Χωρική διακυβέρνηση, ιδιωτικοποιήσεις και επιχειρηματική πόλη. Διαχείριση πρώην στρατιωτικών εκτάσεων στην Πρέβεζα.

Spatial governance, land privatization and entrepreneurial city. Management of former military spaces in Preveza. (Αγγλική)

  1. MSc thesis
  2. Τζόλου, Αλεξάνδρα
  3. Περιβαλλοντικός Σχεδιασμός Πόλεων και Κτιρίων (ΠΣΠ)
  4. 11 Σεπτεμβρίου 2019 [2019-09-11]
  5. Ελληνικά
  6. 195
  7. Βαταβάλη, Φερενίκη
  8. Τασοπούλου, Αναστασία
  9. ιδιωτικοποιήσεις γης | land privatization | χωρική διακυβέρνηση | spatial governance | επιχειρηματική πόλη | entrepreneurial city | ανενεργά στρατόπεδα | former military spaces | Πρέβεζα | Preveza
  10. 4
  11. 36
  12. 21
  13. Κατάλογος Εικόνων / Σχημάτων Εικόνα 1 Χάρτης Περιφέρειας Ηπείρου. Πηγή: www.googlemaps.com 2019, Ίδια επεξεργασία. Εικόνα 2 Χάρτης προσβάσεων Περιφέρειας Ηπείρου. Πηγή: www.googlemaps.com 2019, Ίδια επεξεργασία. Εικόνα 3 Χάρτης Δήμου Πρέβεζας με σημειωμένα τα σημεία ενδιαφέροντος φυσικού περιβάλλοντος. Πηγή: www.googlemaps.com 2019, Ίδια επεξεργασία. Εικόνα 4 Απεικόνιση των ζωνών προστασίας υγροτόπων με κόκκινο περίγραμμα, των ακτών με κόκκινο χρώμα και με πράσινο οι περιοχές προστασίας δασικών εκτάσεων. Σχέδιο Χρήσεις γης και προστασία περιβάλλοντος, απόσπασμα από το ΓΠΣ Πρέβεζας 2009. Εικόνα 5 Απεικόνιση όλων των ζωνών προστασίας με υποκίτρινο χρώμα. Δομικό Σχέδιο Χωρικής Οργάνωσης, απόσπασμα από το ΓΠΣ Πρέβεζας 2009. Εικόνα 6 Σχέδιο του 18ου αι., Antonio Paravia, στο σχέδιο απεικονίζεται από αριστερά προς δεξιά το φρούριο της Μπούκας ο ποταμός Καρυδάς και το κάστρο του Αγ. Ανδρέα, ανάμεσα στα οχυρά διάσπαρτες κατοικίες (Καράμπελας, 2010) Εικόνα 7 Η πολεοδομική εξέλιξη της Πρέβεζας, σχέδιο Σταύρου Μαμαλούκου. Ι. Τέλη 17ου αι. ΙΙ. Τέλη 18ου αι. ΙΙΙ. Τέλη 19ου αι. IV. 1940 (Μαμαλούκος, 2010) Εικόνα 8 Σχέδιο αποτύπωσης της Πρέβεζας το 1938 του Πλάτωνα Σταματέλου, Ψηφιακή αναπαραγωγή Ε. Σαρρή, 2008 (Σαρρή, 2009) Εικόνα 9 Χάρτης της Πρέβεζας το 1970. Εικόνα 10 Αναθεώρηση σχεδίου πόλης Πρέβεζας 1992, ΦΕΚ1085/Δ/1992. Είναι εμφανής η αστική εξάπλωση έξω από τα τείχη της τάφρου και οι νέες γειτονιές καθώς και οι επέκταση με νέα σύνολα. Εικόνα 11 Αεροφωτογραφία με σημειωμένους τους χώρους ενδιαφέροντος, για την αναγνώριση της πόλης. Για εκτενέστερη περιγραφή βλ. Βιωματική περιγραφή της πόλης. Εικόνα 12 Αεροφωτογραφία με αποτυπωμένη την πεζοδιαδρομή που χρησιμοποιείται συχνότερα, με magenta. Η διαδρομή αυτή δεν ακολουθείται απαραίτητα κυκλικά, αναλόγως το από πού ξεκινάει ο χρήστης. Το τμήμα που χρησιμοποιείται περισσότερο είναι το νότιο τμήμα από το στρατόπεδο Σολωμού μέχρι το Πεδίο βολής. Εικόνα 13 Λίστα των εκτάσεων προς αξιοποίηση. Στην κορυφή της λίστας οι στρατιωτικές ιδιοκτησίες της Πρέβεζας. Απόσπασμα από το χαρτοφυλάκιο της ιστοσελίδας της ΥΠΑΑΠΕΔ (Preveza-info, 2015). Εικόνα 14 Χάρτης χρήσεων οικισμού Πρέβεζας, ΓΠΣ 2009, ΦΕΚ 465/ Τ.Α.Α.Π./2009 Εικόνα 15 ΣΒΑΚ «προτεινόμενο δίκτυο πεζών και ποδηλάτων», από την παρουσίαση για τη 2η δημόσια διαβούλευση (Ριζομυλιώτης, 2018). Εικόνα 16 Αεροφωτογραφία της ευρύτερης περιοχής του πρώην στρατοπέδου Σολωμού με σημειωμένους τους χώρους ενδιαφέροντος που χαρακτηρίζουν την περιοχή. Για περισσότερα στοιχεία για τη γύρω περιοχή βλ. Παράρτημα 1. Πηγή www.googlemaps.com, 2019 και ίδια επεξεργασία. Εικόνα 17 Φωτογραφία η πύλη του στρατοπέδου Σολωμού, Προσωπικό αρχείο, 2018. Εικόνα 18 Τοπογραφικό διάγραμμα για την αποτύπωση της θέσης της ιαματικής πηγής. Στο απόσπασμα αυτό φαίνεται η νέα ρυμοτομική χάραξη και η διάνοιξη οδού, καθώς και το συνολικό τμήμα του χώρου που έχει παραχωρηθεί στο Δήμο για τα ιαματικά λουτρά υπό στοιχεία Κ.