ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΥΓΕΙΑΣ/ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ: ΙΔΙΟΤΥΠΙΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ
Εισαγωγή: Το ηθικό αδιέξοδο παρατηρείται όταν οι επαγγελματίες υγείας αναγνωρίζουν την
σωστή ηθικά πράξη/ενέργεια που οφείλουν να ακολουθήσουν, αλλά διαισθάνονται ότι
εμποδίζονται από εσωτερικούς ή εξωτερικούς υγειονομικούς περιορισμούς/παράγοντες. Η
ηθική ανθεκτικότητα αποτελεί την εγγενή ψυχοσωματική ικανότητα των επαγγελματιών
υγείας να ανακάμπτουν μετά από δύσκολες ηθικά συνθήκες, όπως αυτές που επικράτησαν
κατά την πανδημία. Οι παράγοντες που οδηγούν τους επαγγελματίες υγείας σε ηθικό
αδιέξοδο είναι οι δύσκολες αποφάσεις αναφορικά με την φροντίδα των ασθενών, οι συνθήκες
νοσηλείας, ο αριθμός των ασθενών που χρειάζονται επειγόντως φροντίδα, οι μη
αποτελεσματικές θεραπείες, η έλλειψη διαθέσιμων πόρων και η μη επαρκής στελέχωση ή
προσωπικό. Οι επαγγελματίες υγείας που φροντίζουν ασθενείς με COVID-19 στις ελληνικές
δημόσιες δομές, βιώνουν αυξημένα ηθικά αδιέξοδα και προτίθενται να εγκαταλείψουν τη
υγειονομική τους θέση. Οι στρατηγικές που μπορούν να αποτρέψουν το ηθικό αδιέξοδο
σχετίζονται με την ενδυνάμωση της ηθικής ανθεκτικότητας στο νοσοκομειακό περιβάλλον.
Σκοπός: Ο σκοπός της παρούσας έρευνας, είναι η διερεύνηση των παραγόντων του ηθικού
αδιεξόδου και της ηθικής ανθεκτικότητας στις ελληνικές δημόσιες δομές (κλινικές- και
ΜΕΘ-COVID), καθώς αυτές ανέλαβαν το βάρος της αντιμετώπισης και διαχείρισης των
περιστατικών COVID-19 με τα ηθικά ζητήματα που αναδείχθηκαν να είναι ιδιαίτερα έντονα.
Μέθοδος: Ο πληθυσμός-στόχος της έρευνάς μας ήταν οι επαγγελματίες υγείας (ΕΥ=169) που
εργάζονταν στις κλινικές και ΜΕΘ-COVID στην Αττική για το υγειονομικό έτος 2022. Το
δείγμα προέρχεται από το Γενικό Νοσοκομείο Αθηνών «Ο Ευαγγελισμός» και οι
συμμετέχοντες προσεγγίστηκαν εκ του σύνεγγυς.
Αποτελέσματα: Οι εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας, θεωρούν ότι όταν βρίσκονται
αντιμέτωποι με ηθικές προκλήσεις, είναι σε θέση να τις διακρίνουν και σκέφτονται καθαρά.
Έχουν ανεπτυγμένη ηθική ανθεκτικότητα και είναι έτοιμοι, σίγουροι αλλά και
προετοιμασμένοι να διακρίνουν, αντιμετωπίσουν και να αποφύγουν τις ηθικές προκλήσεις
στη ΜΕΘ και υπό συνθήκες πανδημίας. οι παράγοντες που πιθανά να οδηγούν σε ηθικό
αδιέξοδο τους επαγγελματίες υγείας είναι τα νοσηλευτικά ή ιατρικά λάθη που γίνονται, η
επιθετική θεραπεία, ο αριθμός των ασθενών που μπορούν οι επαγγελματίες υγείας να
φροντίζουν με ασφάλεια, η μη ασφαλής ή υποβαθμισμένη ή χαμηλής ποιότητας φροντίδα, η
επιθετική θεραπεία σε ασθενείς που είναι πολύ πιθανό να πεθάνουν, και οι ιεραρχικές ομάδες
και η διοίκηση του υγειονομικού ιδρύματος που εργάζονται.
