Στο κυρίως κείμενο υπάρχουν φωτογραφίες / χαρακτηριστικά στιγμιότυπα από ταινίες-ορόσημα που αναφέρονται ως παραδείγματα ή μελετώνται ως ενδιαφέρουσες περιπτώσεις στο θεωρητικό μέρος της εργασίας
Επικρατεί η άποψη ότι το ντοκιμαντέρ καταγράφει την πραγματικότητα σε αντιπαράθεση με τις ταινίες μυθοπλασίας που κατασκευάζουν μια άλλη, επινοημένη πραγματικότητα. Πώς όμως επιδρά η διαμεσολάβηση του δημιουργού με όλες τις επιλογές του, στην «πιστή» καταγραφή της πραγματικότητας; Κι ακόμα, ποια «στ’ αλήθεια» είναι η πραγματικότητα; Μπορεί να καταγραφεί;
Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι μέσα από μια συνοπτική ανασκόπηση της εξέλιξης του κινηματογράφου και μελετώντας παραδείγματα από το έργο σημαντικών δημιουργών, να μελετηθεί ο τρόπος που το ντοκιμαντέρ αντιμετωπίζει τα παραπάνω ερωτήματα.
Αυτό το σύντομο ταξίδι ξεκινά με την επανάσταση που επέφερε η ανακάλυψη της κινούμενης εικόνας και τις τεχνολογικές εξελίξεις που διαμόρφωσαν τον πρώιμο κινηματογράφο (ενότητα 1). Περιγράφονται τα πρώτα βήματα του ντοκιμαντέρ και δημιουργοί που ταυτίστηκαν με αυτά και βοήθησαν στην εξέλιξή του (ενότητα 2). Γίνεται αναφορά στον άμεσο κινηματογράφο, στην Αμερικανική και στην Γαλλική σχολή με έμφαση στα βασικά χαρακτηριστικά και τις διαφορές τους. Αντίστοιχα, αναλύονται ο κινηματογράφος παρατήρησης και τα βασικά χαρακτηριστικά του, καθώς και το ρεύμα του ιταλικού νεορεαλισμού. Σε όλες τις περιπτώσεις παρουσιάζονται εν συντομία, αντιπροσωπευτικά δημιουργήματα (ενότητα 3). Στη συνέχεια διερευνώνται τα όρια μεταξύ μυθοπλασίας και ντοκιμαντέρ και συνθήκες όπου τα δύο είδη μπορούν να συνυπάρχουν, οδηγώντας στη δημιουργία νέων, ανάλογα με την προσέγγιση του εκάστοτε δημιουργού (ενότητα 4). Παρουσιάζονται παραδείγματα από προσωπικές, υποκειμενικές γραφές με ιδιαίτερο ύφος, που κινούνται πέρα από «σχολές» και ρεύματα και ξεχωρίζουν από τον τρόπο που καταγράφουν και χειρίζονται την πραγματικότητα (ενότητα 5). Τέλος, μελετώνται δύο σημαντικά case-studies κινηματογραφικών υβριδίων, τα οποία δύσκολα μπορούν ταξινομηθούν (ενότητα 6).
Από τη σύντομη συστηματική ανασκόπηση, γίνεται ξεκάθαρο ότι οι ταινίες τεκμηρίωσης από την γέννησή τους, αναπαριστούν και ερμηνεύουν την πραγματικότητα· δεν την αντανακλούν (ενότητα 7). Για να το επιτύχουν δανείζονται εργαλεία και πρακτικές από τις ταινίες μυθοπλασίας. Έτσι επιδρούν και ταυτόχρονα επηρεάζονται από αυτές. H ώσμωση μεταξύ των δύο ειδών οδηγεί σε μία νέα κινηματογραφική συνθήκη όπου συγχέονται τα όρια μεταξύ ντοκιμαντέρ και μυθοπλασίας και σε κινηματογραφικά «υβρίδια» τα οποία δεν είναι δυνατό να τα κατατάξει κανείς σε κάποιο από τα δύο είδη.
Τέλος, η έρευνα αυτή συμπληρώνεται από μία δημιουργική πρόταση με θέμα ένα σενάριο μικρού μήκους ταινίας, βασισμένο στην αληθινή ιστορία του θανάτου μιας transgender μουσικού στην Αθήνα, τον Ιανουάριο του 2021. Στο σενάριο διαπλέκονται στοιχεία της πραγματικότητας με στοιχεία μυθοπλασίας. Παρατίθεται αρχειακό υλικό που αφορά τον θάνατό της, μουσικά videos και videos από live εμφανίσεις της. Δύο από τους χαρακτήρες είναι πραγματικοί και υποδύονται τον εαυτό τους. Στόχος αυτής της προσπάθειας είναι η δημιουργία ενός κινηματογραφικού υβριδικού σεναρίου, στο οποίο να συγκατοικούν και να μπλέκονται στοιχεία και από τα δύο είδη, του ντοκιμαντέρ και της μυθοπλασίας.
It is a widespread belief that documentaries portray reality while fictional movies, construct another, invented reality. But how does the mediation of the creator, with all his choices, affect the accurate portrayal of reality? And what is "really" the reality? Can it be documented?
The purpose of this present thesis is through a brief review of the evolution of cinema and by studying the examples from the work of the most important creators to investigate the way documentaries deal with the above questions.
This short journey starts with the revolution that moving pictures brought and the technological breakthroughs that shaped early cinema (section 1). The first steps of the art of documentary are described and so are the creators that paved the way and helped its evolution (section 2). Also, direct cinema is mentioned and the characteristics and differences between the American and French School. Also, observational cinema is analyzed, its basic traits and the movement of Italian neorealism. In each case some representative works are briefly presented (section 3). Furthermore, the limits between documentary and fiction are investigated and how both genres can coexist leading to the creation of new ones, depending on the approach of the creator (section 4). Examples are presented from personal, subjective writtings, with a distinct style that exceed the existing categories and separate themselves with the way they portray and deal with reality (section 5). Finally, two important case studies are studied; two hybrids which cannot be easily categorized (section 6).
From this brief systematic review, it becomes clear that documentaries, since the beginning of the genre, portray and interpret reality, but they do not reproduce it. In order to succeed, they borrow tools and practices from works of fiction, creating an interaction between the two genres. The osmosis of these two genres, leads to a new age of cinema, where the limits between documentaries and fictional movies are not clear, and cinematic “hybrids” are created which cannot be attributed to a single category.
Last but not least, the research is complemented by a creative proposal, a scenario based on the true story of the death of a transgender musician in Athens on January of 2021. In this script, elements of reality are intertwined with elements of fiction. Archival material is presented regarding her death, music videos and videos from her live performances while two of the characters are real and impersonate themselves. The aim of this effort is to create a hybrid film in which the boundaries between documentary and fiction are blurred.
Ντοκιμαντέρ και Μυθοπλασία: συγχέοντας τα όρια