Η παρούσα διπλωματική εργασία (στο εξής Δ.Ε.) πραγματεύεται το θέμα της εκπαίδευσης των ανηλίκων, νέων και ενηλίκων κρατουμένων εντός των Καταστημάτων Κράτησης (στο εξής Κ.Κ.) και των Ιδρυμάτων Αγωγής Ανηλίκων (στο εξής Ι.Α.Α). Εστιάζει ιδιαίτερα στην πρόσληψη των καλλιτεχνικών προγραμμάτων και των πολιτιστικών δράσεων στην εκπαιδευτική διαδικασία και εξετάζει την συμβολή αυτών: α) στην ομαλή κοινωνική επανένταξη των κρατουμένων, και β) στην καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού/στιγματισμού. Στόχος της Δ.Ε. είναι να αναδείξει την δυναμική της εκπαίδευσης και του πολιτισμού, καθώς και την θετική επιρροή των δύο αυτών παραγόντων στην ψυχολογία των κρατουμένων, παρέχοντάς τους μία διαφορετική προσέγγιση για την ζωή με υγιή κοινωνικά πρότυπα τα οποία θα αποτελέσουν εφόδιο για την ομαλή κοινωνική τους επανένταξη. Η πρόσβαση του κάθε ανθρώπου στην εκπαίδευση και στον πολιτισμό αποτελεί βασικό κοινωνικό δικαίωμα. Ο σκοπός της εκπαίδευσης είναι η παροχή γνώσεων σε όλους τους ανθρώπους δίχως εξαιρέσεις. Τα εκπαιδευτικά, καλλιτεχνικά προγράμματα και οι πολιτιστικές δραστηριότητες που υλοποιούνται εντός των Κ.Κ. και των Ι.Α.Α.Α. στοχεύουν στην καλλιέργεια του πνεύματος των κρατουμένων και στην ενδυνάμωση της αυτοπεποίθησής τους.

Η Δ.Ε. εξετάζει το κατά πόσο η συμμετοχή των κρατουμένων στα εκπαιδευτικά, καλλιτεχνικά προγράμματα και στις πολιτιστικές δραστηριότητες τους βοηθούν να αναπτύξουν αλληλέγγυα και συνεργατικά συναισθήματα τα οποία θα τους βοηθήσουν στην κοινωνική τους επανένταξη. Μέσω της έρευνας αναζητήσαμε εκείνες τις εκπαιδευτικές πρακτικές οι οποίες βοηθούν τους κρατουμένους να αναπτύσσουν ορθούς τρόπους συμπεριφοράς και τους παρέχουν όλα εκείνα τα εφόδια που χρειάζονται ώστε να ανταπεξέλθουν στις απαιτήσεις του σύγχρονου κόσμου. Στο πρώτο, θεωρητικό μέρος εξετάζουμε και αναλύουμε επιστημονικές θεωρίες σχετικά με την συμβολή των εκπαιδευτικών, καλλιτεχνικών προγραμμάτων και πολιτιστικών δράσεων στην  κοινωνική επανένταξη των κρατουμένων-μαθητών και στην καταπολέμηση του κοινωνικού στιγματισμού. Στο δεύτερο μέρος της Δ.Ε. εξετάζουμε τις περιπτώσεις μελέτης: α) του Καταστήματος Κράτησης Λάρισας (στο εξής Κ.Κ.Λ.), β) του Ειδικού Αγροτικού Καταστήματος Κράτησης Νέων Κασσαβετείας (στο εξής Ε.Α.Κ.Κ.Ν.Κ.), γ) του Ιδρύματος Αγωγής Ανηλίκων Αρρένων Βόλου (στο εξής Ι.Α.Α.Α.Β).

