"Η Φυσιολογία της Οπτικής Αντίληψης και το Φως" / Σωτηροπούλου.
Στόχος της εργασίας
Συχνά συμβαίνει τα μνημεία και οι πόλεις που αυτά βρίσκονται να ταυτίζονται μεταξύ τους σε μία σχέση αλληλοπροσδιορισμού. Έτσι, όταν κάποιος αναφέρεται στην Αθήνα συνειρμικά αναφέρεται και στην Ακρόπολη και αντίστροφα. Ομοίως το Παρίσι συνδέεται με τον πύργο του Άιφελ και τη Notre-Dame, η Ρώμη με το Κολοσσαίο, τον Αγ. Πέτρο και ούτω καθεξής. Ως εκ τούτου σε αυτήν την σχέση αλληλεξάρτησης, η αποκατάσταση ή συντήρηση ενός μνημείου έχει γενικότερες ευεργετικές συνέπειες στην πόλη. Βελτιώνεται η εικόνα της, μετατρέπεται σε ένα πιο διεγερτικό περιβάλλον για τους κατοίκους, γίνεται πιο επιθυμητός προορισμός των τουριστών, τονώνεται η οικονομία της κ.α.
Στη σύγχρονη εποχή με την εξέλιξη της τεχνολογίας οι πόλεις είναι ζωντανές και ενεργές όλο το εικοσιτετράωρο. Έτσι διαθέτουν δύο εικόνες αυτή της ημέρας και αυτή της νύχτας. Η μία σχετίζεται με τον φυσικό και η άλλη με τον τεχνητό φωτισμό. Ανάλογα, τα μνημεία ως μέρος των σύγχρονων πόλεων, διαθέτουν επίσης νυχτερινή εικόνα. Συνεπώς αναδύεται το ζήτημα του πως ο φωτισμός συνδιαλέγεται με την έννοια της διαφύλαξης του μνημείου στο νυχτερινό αστικό τοπίο. Και αυτός ακριβώς είναι ο σκοπός της συγκεκριμένης εργασίας. Να αναζητήσει την μεθοδολογία σχεδιασμού φωτισμού που θα οδηγήσει στην ανάδειξη της νυχτερινής εικόνας της αρχιτεκτονικής πολιτιστικής κληρονομιάς υπό το πρίσμα της έννοιας της προστασίας της.
1ο κεφάλαιο: Το περιεχόμενο της πολιτιστικής κληρονομιάς
Στο 1ο κεφάλαιο (Το περιεχόμενο της πολιτιστικής κληρονομιάς) διερευνάται η έννοια του Μνημείου, οι αξίες που το διέπουν, αλλά κυρίως η έννοια της προστασίας του, μέσα από τα σημαντικότερα Διεθνή Κείμενα που έχουν συνταχθεί από διεθνείς κυβερνητικούς και μη κυβερνητικούς οργανισμούς, οι οποίοι προσπαθούν να περιγράψουν με σαφήνεια το περιεχόμενο του πολιτιστικού αγαθού. Τα Διεθνή Κείμενα αποτελούν σημαντικό πεδίο μελέτης κατά κύριο λόγο επειδή είναι πηγές έρευνας παγκόσμιας διαλεκτικής που ανακλούν τον οικουμενικό χαρακτήρα στην πολιτική θεσμοθέτησης της πολιτιστικής κληρονομιάς ως αγαθό. Κατά δεύτερο, οι παραπάνω φορείς χαρακτηρίζονται για την πρωτοπορία, την εξειδίκευση και την εμπειρία των δράσεων υπέρ της προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς.
Από την παραπάνω μελέτη θα αναδειχθούν δύο χρήσιμες θεωρίες για την σύνταξη της μεθοδολογίας σχεδιασμού φωτισμού. Η πρώτη είναι η θεωρία της κριτικής αποκατάστασης που θα αποτελέσει τη βάση θεμελίωσης της μεθοδολογίας φωτισμού με την έννοια της αποκατάστασης της νυχτερινής εικόνας της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς. Η δεύτερη είναι η προσέγγιση του ιστορικού πολεοδομημένου τοπίου (HUL) ως πλαίσιο αρχών για την διαχείριση της πολιτιστικής κληρονομιάς που θα συγκροτήσει την μεθοδολογία διαφύλαξης και διαχείρισης του φωτιστικού αποτελέσματος.
