Die vorliegende Diplomarbeit befasst sich mit dem Einfluss von neurowissenschaftlichen Erkenntnissen auf den Unterricht Deutsch als Zweitsprache (DaZ) und insbesondere auf die Förderung des Wortschatzerwerbs von Primarschulkindern mit Deutsch als Zweitsprache in der Schweiz. Des Weiteren wird die Rolle der Erstellung und des Einsatzes von zusätzlichen Unterrichtsmaterialien im DaZ-Unterricht untersucht.

Ausgangslage der Arbeit ist die Beschäftigung der Verfasserin als DaZ-Lehrperson in einer Primarschule in der Schweiz und die Beobachtung, dass aufgrund der besonderen Sprachsituation in der Schweiz der Wortschatzerwerb eine grosse Herausforderung für Kinder mit Migrationshintergrund darstellt. Ziel dieser Masterarbeit ist aufzuzeigen, dass der Einsatz von selbst erstellten zusätzlichen Unterrichtsmaterialien auf der Basis neurodidaktischer Erkenntnisse den Wortschatzerwerb von DaZ-Lernenden unterstützen kann. Es wird also untersucht, ob neurowissenschaftliche Erkenntnisse den Wortschatzerwerb von DaZ -Lernenden unterstützen können (Forschungsfrage 1) und wie anhand von neurowissenschaftlichen Erkenntnissen Zusatzmaterialien zur Förderung des Wortschatzerwerbs von DaZ-Lernenden erstellt und im DaZ-Unterricht optimal genutzt werden können (Forschungsfrage 2).

Nachdem im theoretischen Teil wichtige neurowissenschaftliche Erkenntnisse, Aspekte des Wortschatzerwerbs und Prinzipien zur Erstellung von Zusatzmaterialien erläutert werden, werden im praktischen Teil auf Basis von neurowissenschaftlichen Prinzipien Unterrichtsmaterialien zu einer bestimmten Thematik erstellt, die Arbeitsblätter, ein Bingo-Spiel, ein Domino-Spiel, ein Lesespiel und Bildkarten beinhalten. Anschliessend wird eine entsprechende Didaktisierung vorgeschlagen, die im Unterricht durchgeführt wurde. Die Unterrichtspraxis hat gezeigt, dass die neurowissenschaftlichen Prinzipien tatsächlich den Wortschatzerwerb unterstützen, da sie den Lehrpersonen wichtige Informationen über die Rolle von Emotionen, Bewegung, Neuroplastizität und Gedächtnis im Unterricht geben. Was die zweite Forschungsfrage betrifft, wurde herausgefunden, dass Unterrichtsmaterialien, die Ton, Bild, Text und Bewegung einbeziehen, die Motivation von DaZ - Lernenden steigern. Wichtig dabei ist die Verknüpfung des Unterrichts mit dem Alltag und den Erfahrungen der Lernenden. Zukünftige Studien könnten auf die langfristigen Effekte des Einsatzes von selbst erstellten Zusatzmaterialien fokussieren.

Η παρούσα διπλωματική εργασία πραγματεύεται την επίδραση νευροεπιστημονικών ευρημάτων στη διδασκαλία της Γερμανικής ως Δεύτερης Γλώσσας και ειδικότερα στην προώθηση της απόκτησης λεξιλογίου από παιδιά δημοτικού σχολείου με τα Γερμανικά ως Δεύτερη Γλώσσα στην Ελβετία. Επιπλέον, εξετάζεται ο ρόλος της δημιουργίας και χρήσης πρόσθετου διδακτικού υλικού στα μαθήματα Γερμανικών ως Δεύτερης Γλώσσας.

Αφετηρία της εργασίας είναι η απασχόληση της συγγραφέα ως δασκάλας των Γερμανικών ως Δεύτερης Γλώσσας σε δημοτικό σχολείο στην Ελβετία και η παρατήρηση ότι λόγω της ειδικής γλωσσικής κατάστασης στην Ελβετία, η απόκτηση λεξιλογίου αποτελεί μεγάλη πρόκληση για τα παιδιά με μεταναστευτικό υπόβαθρο. Στόχος της παρούσας μεταπτυχιακής εργασίας είναι να δείξει ότι η χρήση πρόσθετου διδακτικού υλικού με βάση τα νευροδιδακτικά ευρήματα μπορεί να υποστηρίξει την απόκτηση λεξιλογίου των μαθητών με τα Γερμανικά ως Δεύτερη Γλώσσα. Επομένως, εξετάζεται εάν τα νευροεπιστημονικά ευρήματα μπορούν να υποστηρίξουν την απόκτηση λεξιλογίου των μαθητών με Γερμανικά ως Δεύτερη Γλώσσα (ερευνητική ερώτηση 1) και πώς μπορούν να δημιουργηθούν πρόσθετα υλικά για την προώθηση της απόκτησης λεξιλογίου με βάση νευροεπιστημονικά ευρήματα και να χρησιμοποιηθούν με τον καλύτερο τρόπο στο μάθημα Γερμανικά ως Δεύτερη Γλώσσα (ερευνητική ερώτηση 2).

Μετά από την εξέταση σημαντικών νευροεπιστημονικών ευρημάτων, πτυχών απόκτησης λεξιλογίου και αρχών δημιουργίας πρόσθετου υλικού, δημιουργείται στο πρακτικό μέρος της εργασίας διδακτικό υλικό για ένα συγκεκριμένο θέμα με βάση νευροεπιστημονικές αρχές. Το διδακτικό αυτό υλικό περιλαμβάνει  φύλλα εργασίας, ένα παιχνίδι bingo, ένα παιχνίδι ντόμινο, ένα παιχνίδι ανάγνωσης και κάρτες με εικόνες. Στη συνέχεια προτείνεται μια κατάλληλη διδακτική προσέγγιση, η οποία πραγματοποιήθηκε στην τάξη. Η διδακτική πράξη έδειξε ότι οι  νευροεπιστημονικές αρχές υποστηρίζουν πράγματι την απόκτηση λεξιλογίου δίνοντας στους δασκάλους σημαντικές πληροφορίες σχετικά με το ρόλο των συναισθημάτων, της κίνησης, της νευροπλαστικότητας και της μνήμης. Όσον αφορά το δεύτερο ερευνητικό ερώτημα, διαπιστώθηκε ότι το διδακτικό υλικό που ενσωματώνει ήχο, εικόνα, κείμενο και κίνηση αυξάνει τα κίνητρα των μαθητών με Γερμανικά ως Δεύτερη Γλώσσα. Επίσης είναι σημαντική η σύνδεση του μαθήματος με την καθημερινή ζωή και τις εμπειρίες των μαθητών. Μελλοντικές μελέτες θα μπορούσαν να επικεντρωθούν στις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις της χρήσης συμπληρωματικών υλικών.