Α.Ε.Κ. 400500119010. Πηγή ΦΕΚ4744/Β/19.12.2017 Εικόνα 19 Φωτογραφία το κτίριο των ιαματικών λουτρών και ο χώρος που έχει παραχωρηθεί από το ΤΕΘΑ για τα λουτρά, ο οποίος λειτουργεί άτυπα ως στάθμευση, Προσωπικό αρχείο, 2018 Εικόνα 20 Τοπογραφικό απόσπασμα με τις ζώνες προστασίας της ιαματικής πηγής της πιο πρόσφατης υδρογεωλογικής μελέτης (Πάτσης και Τσόγκας, 2016). Εικόνα 21 Φωτογραφία τα κτίρια του στρατοπέδου Σολωμού επί του παραλιακού μετώπου, Προσωπικό αρχείο, 2018 Εικόνα 22 Φωτογραφία του στρατοπέδου Σολωμού για την προώθησή του από την ιστοσελίδα της ΥΠΑΑΠΕΔ, http://www.ypaaped.mil.gr/el/ ανάκτηση 7 Ιουλίου 2019 Εικόνα 23 Φωτογραφία του στρατοπέδου Σολωμού για την προώθησή του από την ιστοσελίδα της ΥΠΑΑΠΕΔ, http://www.ypaaped.mil.gr/el/ ανάκτηση 7 Ιουλίου 2019 Εικόνα 24 Καρτέλα περιγραφής του στρατοπέδου Σολωμού για την προώθησή του από την ιστοσελίδα της ΥΠΑΑΠΕΔ, http://www.ypaaped.mil.gr/el/ ανάκτηση 7 Ιουλίου 2019 Εικόνα 25 Φωτογραφία το κτίριο ΣΟΑ του στρατοπέδου Σολωμού επί του παραλιακού μετώπου, Προσωπικό αρχείο, 2018 Εικόνα 26 Φωτογραφία η θέα προς το θαλάσσιο μέτωπο από το στρατόπεδο Σολωμού, Προσωπικό αρχείο, 2018 Εικόνα 27 Αεροφωτογραφία της ευρύτερης περιοχής του πρώην πεδίου βολής – στρατόπεδο Περδίκη-Πυλάδη ή Παργινόσκαλα, με σημειωμένα τα σημεία ενδιαφέροντος. Πηγή www.googlemaps.com και ίδια επεξεργασία. Εικόνα 28 Φωτογραφία του πρώην πεδίου βολής εσωτερικά. Στο βάθος το δάσος. Προσωπικό αρχείο, 2018 Εικόνα 29 Φωτογραφία του πρώην πεδίου βολής εξωτερικά. Η περίφραξη, το δάσος και το εγκαταλειμμένο κτίριο ΣΟΑ. Προσωπικό αρχείο, 2018 Εικόνα 30 Φωτογραφία του πρώην πεδίου βολής εσωτερικά. Το κτίριο ΣΟΑ και η θέα στη θάλασσα. Προσωπικό αρχείο, 2018 Εικόνα 31 Φωτογραφία της θέας από το κτίριο ΣΟΑ στο αλιευτικό καταφύγιο. Στο βάθος τα βουνά της Λευκάδας. Προσωπικό αρχείο, 2018 Εικόνα 32 Σχέδιο πρότασης για το στρατόπεδο Σολωμού, «Άξονες αναβάθμισης ιστορικού κέντρου Πρέβεζας» του Εργαστηρίου Αστικού Περιβάλλοντος του ΕΜΠ (Βοζάνη et al, 2010) Εικόνα 33 Σχέδιο πρότασης για το χώρο του στρατοπέδου Σολωμού (At Preveza, 2018) Εικόνα 34 Τρισδιάστατη απεικόνιση πρότασης για το χώρο του στρατοπέδου Σολωμού (At Preveza, 2018) Εικόνα 35 Τρισδιάστατη απεικόνιση πρότασης για το χώρο του στρατοπέδου Σολωμού (At Preveza, 2018) Εικόνα 36 Σχέδιο πρότασης για το χώρο του πρώην πεδίο βολής (At Preveza, 2018) Εικόνα 37 Τρισδιάστατη απεικόνιση πρότασης για το χώρο του πρώην πεδίο βολής (At Preveza, 2018) Εικόνα 38 Τρισδιάστατη απεικόνιση πρότασης για το χώρο του πρώην πεδίο βολής (At Preveza, 2018) Εικόνα 39 Διάγραμμα βασικών δρώντων για την περίπτωση των προτάσεων αξιοποίησης των πρώην στρατοπέδων της Πρέβεζας, ίδια επεξεργασία Κατάλογος Πινάκων Πίνακας 1 Αρχές καλής διακυβέρνησης σύμφωνα με το United Nations Development program, Governance for sustainable human development, A UNDP policy document, 1997 (Τασοπούλου, 