2ο κεφάλαιο: Η θεωρία της κριτικής αποκατάστασης
Στο 2ο κεφάλαιο μελετάται η κριτική αποκατάσταση (1963) του Cesare Brandi που έχει συγκροτήσει τον πυρήνα του Χάρτη της Βενετίας, ο οποίος συνιστά το κατεξοχήν πλαίσιο αρχών για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς έως σήμερα. Η οπτική του Brandi δεν προσφέρει ένα εγχειρίδιο που απλώς παραθέτει εργαλεία εφαρμογής για την συντήρηση. Είναι μία θεωρία που προσεγγίζει τα αρχιτεκτονικά μνημεία φαινομενολογικά, δηλαδή ως εικόνα, με συνέπεια η αποκατάσταση να αναβιβάζεται σε ζήτημα της οπτικής αντίληψης. Αυτή η θεωρία θα αποτελέσει τη βάση πάνω στην οποία θα στηριχθεί η επιχειρηματολογία που θα εξετάσει το εάν και το πως ο φωτισμός μπορεί να προσεγγίσει την έννοια της προστασίας της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς. Έτσι, στο πρώτο μέρος του κεφαλαίου θα μελετηθεί η φιλοσοφική σκέψη του Brandi που αφορά στην αρχιτεκτονική ως εικόνα, και στο δεύτερο μέρος θα παρουσιαστούν αναλυτικά τα κύρια σημεία της θεωρίας του. Μέσα από αυτό το κεφάλαιο θα προσδιοριστούν οι απαιτήσεις και οι στόχοι του φωτισμού, ως πράξη αποκατάστασης.
3ο κεφάλαιο: Το φως και η οπτική αντίληψη του φυσικού χώρου
Στο 3ο κεφάλαιο γίνεται μελέτη της διάδρασης του φωτός με τα αντικείμενα και των αντιληπτικών συνεπειών που έχουν για τον άνθρωπο. Συγκεκριμένα, μέσα από την θεωρία της οπτικής αντίληψης (Gestalt) διερευνώνται ορισμένα φαινόμενα που μπορούν να συσχετιστούν με την θεωρία της αποκατάστασης και αφορούν στην επίδραση του φωτός στην εικόνα της αρχιτεκτονικής μορφής.
Εδώ δεν θα μελετηθεί το φως ως μέσο μετάδοσης μηνυμάτων και συμβολισμών καθώς αυτό που ενδιαφέρει είναι η επίδραση του φωτός στα αντικείμενα. Όπως επίσης δεν θα αναλυθούν τεχνικές φωτισμού και θα αμεληθεί η φυσική υπόσταση των φωτιστικών σωμάτων, επειδή αυτό που απασχολεί είναι η θεωρητική προσέγγιση.
Μέσω αυτής της μελέτης θα δειχθούν οι ποιοτικές επεμβάσεις του φωτισμού στην εμφάνιση της αρχιτεκτονικής μορφής, με συνέπεια να προσδιοριστούν το είδος και τα όρια της έννοιας της αποκατάστασης μέσω του φωτισμού.
4ο κεφάλαιο: Ο φωτισμός της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς μέσα από την προσέγγιση της θεωρίας του Brandi
Στο 4ο κεφάλαιο γίνεται ανάλυση βάση της θεωρίας του Brandi σε υλοποιημένα παραδείγματα φωτισμού της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς. Θέτοντας ως κριτήρια ανάλυσης τα ζητήματα που αφορούν στην αποκατάσταση όπως το υλικό, η ενότητα, η χωρικότητα, η ιστορική και η αισθητική υπόσταση του αρχιτεκτονικού έργου, θα αποδειχθεί πως ο φωτισμός αποτελεί μία πράξη κριτικής αποκατάστασης της νυχτερινής εικόνας του μνημειακού περιβάλλοντος.