Οι βαθμολογίες των επαγγελματιών υγείας στην κλίμακα ηθικού αδιεξόδου (Μ ≈ 130, SD ≈
17) υποδεικνύουν μικρά έως μέτρια επίπεδα ηθικού αδιεξόδου. Οι βαθμολογίες (Μ ≈ 2,6, SD
≈ 0,4) στην κλίμακα της ηθικής ανθεκτικότητας υποδεικνύουν μέτρια έως υψηλή ηθική
ανθεκτικότητα με τις υψηλότερες βαθμολογίες ανά δήλωση να παρατηρούνται για την
ποιότητα της φροντίδας των ασθενών και την επικοινωνία στην ομάδα. Οι επαγγελματίες
υγείας Γενικό Νοσοκομείο Αθηνών «Ο Ευαγγελισμός» έχουν αφήσει ή έχουν σκεφτεί να
αφήσουν τη θέση τους, λόγω ηθικού αδιεξόδου.
Συμπεράσματα: Όσο μεγαλύτερη ήταν η προσωπική ακεραιότητα των επαγγελματιών υγείας
που εργάζονταν στο Γενικό Νοσοκομείο Αθηνών «Ο Ευαγγελισμός» και όσο πιο έμπειροι
ήταν, τόσο μεγαλύτερη προβλέπεται να είναι και η ηθική τους αποτελεσματικότητα. Όταν
υπήρξαν προβλήματα σχέσεων στην ομάδα των επαγγελματιών υγείας ή με τη διοίκηση του
νοσοκομείου, τότε μειωνόταν και η ηθική τους αποτελεσματικότητα.
Λέξεις-Κλειδιά: Ηθικό Αδιέξοδο, Ηθική Ανθεκτικότητα, Επαγγελματίες Υγείας, Γενικό
Νοσοκομείο Αθηνών «Ο Ευαγγελισμός», COVID-19, κλίμακες MMD-HP και RMRS.
Introduction: Moral distress is observed when healthcare professionals recognize the morally
correct act/action they must follow, but feel hindered by internal or external health
constraints/factors. Moral resilience is the inherent psychosomatic ability of healthcare
professionals to recover from difficult moral conditions, such as those that prevailed during
the pandemic. Factors that lead healthcare professionals to moral distress are difficult
decisions regarding patient care, hospital conditions, and the number of patients in urgent
need of care, ineffective treatments, lack of available resources, and the inadequate staffing.
Healthcare professionals caring for patients with COVID-19 in Greek public structures
experience increased moral dilemmas and intend to leave their healthcare position. Strategies
that can prevent moral distress relate to strengthening moral resilience in the hospital setting.
Aim: The scope of this research is to investigate the factors of moral distress and moral
resilience in Greek public structures (clinics- and ICU-COVID), as they assumed the burden
of dealing with and managing the incidents of COVID-19 with the moral issues that turned
out to be particularly intense.
Method: The target population of our research was the healthcare professionals (EY=169)
working in the clinics and ICU-COVID in Attica for the health year 2022. The sample comes
from the General Hospital of Athens "Evagelismos" and the participants were approached
closely.
Results: Healthcare professionals believe that when faced with moral challenges, they are able
to distinguish them and think clearly. They have developed moral resilience and are ready,
confident but also prepared to discern, face and avoid moral challenges in the ICU and under
pandemic conditions. Factors likely to lead to moral dilemmas or distress for healthcare
professionals are nursing or medical errors being made, aggressive treatment, the number of
patients that healthcare professionals can safely care for, unsafe or substandard or low-quality
care, aggressive treatment in patients who are most likely to die, and the hierarchical teams
and management of the health institution that work. Healthcare professionals' scores on the
moral distress scale (M ≈ 130, SD ≈ 17) indicate low to moderate levels of moral distress.
Scores on the moral resilience scale (M ≈ 2.6, SD ≈ 0.4) indicate moderate to high moral
resilience with the highest scores per statement observed for quality of patient care and team
communication. The healthcare professionals of the Athens General Hospital "Evagelismos"
have left or have considered leaving their positions due to moral distress.
Conclusions: The greater the personal integrity of healthcare professionals from Athens
General Hospital "Evagelismos" and the more experienced they were, the greater their moral
efficacy was predicted to be. When there were relationship problems in the team of healthcare
professionals or with hospital management, then their moral effectiveness also decreased.
Keywords: Moral Distress, Moral Resilience, Healthcare professionals, Athens General
Hospital Evagelismos, COVID-19, MMD-HP and RMRS scales.
