάμπο. Η εναλλαγή του φωτός προγραμματίζεται με smart controller και γίνεται αντιληπτός ο συσχετισμός μεταξύ των επιπέδων. Η τρίτη και τελευταία κατασκευή αφορά σε μια λεπτομέρεια του πρώτου σκίτσου, της πρώτης κατασκευής, η οποία αναλύεται σε επιμέρους επίπεδα. Κάθενα από τα επίπεδα αποτελείται είτε από επιφάνειες είτε από γραμμές. Τα επιμέρους επίπεδα δεν έχουν αναφορά στην τρίτη διάσταση. Η κατασκευή είναι μια αναφορά στο Μπαρόκ, καθώς τόσο η τέχνη του Μπαρόκ όσο και η Βυζαντινή τέχνη πραγματεύονται την αντίληψη της πραγματικότητας πέρα από το άμεσα ορατό. Η κατασκευή, λοιπόν, συνιστά μια εικόνα αναμόρφωσης, όπου, από ένα συγκεκριμένο σημείο, τα επιμέρους επίπεδα ενώνονται και γίνεται εμφανής η συνολική σύνθεση και η αναφορά στην τρίτη διάσταση.

This dissertation aims to investigate the role of light, color and geometry in the representation of space in Byzantine art.

The first part of the thesis is theoretical.Ιnitially, the study deals with matters such as the formulation of the Byzantine aesthetic influenced by the new religion - Christianism and by the ancient Greek philosophy. There is a special analysis of the perception of space and time in the Byzantine era in comparison with  the antiquity. Extended reference is made to the visible-tactile space, to the invisible-abstract space, to the space as is being perceived through time (space -time), to the relationship between architectural space and the visual space and finally to the pictorial space.Τhen, the role of light and color in the Byzantine representation of space is also being analyzed. Reference is made to the painting composition, to the form, to the line as an expressive medium, to the overlapping surfaces, to  the color, to the four-color method etc.In addition to this, the role of geometry in the byzantine representation of space is thoroughly analyzed. Reference is made to the byzantine perspective, which is often referred to as reverse or polycentric perspective, also to the scale as a method tool, and finally to the relationship between fragments and the final composition.All these methods constitute the structure system of the painting space in Byzantine iconography.Then some turning points in the Byzantine history of art are studied, where important changes in visual formulation take place.These changes in art often coexist with simultaneous changes in society, in economy and the intellect, like those taking place during the period of the Macedonian Dynasty (first Renaissance) and during the Palaeologian era (second Renaissance).Two representative works of these two periods are selected and thoroughly analyzed. Medieval and byzantine art are full of symbolism. There is a conceptual context in Byzantine art similar to modern art. From the above analysis some conclusions are emerged for the way the byzantine art is structured, such as the line as an expressive tool, the role of scale in the mediation of meaning, the role of surface as an expressive tool and the close relationship between fragment and whole.

The second part of the thesis presents the design proposal, consisting of three constructions where elements of byzantine art are expressed in an abstract way.  The common ground between Byzantine art and the design proposal are the transition between second and third dimension, the use of the checkered line, the layers of light, and finally the relationship between fragments of the composition and the overall image as far as the scale.The first construction seeks to shift the spatial perception between the second and third dimensions, through shapes developed on seven sketches – seven levels. The compositions of the individual levels arise in relation to the previous levels, so that all of them together consist the overall image, while each one can be an integral unit. More specifically, the compositions consist of fragments of space compressed within checkered lines.The second construction uses light as an expressive tool. It consists of seven levels of plexiglass on which the sketches of the previous construction are drawn and an eighth level, which symbolizes the golden background in byzantine art. The light reveals the individual levels, representing the different layers of illumination of Byzantine art until one reaches the golden background. The switching of the light is programmed with a smart controller and the correlation between the levels is perceived.The third construction concerns a detail of the first sketch that is drawn for the first construction. The sketch is analyzed into much more several layers. Each layer consists of either surfaces or lines. The individual levels have no reference to the third dimension. The construction is a reference to the Baroque, as both Baroque and Byzantine art are concerned not only with the immediate perceptible. The construction is an image of reformation, where, from a specific point of view, the individual levels are united and the overall composition and the reference to the third dimension become apparent.