Στην έρευνα μας συμμετείχαν συνολικά 218 άτομα από τις ομάδες Α και Β. Από  τα δύο ερωτηματολόγια και τις συνεντεύξεις που συλλέξαμε προέκυψαν ποσοτικά και ποιοτικά δεδομένα. Το Α΄ ερωτηματολόγιο απαντήθηκε συνολικά από 138 ανήλικους/νέους/ενήλικες κρατούμενους, των δύο Κ.Κ. και του Ι.Α.Α.Α.Β.,  το οποίο τους επιδόθηκε με φυσική παρουσία του συγγραφέα της Δ.Ε. και με την πολύτιμη συνδρομή των διευθύνσεων των Κ.Κ. και του Ι.Α.Α.Α.Β., των εκπαιδευτικών και του επιστημονικού προσωπικού. Το Β΄ ερωτηματολόγιο απαντήθηκε συνολικά από 81 άτομα των δύο Κ.Κ. και του Ι.Α.Α.Α.Β. με τις εξής ειδικότητες: Προϊστάμενοι Διευθύνσεων Κ.Κ./Ι.Α.Α.Α.Β και Σχολείων, εκπαιδευτικοί σχολείων, επιστημονικό προσωπικό, εθελοντές, υπεύθυνοι σχεδιασμού και υλοποίησης καλλιτεχνικών προγραμμάτων και πολιτιστικών δράσεων. Πέραν των δύο ερωτηματολογίων που αποτελούν το βασικό εργαλείο της έρευνάς μας για την ποιοτικότερη ανάλυση των δεδομένων χρειάστηκε να πάρουμε  και προφορικές συνεντεύξεις. Σε όσες συνεντεύξεις έχουμε την γραπτή έγκριση των συνομιλητών αναφέρουμε τα ονόματά τους. Για όσους συνομιλητές επέλεξαν να διατηρήσουν την  ανωνυμία τους θα αναφέρονται ως (Χ1, Χ2, κ.λπ.). Τέλος, βασική προϋπόθεση για την υλοποίηση της έρευνας ήταν οι άδειες που μας παρείχαν: η Αντεγκληματική Πολιτική του Υπουργείου Προστασίας του Πολίτη, το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων, καθώς και οι άδειες των Διευθύνσεων των Σχολείων των Κ.Κ. και του Ι.Α.Α.Α.Β.  Οι σχετικές βεβαιώσεις και άδειες βρίσκονται στο αρχείο του συγγραφέα και είναι ανά πάσα στιγμή διάθεσιμες.

This Diploma Thesis (hereafter D.T.) examines the issue of the education of juvenile, young and adult detainees held in Detention Facilities (hereafter D.F.) and Juvenile Education Institutions (hereafter J.E.I.). It focuses particularly on the recruitment of artistic programs and cultural activities in the educational process and examines their contribution: a) to the smooth social rehabilitation of prisoners, and b) to the fight against social exclusion/stigmatisation. This D.T. aims to highlight the dynamics of education and culture, as well as the positive influence of those two factors on the psychology of detainees. In that way, detainees can be supplied with a different approach on life based on healthy social standards which can serve as valuable assets to their smooth social rehabilitation. Access to education and culture by any person is a fundamental social right. Education aims to provide knowledge to all humans without exception. The educational, artistic programs and cultural activities implemented within the D.F. and the J.E.I. aim to cultivate the spirit of prisoners and strengthen their self-confidence.

The D.T. examines the extent to which the participation of prisoners in educational, artistic programs and cultural activities can help them develop solidarity and cooperative sentiments that can assist them in social rehabilitation.

Through research there has been a seek after the educational practices that help inmates develop right manners and provide them with all the resources required to deal with the demands of modern world. The first theoretical part examines and analyzes scientific theories regarding the contribution of educational, artistic programs and cultural activities to the social rehabilitation of student inmates and to the fight against social stigma. The second part of the D.T. examines three case studies: a) Larisa Detention Facility (hereafter L.D.F), b) Kassavetia Special Rural Youth Detention Facility (hereafter K.S.R.Y.D.F.) and c) Volos Juvenile Male Education Institution (hereafter V.J.M.E.I.).

A total number of 218 people from groups A and B participated in the research. Quantitative and qualitative data emerged from the two questionnaires and the interviews collected. Questionnaire A was answered by a total of 138 juvenile, young and adult detainees held in both D.F. and V.J.M.E.I. The questionnaire was provided in person in the physical presence of the author and with the valuable assistance of the managers of both D.F. and V.J.M.E.I., as well as the teachers and scientific staff. Questionnaire B was answered in total by 81 people working in both D.F. and V.J.M.E.I. with the following specialties: Department Managers in L.D.F, K.S.R.Y.D.F. and V.J.M.E.I., School Principals, schoolteachers, scientific staff, volunteers, managers of planning and implementing artistic programs and cultural activities. In addition to the two questionnaires which form the basic tool in this research, interviews we also held in for qualitative data analysis. Only the names of the interviewed people that have provided a written approval are mentioned. The interlocutors who have chosen to preserve their anonymity will be referred to as X1, X2 etc. Last but not least, the permits provided by the Confidentiality Policy Department of the Ministry of Citizen Protection, the Ministry of Education and Religious Affairs and the School Departments of L.D.F, K.S.R.Y.D.F. and V.J.M.E.I., served as a fundamental prerequisite for the realization of this research.