2015:264) Πίνακας 2 Περιοχές φυσικού περιβάλλοντος οικολογικής ή/και αισθητικής αξίας εντός του Δήμου Πρέβεζας Πίνακας 3 Πληθυσμός της πόλης Πρέβεζας. Στοιχεία 1913 έως 1981 (Σαρρή, 2008 σύμφωνα με τη Διεύθυνση Γεωργίας νομού Πρέβεζας και ΕΣΥΕ 1951, 1961, 1971, 1981, 1991, 2001). Απογραφές ΕΛΣΤΑΤ 1991, 2001, 2011 Πίνακας 4 Απασχόληση στον Δήμο Πρέβεζας, ΕΛΣΤΑΤ απογραφή 2011. Πίνακας 5 Οικονομικά ενεργοί και μη ενεργοί στην Περιφερειακή Ενότητα Πρέβεζας και σύγκριση με το σύνολο της χώρας, ΕΛΣΤΑΤ απογραφή 2011. Κατάλογος Γραφημάτων Γράφημα 1 Πληθυσμιακή μεταβολή της Τοπικής Κοινότητας Πρέβεζας σύμφωνα με τον ανωτέρω πίνακα. Γράφημα 2 Επίπεδο εκπαίδευσης στην Περιφερειακή Ενότητα Πρέβεζας σύμφωνα με την απογραφή ΕΛΣΤΑΤ 2011 Γράφημα 3 Σύγκριση του εκπαιδευτικού επιπέδου σε ποσοστό επί τις % του συνόλου των πληθυσμών στην Περιφερειακή Ενότητα Πρέβεζας σε σχέση με τα αντίστοιχα στο σύνολο της Ελλάδας, σύμφωνα με την απογραφή ΕΛΣΤΑΤ 2011 Γράφημα 4 Ποσοστό πληθυσμού ανά ηλικιακή ομάδα στην Περιφερειακή Ενότητα Πρέβεζας σύμφωνα με την απογραφή ΕΛΣΤΑΤ 2011 Γράφημα 5 Σύγκριση του κατά κεφαλή Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ) Περιφερειακής Ενότητας Πρέβεζας με το σύνολο της χώρας, σε ευρώ, για τα έτη 2000-2012, ΕΛΣΤΑΤ. Γράφημα 6 Μέση ποσοστιαία Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία κατά κλάδο οικονομικής δραστηριότητας Περιφερειακής Ενότητας Πρέβεζας για τα έτη 2000-2016, ΕΛΣΤΑΤ. Γράφημα 7 Τιμές σε εκ. ευρώ της Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας για κάθε κλάδο οικονομικής δραστηριότητας της Περιφερειακής Ενότητας Πρέβεζας για τα έτη 2000-2016, ΕΛΣΤΑΤ. Γράφημα 8 Απασχόληση στο Δήμο Πρέβεζας, ποσοστό απασχολούμενων ανά τομέα, ΕΛΣΤΑΤ απογραφή 2011. Γράφημα 9 Οικονομικά ενεργοί και μη ενεργοί στην Περιφερειακή Ενότητα Πρέβεζας, ΕΛΣΤΑΤ απογραφή 2011. Γράφημα 10 Αφίξεις επισκεπτών στην Πρέβεζα 2010-2017, πηγή ΕΛ.ΣΤΑΤ και επεξεργασία INSETE intelligence (https://sete.gr) Γράφημα 11 Διανυκτερεύσεις επισκεπτών στην Πρέβεζα 2010-2017, πηγή ΕΛ.ΣΤΑΤ και επεξεργασία INSETE intelligence (https://sete.gr) Γράφημα 12 Διεθνείς αφίξεις στο αεροδρόμιο του Ακτίου 2016 έως Απρίλιο 2019, πηγή Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας (ΥΠΑ) και επεξεργασία INSETE intelligence (https://sete.gr) Γράφημα 13 Επιβάτες διεθνών πτήσεων στο αεροδρόμιο Ακτίου από 2016 έως Ιούνιο 2019, πηγή στοιχείων Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας (https://www.pvk-airport.gr)
    • Αφορμή για την παρούσα διπλωματική εργασία αποτέλεσαν οι πρόσφατες προτάσεις για επιχειρηματική-τουριστική εκμετάλλευση δύο συγκεκριμένων πρώην στρατιωτικών εκτάσεων της πόλης Πρέβεζας, οι οποίες δημιούργησαν έντονες αντιδράσεις στην τοπική κοινωνία. Ο προβληματισμός αφορά τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων σχετικά με τη διαχείριση και αξιοποίηση των ανεκμετάλλευτων αυτών χώρων σε συνδυασμό με μεγάλα επιχειρηματικά σχέδια. Πιο συγκεκριμένα, αναπτύσσονται τα ζητήματα χωρικής διακυβέρνησης τα οποία συνδέονται με την διαχείριση γης για την εφαρμογή επενδύσεων μεγάλης κλίμακας, στο κυρίαρχο νεοφιλελεύθερο μοντέλο ανάπτυξης. Στο πλαίσιο αυτό εντοπίζονται οι μεταβολές του χωρικού σχεδιασμού για την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας και τη δημιουργία ελκυστικού περιβάλλοντος για την γρήγορη ανάπτυξη επενδύσεων μεγάλης κλίμακας. Ειδικότερα υπό το πρόσχημα της οικονομικής κρίσης παγιώνονται fast track πρακτικές, οι οποίες συχνά λειτουργούν καταστρατηγώντας θεσμούς και παρακάμπτοντας διαδικασίες με αποτέλεσμα την υποβάθμιση του φυσικού και αστικού περιβάλλοντος και την δημιουργία αντιδράσεων στην κοινωνία. Στόχος της παρούσας διπλωματικής εργασίας είναι η διερεύνηση των διαδικασιών λήψης απόφασης και η ανάδειξη των δρώντων, δηλαδή της χωρικής διακυβέρνησης, μέσα από το παράδειγμα των προτάσεων επιχειρηματικής εκμετάλλευσης των δύο πρώην στρατοπέδων της Πρέβεζας. Παράλληλα, σκοπός είναι να διερευνηθεί το κατά πόσο η τρέχουσα πρόταση για ιδιωτική - τουριστική εκμετάλλευση των χώρων αυτών αποτελεί πρόταση η οποία απαντάει στις ανάγκες και τα προβλήματα της τοπικής κοινωνίας, εφόσον ως τέτοια προωθείται. Για το ανωτέρω ζήτημα πραγματοποιείται βιβλιογραφική διερεύνηση των ζητημάτων αξιοποίησης γης με σκοπό την επενδυτική δραστηριότητα και των διαδικασιών λήψης αποφάσεων που εφαρμόζονται σε αυτήν την κατεύθυνση μέσα από τη θεωρία της χωρικής διακυβέρνησης και την πρακτική του χωρικού σχεδιασμού στην Ελλάδα. Για την περίπτωση των δύο πρώην ανενεργών στρατοπέδων της Πρέβεζας συλλέγονται δεδομένα για την περιγραφή των βασικών οικονομικών, κοινωνικών, ιστορικών και πολεοδομικών χαρακτηριστικών της πόλης και αναπτύσσονται οι προβληματισμοί σχετικά με τις μεταβολές που θα επιφέρει η τουριστική αξιοποίηση των δύο εκτάσεων στον χωρικό σχεδιασμό, στην τοπική κοινωνία και στο φυσικό περιβάλλον. Έπειτα, αναπτύσσονται οι διαδικασίες λήψης της απόφασης σύμφωνα με ζητήματα της χωρικής διακυβέρνησης, όπως εντοπίζονται στη θεωρία. Οι διαδικασίες αυτές διερευνήθηκαν μέσα από συνεδριάσεις Δημοτικών Συμβουλίων (πρακτικά και απομαγνητοφώνηση), επιλεγμένα δημοσιεύματα Τύπου και κυρίως μέσα από τη διενέργεια συνεντεύξεων σε προνομιακούς πληροφορητές. Η πραγματοποίηση συνεντεύξεων επιλέχθηκε αντί άλλων μεθοδολογικών εργαλείων, επειδή δίνει τη δυνατότητα να ξεδιπλωθούν, με πιο ολοκληρωμένο τρόπο, οι διαφορετικές απόψεις περιλαμβάνοντας μεγάλο εύρος πληροφοριών. Οι συνεντεύξεις επιλέχθηκαν, επίσης, επειδή το υπό διερεύνηση θέμα δεν είναι ένα ολοκληρωμένο έργο του οποίου τα αποτελέσματα μπορούν να αξιολογηθούν, αλλά μια συνεχώς εξελισσόμενη διαδικασία. Μέσα από την διερεύνηση της θεωρίας και μέσω των συνεντεύξεων αναδεικνύεται η επίδραση του νεοφιλελεύθερου μοντέλου ανάπτυξης στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων για τον χωρικό σχεδιασμό. Η ενίσχυσή της επιχειρηματικότητας στον δημόσιο τομέα, στα διάφορα επίπεδα διοίκησης, καθορίζει τις αποφάσεις του χωρικού σχεδιασμού βάζοντας σε δεύτερη μοίρα τον σχεδιασμό για την κοινωνία. Στις διαδικασίες αυτές ο ρόλος της συμμετοχής της κοινωνίας των πολιτών στη λήψη αποφάσεων, παρότι περιορισμένος, παρουσιάζει μια δυναμική, η οποία ίσως υπό άλλες συνθήκες, προσφέρει τη δυνατότητα τροποποίησης του σχεδιασμού προς το κοινωνικό συμφέρον και την προστασία του περιβάλλοντος.
