Έμφυλες διακρίσεις στα σχολικά εγχειρίδια: Η περίπτωση των μαθημάτων θετικού και θεωρητικού προσανατολισμού στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση

Gender-based discriminations in schoolbooks: The case of scientific and theoretical subjects in primary and secondary education (english)

  1. MSc thesis
  2. ΕΛΕΝΗ-ΜΑΡΙΑ ΜΙΧΑΛΟΠΟΥΛΟΥ
  3. Σύγχρονες τάσεις στη γλωσσολογία για εκπαιδευτικούς (ΑΔΕ)
  4. 30 July 2023
  5. Ελληνικά
  6. 101
  7. Μαριάνθη Γεωργαλίδου
  8. Μαριάνθη Γεωργαλίδου | Μαρία Καμηλάκη | Κώστας Κανάκης
  9. σχολικά βιβλία | γλωσσικός σεξισμός | έμφυλη ταυτότητα | έμφυλα στερεότυπα
  10. Ζητήματα Κοινωνιογλωσσολογίας για εκπαιδευτικούς
  11. 2
  12. 34
  13. 23
    • Τα διδακτικά εγχειρίδια αποτελούν επισήμως θεσμοθετημένα μέσα παροχής γνώσεων και διακίνησης ιδεών σε μαθήτριες/μαθητές, ταυτόχρονα, όμως, αποτυπώνουν έμφυλα στερεότυπα, η προώθηση των οποίων ανάγεται σε πολιτικό ζήτημα. Σε αυτή την εργασία αναζητούνται μέσα από οκτώ μαθήματα θετικού και θεωρητικού προσανατολισμού πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στοιχεία γλωσσικού σεξισμού. Πιο συγκεκριμένα, ερευνώνται το βιβλίο των Φυσικών (Επιστημών) Στ΄ Δημοτικού, το πρώτο τεύχος από το βιβλίο Γλώσσας Ε΄ Δημοτικού, το βιβλίο Μαθηματικών Α΄ και Γ΄ Γυμνασίου, το βιβλίο Χημείας Β΄ Λυκείου, το βιβλίο Νεοελληνικής Γλώσσας Α΄ Γυμνασίου και δυο θέματα Πανελλήνιων Εξετάσεων των ΕΠΑΛ στο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας. Με ερευνητικά εργαλεία την Κριτική Ανάλυση Λόγου και τη Γραμματική του Οπτικού Σχεδιασμού διαπιστώνεται ότι τα κείμενα και οι εικόνες των σύγχρονων σχολικών βιβλίων αναπαράγουν παρωχημένες αντιλήψεις για τους έμφυλους ρόλους και συμβάλλουν στην αορατότητα των γυναικών μέσα από γλωσσικούς μηχανισμούς και άλλους σημειωτικούς πόρους. Ειδικότερα, εντοπίζεται η κατά κόρον χρήση ουσιαστικών και αντωνυμιών αρσενικού γένους ως αντιπροσωπευτικού των φύλων («γενικευτικό αρσενικό») και η κατ’ επέκταση χρήση άρθρων και προσαρτημάτων αρσενικού γένους σε ονοματικές φράσεις. Παράλληλα, παρατηρείται η ταύτιση ουδέτερων ως προς το φύλο λέξεων όπως άτομο, άνθρωπος, πρόσωπο με το αρσενικό όταν το περικείμενό τους το ευνοεί και η πρόταξη του αρσενικού στη σειρά των όρων. Επιπροσθέτως, καταγράφεται η ύπαρξη πρωταγωνιστών σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι πρωταγωνιστριών στα κείμενα καθώς και η σχεδόν ανύπαρκτη αναφορά σε γυναίκες επιστήμονες στα μαθήματα θετικού προσανατολισμού. Επίσης, τα έργα ανδρών συγγραφέων διαθέσιμα προς αξιοποίηση υπερτερούν σε σχέση με εκείνα των γυναικών στα μαθήματα θεωρητικού προσανατολισμού. Σε ό,τι αφορά δε στις εικόνες, απεικονίζονται κυρίως ανδρικές φιγούρες να εμπλέκονται σε διάφορες δραστηριότητες, ειδικά στα μαθήματα θετικού προσανατολισμού, ενώ η επιλογή τους συχνά δεν δικαιολογείται από κάποια νοηματική συνάφεια με το κείμενο.</p>
    • Schoolbooks are the most popular means through which knowledge is (supposed to be) passed on to schoolchildren. However, the language and the pictures that are used in them are riddled with discriminations against women. The aim of this paper is to search for evidence of language sexism in theoretical and scientific school subjects in primary and secondary education. By using the Critical Discourse Analysis and the Grammar of Visual Design as investigative tools, it is attested that the texts and pictures found in current schoolbooks reproduce obsolete beliefs regarding the roles of genders and contribute to the invisibility of women. More specifically, authors systematically use the generic male in nouns and pronouns as well as in complements to noun phrases. Additionally, it is observed that neutral-as for gender-words are identified as male when context favors it and male systematically comes first in word order. Moreover, the dominance of male characters in texts, the absence of any reference to women scientists, especially in science courses, and exclusive reference to works of male authors in comparison with female ones in theoretical subjects are attested. In the pictures accompanying texts, mostly male characters engage in different activities, despite the fact that gender is not relevant to the subject matter discussed.
  15. Hellenic Open University
  16. Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση 4.0 Διεθνές