φεστιβάλ φωτισμού | καλλιτεχνικός σχεδιασμός φωτισμού | εμπειρία καινοτομίας | οπτική αντίληψη | χαρτογράφηση έργου | βιωματική τέχνη | lighting festival | light artists | projection mapping | site specific art
2
4
48
Στόχοι της παρούσας διπλωματικής εργασίας είναι να διερευνηθούν οι λόγοι για τους οποίους ιδρύθηκαν τέτοιες διοργανώσεις, φεστιβάλ φωτισμού και η πορεία τους στο χρόνο μέσω κάποιας ιστορικής αναδρομής, σχετικά με την απαρχή και την πορεία αυτής της καλλιτεχνικής έκφρασης, που αποτελεί πλέον τον καλλιτεχνικό φωτισμό στο πάντρεμά του με τις τεχνολογικές εξελίξεις μέσα από την τόσο ραγδαία εξέλιξή της. Κάτι το οποίο εξετάζεται στο πρώτο κεφάλαιο με απαρχή το πρώτο έργο καλλιτεχνικού φωτισμού, το πέρασμα στην τεχνολογική εξέλιξη μέσα από τα χρόνια και τις εφαρμογές της μέσα από αυτή την μορφή έκφρασης. Εξίσου σημαντική και καθοριστικής σημασίας ήταν η αρχική ανάλυση των βασικών επηρεαστών στον τομέα του καλλιτεχνικού φωτισμού οι οποίοι καθένας με τον τρόπο του και σε διαφορετικό τομέα άφησαν βασικό αποτύπωμα επηρεάζοντας πολύ μεταγενέστερους καλλιτέχνες φωτισμού και αποτέλεσαν έναν προπομπό για την έκθεση καλλιτεχνημάτων φωτισμού σε πολλαπλά επίπεδα. Η συγκέντρωση πληροφοριών σχετικά με το αποτύπωμα των βασικών επηρεαστών καλλιτεχνικού φωτισμού είναι ένας βασικός πυλώνας της ιστορικής αυτής αναδρομής.
Πολύ βασικός και επόμενος στόχος προς εξέταση είναι και η διερεύνηση του νεοτεριστικού φαινομένου των φεστιβάλ φωτισμού ανά τον κόσμο και η καταγραφή όλων συνολικά και συνοπτικά των υπαρχόντων φεστιβάλ με στοιχεία τοποθεσιών, ημερομηνιών, διάρκειας, και διαφορές τεχνολογιών που χρησιμοποιούνται σε αυτά. Μέσω της καταγραφής των στοιχείων αυτών αναδεικνύεται η δυναμική των φεστιβάλ φωτισμού ανά τον κόσμο, ο καθορισμός της οπτικής εμπειρίας που προσφέρουν και μελετάται ο ρόλος τους ως φαινόμενο κοινωνικό, πολιτιστικό, πηγή γνώσης και έμπνευσης όπως επίσης και ο τρόπος με τον οποίο το «φως» αποτελεί το κύριο εργαλείο κατά την δημιουργία και την σύνθεσή τους.
Επιπρόσθετα εξετάστηκαν μέσω καταγεγραμμένων ερευνών από στατιστικά φεστιβάλ που έχουν πραγματοποιηθεί, επιπτώσεις και οφέλη των φεστιβάλ φωτισμού ανά τον κόσμο, ώστε να διερευνυθούν οι κατάλληλες συνθήκες για την δημιουργία και τον τρόπο στησίματος μίας τόσο μεγάλης διοργάνωσης. Επιπτώσεις και οφέλη σε επίπεδο κοινωνικό, οικονομικό, marketing και ανάπτυξης τουρισμού, που συμπερασματικά αναλύθηκαν από καταγεγραμμένα στοιχεία συγκρίσεων και μαζί με στατιστικά στοιχεία ερωτηματολογίου που πραγματοποιήθηκε σε 111 άτομα διαφορετικού κοινωνικού, επαγγελματικού και ηλικιακού επιπέδου δημιούργησαν την βάση για να δημιουργηθεί ένα πλάνο διοργάνωσης φεστιβάλ και να εξυπηρετηθεί ο κύριος και βασικός στόχος η ανάλυση πρότασης φεστιβάλ καλλιτεχνικού φωτισμού σε ελληνικό έδαφος η οποία πραγματοποιήθηκε στην συνέχεια.