    • The trigger for this diploma thesis were the strong reactions in the local society of Preveza, caused by the recent proposals for business exploitation, mainly oriented on tourism, of two former military spaces of the city. The reflection concerns decision-making processes regarding the utilization of these unused spaces in combination with large scale business plans. In particular, this thesis develops the issues and the context of spatial governance, which are connected with land management/use for large-scale investments, according to the dominant neo-liberal development model. In this context, many changes in spatial planning are happening in order to foster entrepreneurialism and create a more attractive environment for the rapid growth of large-scale investments. Especially, fast track practices are established under the guise of the financial crisis. These practices are by passing typical processes and operate through institutional circumvention and this usually results in the degradation of the natural and urban environment, which causes reactions in the society. The purpose of this thesis is to investigate the decision-making processes, of the case study on the two ex-military spaces of Preveza and identify the actors through formal and informal spatial governance processes. At the same time, the aim is to investigate whether the current proposal, which privatizes the sites for tourism exploitation, is, as promoted, a proposal that responds to the needs and problems of the local community. The research starts through the bibliography on land privatization issues concerning investment activity and the decision-making processes on this subject through the general theory of spatial governance and the spatial planning practice in Greece. In order to approach the case study, the first part includes a description of the city’s basic characteristics according to official data and bibliography. Through this description some concerns are raised regarding the changes in spatial planning, local society and the natural environment, that the touristic exploitation of the ex-military spaces will produce. After that, the decision-making processes are developed according to spatial governance issues as identified in theory. The processes research includes City Council meetings (minutes and transcripts), selected Press releases and interviews with key informants. The interview methodology was chosen instead of others, as it enables the unfold of the different views and gives a wide range of concentrated information. Interviews were also selected, as the case study subject is not a complete project whose results can be evaluated, but still an ongoing process. The exploration of theory and the interviews, show the impact of the neoliberal development model on spatial planning and clarify the decision-making processes. The enhancement of entrepreneurship in the public sector, at the different administration levels, determines the spatial planning decisions, leaving aside the planning for society. In these processes, the role of civil society participation in decision-making, even limited, presents a dynamic that, perhaps under different circumstances, can offer the possibility of changing the planning objective towards the social interest and protecting the environment.
  15. Items in Apothesis are protected by copyright, with all rights reserved, unless otherwise indicated.