I. ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Ο ρόλος των θεσμικών οργανισμών είναι η εξασφάλιση της Ασφάλειας και Υγείας των εργαζόμενων στους χώρους εργασίας. Η τήρηση των πολιτικών σχετικά με την Υγεία και την Ασφάλεια που διαπραγματεύονται τα Συλλογικά Όργανα των εργαζομένων και των εργοδοτών επαφίεται στους αρμόδιους θεσμικούς οργανισμούς. Σε διεθνές επίπεδο υπάρχει η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας (ΔΟΕ) που είναι ένας αυτόνομος διεθνής διακρατικός οργανισμός, σε συνεργασία με τον ΟΗΕ, του οποίου και αποτελεί εξειδικευμένη οργάνωση. Επίσης ο Διεθνής Οργανισμός Τυποποίησης ISO με κύριο στόχο την ανάπτυξη της τυποποίησης και των σχετικών με αυτήν δραστηριοτήτων, ώστε να διευκολύνεται η διεθνής ανταλλαγή αγαθών και υπηρεσιών, καθώς επίσης και η ανάπτυξη συνεργασίας σε δραστηριότητες πνευματικού, επιστημονικού, τεχνολογικού και οικονομικού ενδιαφέροντος.
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο υπάρχει ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός για την Ασφάλεια και Υγεία της Εργασίας που μεριμνά για τη βελτίωση του επαγγελματικού βίου στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ το Ευρωπαϊκό Δίκτυο για την Προαγωγή της Υγείας στους Χώρους Εργασίας η οποία προσβλέπει στη βελτίωση της υγείας στο εργασιακό περιβάλλον, και βασίζεται στη συντονισμένη προσπάθεια των εργοδοτών, των εργαζομένων και της κοινωνίας με στόχο τη βελτίωση της υγείας και της ευεξίας των ανθρώπων στο εργασιακό τους περιβάλλον.
Σε πανελλαδικό επίπεδο υπάρχει το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης με βασικό στόχο την έρευνα και δίωξη των παραβάσεων της εργατικής νομοθεσίας, της παράνομης απασχόλησης και της ανασφάλιστης εργασίας τόσο στον ιδιωτικό, όσο και στο δημόσιο τομέα. Επίσης υπάρχει το Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας που διασφαλίζει την τήρηση των κατάλληλων συνθηκών εργασίας τόσο στον ιδιωτικό όσο και στο δημόσιο φορέα, τα διάφορα Ασφαλιστικά Ταμεία που διασφαλίζουν τη θεραπεία, νοσηλεία και συνταξιοδότηση των εργαζομένων, καθώς επίσης και το ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε. (Ελληνικό Ινστιτούτο Υγείας και Ασφάλειας των Εργαζομένων) που αποτελεί μία μη κερδοσκοπική εταιρία με στόχο την επιστημονική και τεχνική κατάρτιση και ενημέρωση των πολιτών γύρω από εργασιακά ζητήματα, εστιάζοντας ιδιαίτερα στα θέματα υγείας και ασφάλειας των εργαζομένων.
Όσον αφορά τις υποχρεώσεις του εργοδότη, υποχρεούται να εξασφαλίζει την ασφάλεια και την υγεία των εργαζομένων ως προς όλες τις πτυχές της εργασίας και να λαμβάνει μέτρα που να εξασφαλίζουν την υγεία και ασφάλεια των τρίτων. Βασικό επίσης στοιχείο είναι η τήρηση και ενημέρωση όλων των απαραίτητων εγγράφων σχετικά με την επαγγελματική υγεία και ασφάλεια. Από την πλευρά τους οι εργαζόμενοι έχουν υποχρέωση να εφαρμόζουν τους κανόνες υγείας και ασφάλειας και να φροντίζουν ανάλογα με τις δυνατότητες τους, για την ασφάλεια και την υγεία τους καθώς και γι’ αυτή των άλλων ατόμων που επηρεάζονται από τις πράξεις ή παραλείψεις τους κατά την εργασία, σύμφωνα με την εκπαίδευση τους και τις κατάλληλες οδηγίες του εργοδότη τους. Επίσης οι εργαζόμενοι έχουν συγκεκριμένα δικαιώματα που εξασφαλίζουν την ασφάλεια και υγεία τους κατά τη διάρκεια που εργάζονται, ενώ υπάρχει και συγκεκριμένη Επιτροπή Υγιεινής και Ασφάλειας Εργαζομένων.