5ο κεφάλαιο: Πειραματική εφαρμογή μελέτης περίπτωσης: Lighting Masterplan του ιστορικού Κάστρου της Χαλκίδας
Στο 5ο κεφάλαιο θα επιχειρηθεί η πειραματική προσέγγιση φωτισμού σε μεγάλη κλίμακα για το ιστορικό κέντρο της πόλης της Χαλκίδας. Θα συνταχθεί ένα Lighting Masterplan που θα ενσωματώσει αφενός την θεωρία του Brandi ως μεθοδολογία φωτισμού για την αποκατάσταση της νυχτερινής εικόνας της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς, και αφετέρου θα εντάξει την προσέγγιση του ιστορικού πολεοδομημένου τοπίου (HUL) για να διασφαλίσει την διαχείριση και διαφύλαξη του φωτιστικού αποτελέσματος σε όλους τους τομείς, στο παρόν και στο μέλλον. Περαιτέρω, με το Lighting Masterplan θα καθοριστούν οι στόχοι και οι στρατηγικές φωτισμού και θα προσδιοριστούν οι δράσεις που χρειάζονται να αναληφθούν ώστε να συντονιστούν όλες οι επιμέρους μελέτες φωτισμού και να οδηγήσουν στην επίτευξη των στόχων φωτισμού.
6ο κεφάλαιο: Κριτική και συμπεράσματα
Στο 6ο κεφάλαιο αναπτύσσονται τα συμπεράσματα της εργασίας. Συμπεραίνεται πως ο φωτισμός μπορεί να επιδράσει στην εμφάνιση της μορφής γενικά (απλή διαφορά μεταξύ φωτισμένου και αφώτιστου μνημείου). Εφαρμόζοντας όμως τις αρχές της Gestalt η απλή φωτισμένη εμφάνιση γίνεται εικόνα επιτηδευμένη και ελεγχόμενη. Ο φωτισμός προσεγγίζεται βάση της οπτικής αντίληψης και μπορεί να είναι καλλιτεχνικός φωτισμός. Προχωρώντας όμως με την μεθοδολογία του Brandi η εικόνα γίνεται συγκεκριμένη, αυτή δηλαδή που συνιστά την αποκατάσταση της νυχτερινής εικόνας του μνημείου. Σε αυτήν την περίπτωση ο φωτισμός αφορά μελέτη φωτισμού. Συνεχίζοντας ακόμα περισσότερο, όταν ο φωτισμός αναφέρεται στο σύνθετο σύστημα που συγκροτεί μία πόλη που περιλαμβάνει τόσο μνημεία όσο και καθημερινές δραστηριότητες, ενσωματώνοντας την προσέγγιση HUL, θα πάρει την μορφή ενός Lighting Masterplan για να οδηγήσει στην αποκατάσταση της παρούσας νυχτερινής εικόνας της πόλης και παράλληλα να θέσει υπό έλεγχο την εξέλιξη της μελλοντικής της νυχτερινής εικόνας.
Objectives of the study
It often occurs that the monuments and the cities where they are located are identified with each other in a relationship of mutual identification. Thus, when someone refers to Athens, they also refer to the Acropolis by association and vice versa. Accordingly, Paris is associated with the Eiffel Tower and Notre-Dame, Rome with the Colosseum, St. Peter and so on. Therefore, in this interdependent relationship, the restoration or conservation of a monument has a more general beneficial effect on the city. Its image improves, it becomes a more stimulating environment for the residents, it becomes a more desirable destination for tourists, its economy is stimulated.
In the modern era, with the development of technology, cities are alive and active around the clock. Thus, they possess two images, that of the day and that of the night. One is related to natural and the other to artificial lighting. Accordingly, the monuments as part of the modern cities, also have a night image. Therefore, the issue of how the lighting interacts with the concept of preserving the monument in the night urban landscape emerges. And this is exactly the purpose of this thesis: to look for the lighting design methodology that will lead to the highlighting of the night image of the architectural cultural heritage in the sense of its protection.
1st chapter: The content of cultural heritage
In the 1st chapter (“The content of the cultural heritage”) the concept of the Monument, the values attached to it, as well as the concept of protection are explored through the most important International Texts that have been drawn up by international governmental and non-governmental organizations and that try to describe with clarity the content of the cultural property.
