Αντικείμενο της παρούσας εργασίας αποτελεί ο λόγος (discourse) των αναγνωστικών βιβλίων της μεταξικής περιόδου (1939) και της Πολιτικής Επιτροπής Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ) (1944). Στην εργασία διερευνώ συγκριτικά α) τον μορφικό/τυπικό χαρακτήρα του λόγου των συγκεκριμένων αναγνωστικών βιβλίων του δημοτικού σχολείου μέσω του οποίου συγκροτούνται ρηματικές – σημειωτικές εκδοχές της εθνικής ταυτότητας και β) πώς εγκαλούνται τα υποκείμενα στα οποία απευθύνεται αυτός ο λόγος. Αυτό που κυρίως με ενδιαφέρει είναι να διερευνήσω αν υπάρχουν και γιατί εναλλακτικές/ανταγωνιστικές αφηγήσεις της εθνικής ταυτότητας στα αναγνωστικά της ΠΕΕΑ.
Η ανάλυση λόγου που υιοθετώ αντλεί τις μεθοδολογικές της αρχές κυρίως από τη μεταδομιστική λογοθεωρητική «σχολή του Έσσεξ» και διερευνά την εδραίωση, εξάρθρωση και ανασυνάρθρωση των ηγεμονικών λόγων και ταυτοτήτων. Σε αυτό το πλαίσιο, εξετάζω τη συναρθρωτική αρχή που ενοποιεί και συστηματοποιεί τα ετερόκλητα στοιχεία του κάθε λόγου σε ένα σύνολο σχέσεων, για να δω πώς κατασκευάζονται, εξαρθρώνονται και ανασυναρθρώνονται οι ρηματικές εκδοχές της νεοελληνικής ταυτότητας. Τα μεταξικά αναγνωστικά οργανώνονται με βάση τη λογική της ενσωμάτωσης, η οποία συναρθρώνει γύρω από το κομβικό σημείο «έθνος» ανόμοια και αντιφατικά πολιτισμικά στοιχεία, ενώ τα αναγνωστικά της ΠΕΕΑ δομούνται σύμφωνα με τη λογική της ρήξης και συμπυκνώνονται γύρω από το κομβικό σημείο «λαός». Τα δύο αυτά κομβικά σημεία συναρθρώνουν, νοηματοδοτούν και ανανοηματοδοτούν ποικίλα άλλα αιωρούμενα ιδεολογικά στοιχεία, όπως, η νεωτερική πολιτική έννοια του χώρου ως έδαφος και η προνεωτερική πολιτισμική έννοια του ιστορικού παρελθόντος. Αυτές οι διαφορετικές λογικές που διέπουν τη σύνθεση και οργάνωση των αναγνωστικών διαμορφώνουν και συγκροτούν διαφορετικούς τύπους συλλογικής εθνικής φαντασιακής ταυτότητας. Έτσι, στην περίπτωση των μεταξικών αναγνωστικών βιβλίων προωθείται μια εθνική πολιτισμική ταυτότητα, ενώ σε εκείνη της ΠΕΕΑ προβάλλεται μια λαϊκή πολιτική ταυτότητα. Σε αυτό το πλαίσιο, γίνεται φανερό ότι το νόημα της εθνικής ταυτότητας δεν μπορεί να κατανοηθεί εκτός του συγκροτητικού του πλαισίου, δηλαδή του δεδομένου, ιστορικά και κοινωνικά κατασκευασμένου, συστήματος λόγων και νοημάτων. Τέλος, εξετάζω, μέσα από τη θεματική της αυτοθυσίας, ποιες υποκειμενικές θέσεις και ταυτότητες διαμορφώνει ο λόγος των αναγνωστικών, δηλαδή πώς εγκαλούνται τα υποκείμενα στα οποία απευθύνεται ο λόγος των αναγνωστικών βιβλίων.
Η εργασία αναπτύσσεται σε δύο μέρη και τέσσερα κεφάλαια: στο 1ο μέρος χαρτογραφώ μια γενεαλογία του ιστορικού φαινομένου των εθνών και του εθνικισμού, στη συνέχεια σκιαγραφώ τις θεωρίες του λαϊκισμού και, τέλος, αναφέρομαι στη λογοθεωρία ως πλαίσιο ανάλυσης των ταυτοτήτων. Στο 2ο μέρος αρχικά, αναπτύσσω τη μεθοδολογία της παρούσας εργασίας και την εννοιολογική της εργαλειοθήκη, στη συνέχεια εξετάζω τις ιστορικές συνθήκες δυνατότητας του σχηματισμού του εθνικιστικού και λαοκρατικού λόγου στον Μεσοπόλεμο και στην Κατοχή και έπειτα αναλύω τον λόγο των μεταξικών αναγνωστικών και των αναγνωστικών της ΠΕΕΑ για την εθνική και λαϊκή ταυτότητα και εξετάζω τρόπους έγκλησης των υποκειμένων μέσα από τη θεματική της αυτοθυσίας.
In this research I examine discourse in the Metaxas regime textbooks (1939) and the ones by the Political Committee for National Liberation (PEEA) (1944). I investigate comparatively a) the formal discourse character in those elementary school textbooks through which discourse – semiotic options of the national identity are formed and b) how the national subjects are interpellated by that discourse. What interests me the most is to investigate whether there are and why alternative narrations of the national identity within the PEEA textbooks.
The discourse analysis used here, the methodology principles of which derive mainly from the post structural discourse theory school of Essex, investigates the articulation, dislocation and rearticulation of the hegemonic discourse and identities. Within that framework I examine the articulation practice that unifies and structures the elements of each discourse within a total of relations in order to see how the discursive versions of the national identity are formed. The Metaxas regime textbooks are organized based on the logic of equivalence that gathers different and contradictory cultural elements around the nodal point “nation”, while the PEEA textbooks are based on the logic of conflict and focus on the nodal point “people”. Around these points several other elements are orbited and organized, such as the modernity idea of space as ground and the pre-modernity concept of the historic past. These contradictory logics that define the composition and structure of the textbooks form different types of collective imaginary national identity. Hereby, in the Metaxas regime textbooks a national cultural identity is promoted, while in the PEEA ones, a populist one. Within that framework, it is obvious that the meaning of national identity cannot be comprehended outside its assembling form, that is, the historically and socially constructed discourse and meanings system. Last but not least, I examine, through the thematic of self-sacrifice, which identities are formed by the textbooks discourse, that is, what kind of national subjectivities are interpellated.
The research evolves in two parts and four chapters: in the first part I describe a genealogy of the modernity phenomenon of nations and nationalism, I outline the populism theories and, in the end, I refer to discourse theory as an identity analysis framework. In the second part I, initially, evolve the methodology of this research and its definition toolbar. Furthermore, I examine the historical circumstances under which the nationalist and populist discourse was formed in the Inter-war and Occupation time and last but not least, I analyze the discourse of the Metaxas regime and the PEEA textbooks on national and populist identity and examine ways of interpellation to the subjects through the thematic of self-sacrifice.
Items in Apothesis are protected by copyright, with all rights reserved, unless otherwise indicated.
Main Files
ΣΥΝΑΡΘΡΩΣΗ, ΕΞΑΡΘΡΩΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΣΥΝΑΡΘΡΩΣΗ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑΣ ΣΤΑ ΜΕΤΑΞΙΚΑ ΑΝΑΓΝΩΣΤΙΚΑ (1939) ΚΑΙ ΣΤΑ ΑΝΑΓΝΩΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΠΕΕΑ (1944) - Identifier: 145957
Internal display of the 145957 entity interconnections (Node labels correspond to identifiers)