Το στήσιμο, η περιγραφή του concept παρουσίασης του σχεδιασμού εφαρμογής και το πιθανό κόστος κατασκευής ενός ελληνικού φεστιβάλ φωτισμού, αλλά και ο τρόπος με τον οποίο θα προταθεί και θα επικοινωνηθεί στο κοινό που θα αποτελέσει και τους επισκέπτες του ήταν ο κυριότερος και τελικός στόχος. Πριν όμως από την εφαρμογή, προηγήθηκε έρευνα μέσω ερωτηματολογίου σε πρωτογενές επίπεδο δεδομένων και ζητούμενων που μπόρεσαν να αντληθούν και αποτέλεσαν βάση δεδομένων και τρόπο προσέγγισης ως αρωγός για την εφαρμογή της ελληνικής εικαστικής εγκατάστασης. Η εγκατάσταση αυτή αφορά σε δημιουργία μιας φανταστικής διαδρομής που προτάθηκε όσο πιο ολοκληρωμένα ήταν δυνατό η οποία βρίσκεται σε υπαίθριο εξωτερικό χώρο και θα αποτελέσει μαγνήτη για τα βλέματα των θεατών της.
Σχετικά με την μεθοδολογία η οποία ακολουθήθηκε, η έρευνα ξεκίνησε με τη συλλογή στοιχείων και δεδομένων κυρίως από ιστοσελίδες και άρθρα του διαδικτύου όσο και από επιλεγμένη βιβλιογραφία η οποία όμως ήταν ιδιαίτερα λιγοστή αφού πρόκειται για ένα νεοτεριστικό φαινόμενο με λίγες καταγραφές. Ταυτόχρονα, καθορίστηκαν οι στόχοι. Η ιδιαίτερη φύση των καλλιτεχνικών έργων ενός φεστιβάλ καθώς και το ότι βασίζονται στην άμεση εμπειρία που κατακτά το κοινό με καθαρά βιωματικό τρόπο, ίσως να αποτελεί και τον βασικό λόγο έλειψης βιβλιογραφίας και περισότερων καταγραφών σχετικά με το θέμα. Αντιθέτως υπήρχε πληθώρα φωτογραφικού υλικού. Παρόλα αυτά με την καταγραφή των φεστιβάλ ανά το κόσμο σε θέματα που αφορούν τόσο τα ίδια τα φεστιβάλ, τις τεχνολογίες και τις διαδρομές τους, όσο και σε διάφορα άλλα επιστημονικά πεδία (οικονομία, τουρισμός, αρχιτεκτονική, ψυχολογία επισκέπτη, ανάδειξη τοπικών ηθών και εθίμων) τα οποία σχετίζονται με το φως, τον χώρο και την αντίληψη. Ειδικότερα, η έρευνα επικεντρώθηκε στη σύζευξη των τριών αυτών εννοιών – τεχνολογίες, διαδρομές των φεστιβάλ, και περαιτέρω επιστημονικά πεδία αλλά και στην εμπλοκή τους στην διαδικασία νοηματοδότησης των οπτικών εμπειριών - φαινομένων. Παράλληλα, και βάσει συγκεκριμένου χρονοδιαγράμματος, έγινε έρευνα, αξιολόγηση και ιεράρχηση δεδομένων μέσω της καθοριστικής σημασίας στην έρευνα ερωτηματολογίου σε 111 ερωτηθέντα άτομα, σε διάφορα πεδία σχετικά με τις γνώσεις τους επάνω στο θέμα των φεστιβάλ φωτισμού αλλά και για τις προσδοκίες τους σε περίπτωση που κάτι ανάλογο οργανωνόταν σε ελληνικό έδαφος που έπαιξε πολύ σημαντικό ρόλο για το μετέπειτα στήσιμο του σεναρίου που παρουσιάστηκε.
Τα προσδοκώμενα αποτελέσματα και συμπεράσματα της συγκεκριμένης έρευνας ήταν πολύ κατατοπιστικά σχετικά με την γρήγορη εξάπλωση του θεσμού των φεστιβάλ φωτισμού σε πολλές χώρες στον κόσμο. Συμπερασματικά αποδείχτηκε ότι μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την επίλυση πολύπλευρων προβλημάτων, όχι μόνο σε πολιτισμική πτυχή αλλά και για την ανανέωση της κοινωνικής βιωσιμότητας.
Αντικείμενο της παρούσας διπλωματικής εργασία είναι η διερεύνηση του νεοτεριστικού φαινομένου των φεστιβάλ φωτισμού ανά τον κόσμο και η μελέτη του ρόλου τους ως φαινόμενο κοινωνικό, πολιτιστικό, πηγή γνώσης και έμπνευσης όπως επίσης και τον τρόπο με τον οποίο το φως αποτελεί το κύριο εργαλείο κατά την δημιουργία και την σύνθεσή αυτών. Πολλές πόλεις έχουν στραφεί προς την επέκταση των δραστηριοτήτων τους τις σκοτεινές ώρες παρόλο που οι περισσότεροι δημόσιοι χώροι δεν σχεδιάστηκαν για να εξυπηρετήσουν κάτι τέτοιο. Με τις εγκαταστάσεις καλλιτεχνικού φωτισμού να αποτελούν φαινομενολογικές οπτικές εμπειρίες, μέσω της χρήσης των διάφορων τεχνολογιών οι καλλιτέχνες φωτισμού στοχεύουν έντονα να εμπλέξουν το κοινό σε αυτές δημιουργώντας χώρους στους οποίους οι άνθρωποι συναντιόνται για να αλληλοεπιδράσουν, με σώμα και μυαλό ανεξαρτήτως ηλικίας, φύλου, γνώσεων, κουλτούρας και οικονομικής κατάστασης. Δημιουργείται έτσι μια ευκαιρία για νέες καινοτόμες παρεμβάσεις φωτισμού και την μεταμόρφωση χώρων και σημείων με καινοτόμες κατασκευές φωτιστικού ενδιαφέροντος.
Στην παρούσα διπλωματική εργασίας, καταγράφεται μια ποιοτική μελέτη για τον έλεγχο της σκοπιμότητας ενός εγχώριου φεστιβάλ φωτισμού ως πρόταση χαμηλού τουριστικού ενδιαφέροντος αστικό χώρο, οι συνθήκες που απαιτούνται για τον καθορισμό του, η σκοπιμότητα του αλλά και η διερεύνηση των επιπτώσεων που μπορεί αυτό να επιφέρει. Μελετώντας προηγουμένως αρχικά περιπτώσεις καλλιτεχνών φωτισμού που πρωτοστάτησαν στον χώρο (László Moholy-Nagy, James Turell, Dan Flavin) αλλά και τα διάφορα ανά τον κόσμο φεστιβάλ, θα γίνει μια διερεύνηση των χαρακτηριστικών, που θα βοηθήσουν πολύ στον προσδιορισμό του τρόπου προσέγγισης πρωταρχικών δημιουργικών διαδικασιών για το στήσιμο ενός ελληνικού φεστιβάλ, όπως ο σχεδιασμός φωτισμού, οι διαφορετικές τεχνολογίες που λαμβάνουν χώρα σε αυτά, η προσέλευση του κοινού τόσο σε κοινωνικό όσο και σε οικονομικό επίπεδο. Ο επαναπροσδιορισμός αυτός έχει να κάνει με μια πιο ανθρωποκεντρική προσέγγιση, στην οποία άνθρωπος και περιβάλλον λειτουργούν ως ένα δυναμικό σύστημα, με το φως να λειτουργεί καταλυτικά στη διαμόρφωση της μεταξύ τους σχέσης. Με τον τρόπο αυτό τα πολιτιστικά πλαίσια θα διευρυνθούν ανοίγοντας τον δρόμο για τη συνεργασία ατόμων από διαφορετικούς καλλιτεχνικούς και επιστημονικούς χώρους.
The object of this dissertation is the investigation of the modern phenomenon of lighting festivals around the world and the study of their role as a social, cultural phenomenon, a source of knowledge and inspiration as well as the way in which light is the main tool in creating and composing these festivals. Many cities have turned to the expansion of their activities during the dark hours even though most public spaces are not designed to serve this purpose. With artistic lighting installations being visual experiences through the use of various technologies and with the creating artists strongly aiming to engage the public in them, by creating spaces for the public to meet and interact, through body and mind, regardless of age, gender, knowledge, culture and financial status. An opportunity is created for new innovative lighting interventions and the transformation of possibly abandoned spaces and places.
For of this dissertation, a qualitative study is recorded for checking the usefulness of an indoor lighting festival as a proposal in a low touristic urban area, the conditions required for its utilisation and the consequences that this implementation may have. By first studying the cases of lighting artists who pioneered the space (László Moholy-Nagy, James Turell, Dan Flavin) but also the various festivals around the world, an investigation is undertaken of the characteristics that would help immensely to determine the approach method of primary creative procedures for setting up a Greek festival, such as lighting design, the different technologies that are included in them and the attendance of the public both in social and economic level. This redefinition has to do with a more human-centred approach, in which man and environment function as a dynamic system, with light acting as a catalyst in shaping the relationship between them. This way, the cultural context would expand, paving the way for the collaboration of people with different artistic and scientific background.
ΠΡΟΤΑΣΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΟΥ ΦΩΤΙΣΜΟΥ (LIGHT ART)