These International Texts are an important field of study primarily because they are sources of global dialectical research that reflect the universal character in the policy of institutionalizing cultural heritage as a good. Secondly, the above organizations are characterized for their pioneering, specialization and experience in actions in favor of the protection of cultural heritage.
From the above study, two useful theories will emerge for the drafting of the lighting design methodology. The first is the theory of critical restoration which will form the foundation of the lighting methodology in the sense of restoring the night image of the architectural heritage. The second is the aσελ.roach of the historical urban landscape (HUL) as a framework of principles for the management of the cultural heritage that will constitute the methodology for the preservation and management of the lighting effect.
2nd chapter: The theory of critical restoration
In the 2nd chapter, Cesare Brandi's critical restoration (1963) is studied which has formed the core of the Charter of Venice, which constitutes the main framework of principles for the protection of cultural heritage to this day. Brandi's perspective does not offer a manual that simply lists aσελ.lication tools for conservation. It is a theory that aσελ.roaches architectural monuments phenomenologically, i.e. as an image, with the consequence that restoration is elevated to a matter of visual perception. This theory will form the basis to examine whether and how lighting can aσελ.roach the concept of architectural heritage protection.
Thus, in the first part of the chapter, Brandi's philosophical thought regarding architecture as an image will be studied, and in the second part, the main points of his theory will be presented in detail. Through this chapter, the requirements and objectives of lighting, as an act of restoration, will be determined.
3rd chapter: Light and the visual perception of natural space
In the 3rd chapter there is a study of the interaction of light with objects and the perceptual consequences they have for humans. Specifically, through the theory of visual perception (Gestalt), some phenomena are examined that can be related to the theory of restoration and concern the effect of light on the image of the architectural form. Here light will not be studied as a means of conveying messages and symbols as what is of interest is the effect of light on objects. Likewise, lighting techniques will not be analyzed and the physical nature of lighting bodies will be neglected, because the focus is on the theoretical aσελ.roach. Through this study, the qualitative interventions of lighting in the aσελ.earance of the architectural form will be shown, consequently determining the type and limits of the concept of restoration through lighting.
4th chapter: The lighting of architectural heritage through the aσελ.roach of Brandi's theory
In the 4th chapter analysis is made, based on Brandi's theoretical aσελ.roach, in existing lighting examples of architectural heritage. Setting as analysis criteria the issues on the restoration, concerning the mater, unity, spatiality, historical and aesthetic status of the architectural work, to prove that lighting is an act of critical restoration of the night image of the monuments.
5th chapter: Experimental aσελ.lication of a case study: Lighting Masterplan of the historical Castle of Chalkida
In the 5th chapter, the experimental lighting aσελ.roach on a large scale for the historical center of the city of Chalkida will be attempted. A Lighting Masterplan will be drawn up that will incorporate Brandi's theory as a lighting methodology to restore the nighttime image of the architectural heritage, and integrate the Historic Urban Landscape (HUL) aσελ.roach to ensure the management and preservation of the lighting effect in all sectors, now and in the future. Furthermore, the Lighting Masterplan will define the lighting objectives and strategies and identify the actions that need to be taken to coordinate all the individual lighting studies and lead to the achievement of the lighting objectives.
Chapter 6: Criticism on, and limitations of, Brandi's theoretical aσελ.roach
In the 6th chapter the conclusions of the work are developed. It is concluded that lighting can affect the aσελ.earance of the form in general (simple difference between illuminated and unilluminated monument). But, by aσελ.lying the principles of Gestalt, the simple illuminated aσελ.earance becomes a sophisticated and controlled image. Lighting is aσελ.roached based on visual perception and can be artistic lighting. However, proceeding with Brandi's methodology, the image becomes specific, that is, the one that constitutes the restoration of the night image of the monument. In this case, the lighting concerns a lighting study. Continuing even further, when lighting refers to the complex system that constitutes a city which includes both monuments and daily activities, incorporating the HUL aσελ.roach, it will take the form of a Lighting Masterplan to lead to the restoration of the present night image of the city and, at the same time, to control the evolution of the future night image.
Ο ρόλος του φωτισμού στη διαφύλαξη της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς