Περίληψη

Οι  σχετιζόμενες με την εργασία μυοσκελετικές διαταραχές αποτελούν τις πιο κοινές ασθένειες που επηρεάζουν τόσο τους εργαζόμενους όσο και τους οργανισμούς αλλά και την κοινωνία γενικότερα, λόγω του υψηλού κόστους που συνεπάγονται. Οι παράγοντες κινδύνου είναι αρκετοί, με κυριότερους τους εργονομικούς και τους ψυχοκοινωνικούς που τα τελευταία χρόνια λαμβάνουν ιδιαίτερης προσοχής. Οι νοσηλευτές ανήκουν στην ομάδα των εργαζομένων που εκτίθενται καθημερινά σε αυτούς τους κινδύνους, που επηρεάζουν τόσο την ευημερία όσο και την εργασία τους.

Σκοπός. Η αναζήτηση και συσχέτιση των ψυχοκοινωνικών κινδύνων με συγκεκριμένες μυοσκελετικές διαταραχές που επηρεάζουν τους νοσηλευτές που εργάζονται στο χώρο του νοσοκομείου.

Μέθοδος. Διεξήχθη μια συγχρονική μελέτη μεταξύ 163 νοσηλευτών που εργάζονταν σε 10 κλινικές του Γενικού Νοσοκομείου Κατερίνης, από τον Ιανουάριο έως τον Μάρτιο του 2023. Χρησιμοποιήθηκε ένα αυτοχορηγούμενο ερωτηματολόγιο για τη συλλογή των δεδομένων, το οποίο περιλάμβανε δημογραφικά στοιχεία, τα χαρακτηριστικά της νοσηλευτικής μονάδας, το Ψυχοκοινωνικό Ερωτηματολόγιο της Κοπεγχάγης - COPSOQ III (Copenhagen Psychosocial Questionnaire Version III) και το Σκανδιναβικό ερωτηματολόγιο μυοσκελετικών διαταραχών - NMQ (Nordic Musculoskeletal Questionnaire). 93 ερωτηματολόγια επιστράφηκαν αλλά βάση των κριτηρίων αποκλείστηκαν 3 και συνεπώς το δείγμα αποτέλεσαν 90 νοσηλευτές (ποσοστό απόκρισης 56%).

Αποτελέσματα. Στατιστικά σημαντικές διαφορές ανάμεσα σε ατομικούς παράγοντες και τις υπό εξέταση κλίμακες του  COPSOQ δεν εντοπίστηκαν, παρά μόνο όσον αφορά το φύλο. Τα επαγγελματικά χαρακτηριστικά από την άλλη συσχετίστηκαν με ψυχοκοινωνικούς κινδύνους. Η αύξηση του αριθμού των νοσηλευτών συσχετίστηκε θετικά με τις απαιτήσεις εργασίας. Αντίθετα, οι νυχτερινές βάρδιες συσχετίστηκαν αρνητικά με την ελευθερία κινήσεων, όπως και το χρονικό διάστημα που εργάζεται κάποιος νοσηλευτής με τις δυνατότητες εξέλιξης και την αποτίμηση της ποιότητας της ηγεσίας. Στατιστικά σημαντική διαφορά δεν βρέθηκε ανάμεσα σε ΜΣΔ και ατομικούς παράγοντες. Ως προς τη συσχέτιση ψυχοκοινωνικών κινδύνων και ΜΣΔ,  η  έρευνα  έδειξε  αρκετές  συσχετίσεις  ανάμεσα  σε  κλίμακες  του COPSOQ όπως οι απαιτήσεις εργασίας, η ανισορροπία εργασίας – ιδιωτικής ζωής, η ελευθερία κινήσεων, η κοινωνική  υποστήριξη  από  συναδέλφους  και  προϊστάμενους,  η  εργασιακή ανασφάλεια και ικανοποίηση, η επαφή με άλλα πρόσωπα, η αποτίμηση υγείας και η ψυχική εξάντληση και στην εμφάνιση ΜΣΔ σε περιοχές του σώματος  όπως ο αυχένας, ο ώμος, οι αγκώνες, οι καρποί, οι γοφοί, το άνω μέρος της πλάτης και οι αστράγαλοι.

Συμπεράσματα. Στο περιβάλλον του νοσοκομείου υπάρχουν πολλοί παράγοντες κινδύνου που οδηγούν στην εμφάνιση ΜΣΔ στους  νοσηλευτές. Κι ενώ παράγοντες όπως οι σωματικοί και εργονομικοί, οι ατομικοί και κοινωνικο - δημογραφικοί είναι εύκολο να αναγνωριστούν  και να  αξιολογηθούν,  ώστε να μετριαστεί η επίδρασή τους στην ανάπτυξη ΜΣΔ,  οι οργανωτικοί και ψυχοκοινωνικοί δεν γίνονται εύκολα αντιληπτοί, ούτε και ο τρόπος με τον οποίο οδηγούν σε ΜΣΔ.

Σε αυτήν την έρευνα αναδείχτηκαν στατιστικά σημαντικές διαφορές στις κλίμακες του COPSOQ ως προς την εμφάνιση ΜΣΔ στις υπό εξέταση περιοχές του σώματος και συγκεκριμένα στις κλίμακες: απαιτήσεις εργασίας, ανισορροπία εργασίας – ιδιωτικής ζωής, ελευθερία κινήσεων, κοινωνική υποστήριξη από συναδέλφους και προϊστάμενους, εργασιακή ανασφάλεια και ικανοποίηση, επαφή με άλλα πρόσωπα, αποτίμηση υγείας και ψυχική εξάντληση.

Abstract

WMSDs are the most common illnesses which affect not only workers but also organizations and the society, due to the entailed high cost. There are many risk factors, but the most important are ergonomic and psychosocial ones, which have received more attention lately. Nurses belong to the working group which is exposed daily to these kinds of risks that affect their wellbeing as well as their work.

Objective. Research and correlation of psychosocial risks with particular musculoskeletal disorders that affect nurses working in a hospital.

Method. A cross-sectional study was conducted among 163 hospital nurses who worked in 10 different wards of General Hospital of Katerini, from January to March 2023. A self-administered questionnaire was used to collect data, which included demographic profiles, nursing ward features, the third version of Copenhagen Psychosocial (COPSOQ III) and the Nordic Musculoskeletal Questionnaire. 93 questionnaires were returned but when exclusion criteria were applied, 3 questionnaires were excluded, so subsequently the sample was consisting of 90 nurses (response rate 56%).

Results. Statistically important differences between individual factors and dimension in question of COPSOQ were not found, except for gender. Working features on the other hand were correlated with psychosocial risks. For example, the increase of the number of the nurses working in a ward was positively correlated with demands at work. Conversely, night shifts were negatively correlated with control over work, as well as the work experience of nurses with possibilities for promotion and quality of leadership. Statistically important difference was not found between musculoskeletal disorders and individual factors. As for the correlation between psychosocial factors and musculoskeletal disorders, the study showed many correlations between dimension of the COPSOQ like demands at work, work- personal life imbalance, control over work, social support from colleagues and supervisors, job insecurity and satisfaction, interpersonal  relations, self-rated  health and  burnout  and the appearance of musculoskeletal disorders to body regions as neck, shoulder, elbows, wrists, hips, upper back and ankles.

Conclusions. There are many risk factors in the working environment of a hospital which lead to the development of MSDs of the nurses. While factors like physical and ergonomic, personal and socio-demographic are easy to be recognized and assessed, in order to moderate their impact on the development of MSDs, organizational and psychosocial are not easily perceived, neither the way they result in MSDs.

This study accented statistically important differences at COPSOQ dimensions and the appearance of MSDs at all body regions and specifically at dimensions like demands at work, work – personal life imbalance, control over work, social support from colleagues and supervisors, job insecurity and satisfaction, interpersonal relations, self-rated health and burnout.