Τα στατιστικά στοιχεία δείχνουν πως ένας εργαζόμενος σκοτώνεται κάθε δυο ώρες σε εργατικό ατύχημα. Παρόλα αυτά από το έτος 1994 και έπειτα ο δείκτης επίπτωσης παρουσιάζει σταθερή πορεία μείωσης τόσο για τα θανατηφόρα όσο και για τα μη θανατηφόρα ατυχήματα, γεγονός που αποδίδεται στην ενσωμάτωση και εφαρμογή των κοινοτικών οδηγιών από τις χώρες μέλη. Για την αποτίμηση της κατάστασης στην Ελλάδα διερευνήθηκαν τακτικές καταγραφές, που τηρούν οι οργανισμοί στους οποίους δηλώνονται τα ατυχήματα, υποχρεωτικά σύμφωνα με το ισχύον πλαίσιο. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Ιδρύματος Κοινωνικών Ασφαλίσεων (Ι.Κ.Α), από το 1977 μέχρι σήμερα ο αριθμός των εργατικών ατυχημάτων παρουσιάζει μια σταθερή μείωση. Εντούτοις βάσει Σ.ΕΠ.Ε. τα εργατικά ατυχήματα, παρουσίασαν μια αύξηση κατά την χρονική περίοδο 2000-2005 γεγονός που αποδίδεται κυρίως στην προσπάθεια ολοκλήρωσης των Ολυμπιακών Έργων, που επέβαλε μια εντατικοποίηση των εργασιακών ρυθμών.
IΙ. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ
Η μεθοδολογική προσέγγιση που υιοθετήθηκε στη συγκεκριμένη εργασία περιλαμβάνει τη βιβλιογραφική ανασκόπηση και την πρωτογενή έρευνα μέσω σχετικού ερωτηματολογίου.
A. Βιβλιογραφική Ανασκόπηση
Η βιβλιογραφική ανασκόπηση ξεκινά με την εμβάθυνση στους βασικούς ορισμούς που χρησιμοποιούνται για την ύδρευση και την αποχέτευση προκειμένου να είναι κατανοητή η περαιτέρω αξιολόγησή των εν λόγω συστημάτων, αλλά και για την επαγγελματική υγεία και ασφάλεια ώστε να είναι κατανοητές οι σύγχρονες συνθήκες και καταστάσεις που επικρατούν.
Στη συνέχεια πραγματοποιείται μία ιστορική αναδρομή της εξέλιξης των συστημάτων διαχείρισης των αποβλήτων, εστιάζοντας στην περίπτωση της πόλης της Πάτρας.
B. Ερωτηματολόγιο
Στο πλαίσιο της συγκεκριμένης εργασίας σχεδιάστηκε ερωτηματολόγιο το οποίο διανεμήθηκε σε 60 εργαζόμενους που εργάζονται στην κατασκευή και λειτουργία έργων αποχέτευσης και σταθμών επεξεργασίας λυμάτων προκειμένου να καταγραφεί η υποκειμενική αντίληψη των εν λόγω εργαζομένων για τους επαγγελματικούς κινδύνους που συναντούν στην εργασία τους.
ΙΙΙ. ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ
Το δίκτυο αποχέτευσης της Πάτρας αποτελείται κατά το 80% περίπου από αυτοτελή παντορροικά κατά κανόνα δίκτυα (Σχήμα 1).
Σχήμα 1. Άποψη του υδραυλικού μοντέλου που υπάρχει στην πόλη της Πάτρας (πηγή: Βαφειάδης, 2015).
Κατά την επεξεργασία των λυμάτων πραγματοποιούνται τρεις διαφορετικές φάσεις πρώτου, δευτέρου και τρίτου βαθμού επεξεργασία βάσει των εφαρμοζόμενων τεχνικών. Ωστόσο ο κατάλληλος συνδυασμός των σταδίων επεξεργασίας καθορίζεται από τον ίδιο τον αποδέκτη, δηλαδή από το βαθμό φόρτισης του και την ικανότητα αυτοκαθαρισμού του (Κυρεζίδου και Μαλαματάρης, 2010). Το σοβαρότερο πρόβλημα είναι ο υψηλός βαθμός ρύπανσης της θαλάσσιας περιοχής μπροστά στην πόλη που είναι ο τελικός αποδέκτης και γενικότερα της ευρύτερης περιοχής του Πατραϊκού κόλπου.
Κατά τη διάρκεια των εκσκαφών μελετάται από το κατάλληλο τοπογραφικό συνεργείο η ευρύτερη περιοχή ώστε να περιλαμβάνει βόθρους, δεξαμενές, πηγάδια, ή άλλες υπόγειες κατασκευές που θα μπορούσαν να υποχωρήσουν. Επίσης οι εργαζόμενοι θα πρέπει να είναι ενήμεροι για το δίκτυο των ηλεκτρικών καλωδίων, όπως επίσης και του δικτύου ύδρευσης, τηλεφώνου, αερίων που υπάρχουν στο χώρο εργασίας. Εάν χρειάζεται ζητείται και η βοήθεια της αρμόδιας υπηρεσίας. Ο εγκιβωτισμός, από την άλλη, πρέπει να γίνεται με τη χρήση ιμάντων, ενώ το όχημα που θα επιτελέσει τη συγκεκριμένη εργασία οφείλει να φέρει Άδεια Κυκλοφορίας, και ασφάλεια, να έχει περάσει επιτυχώς από τα Κ.Τ.Ε.Ο., να διαθέτει κιβώτιο Α’ βοηθειών καθώς και πυροσβεστήρα, τριγωνικό σήμα προειδοποίησης και φωτεινό φάρο. Κάθε αντίστοιχο όχημα οφείλει να έχει δελτίο καταλληλόλητας το οποίο ελέγχεται και αναθεωρείται και δελτίο συντήρησης το οποίο ενημερώνεται απ’ τον συντηρητή του εργοταξίου πριν από κάθε εφαρμογή. Τέλος πριν και κατά τη διάρκεια του εγκιβωτισμού θα πρέπει να επιτηρείται ο χώρος εργασίας ώστε να αποφεύγεται η διέλευση διερχομένων. Στο σταθμό επεξεργασίας λυμάτων λαμβάνονται μέτρα τόσο στο αναερόβιο όσο και στο αερόβιο τμήμα (δεξαμενές καθίζησης, αντλιοστάσια και φρεάτια).
Όπως φαίνεται στον πίνακα και στο Σχήμα 2 η πλειοψηφία των εργαζομένων είναι ενήμερη για τους κινδύνους στο χώρο εργασίας. Αυτό είναι σχεδόν αναμενόμενο δεδομένου ότι τις τελευταίες δεκαετίες θεσπίστηκε και νομικά η υποχρέωση των εργοδοτών να ενημερώνουν και να εκπαιδεύουν τους εργαζόμενους τους σχετικά με τους κινδύνους στο χώρο εργασίας τους.
Σχήμα 2. Απαντήσεις στην ερώτηση για την ενημέρωση για κινδύνους στο χώρο εργασίας (πηγή: προσωπικό αρχείο)
Όπως φαίνεται από τις απαντήσεις τους η συντριπτική πλειοψηφία των εργαζομένων είναι ενήμεροι για το πώς προλαμβάνονται οι κίνδυνοι στην εργασία τους. Η ενημέρωση μπορεί να προέρχεται είτε από τον εργοδότη κατά την πρόσληψη του εργαζομένου είτε από την προσωπική έννοια του εργαζομένου να ενημερωθεί είτε και από την εμπειρία του, αφού όπως ήδη ειπώθηκε, η ανάλυση των ηλικιών των συμμετεχόντων έδειξε πως αυτοί στην πλειονότητα τους είναι έμπειροι (Σχήμα 3). Τα ίδια αποτελέσματα προκύπτουν και για την εκπαίδευση για την αντιμετώπιση των κινδύνων
Σχήμα 3. Παράδειγμα εικόνας με αποδεκτή ανάλυση
Όπως φαίνεται από το σχήμα 4 οι μισοί εργαζόμενοι φοράνε κράνος εν ώρα εργασίας και οι άλλοι μισοί όχι. Η χρήση κράνους γίνεται για την προστασία του κεφαλιού από την πτώση αντικειμένων, επομένως πρέπει να γίνεται ακόμα και όταν η εργασία δεν έχει τον κίνδυνο αυτό αλλά είναι μέσα στο εργοτάξιο.
Σχήμα 4. Παράδειγμα εικόνας με αποδεκτή ανάλυση
Σε αντίθεση με την πλειονότητα των περιπτώσεων – προστατευτικού εξοπλισμού για τον οποίο ερωτήθηκαν, οι εργαζόμενοι δεν χρησιμοποιούν γάντια, μάσκα και ζώνη ασφαλείας κατά τη διάρκεια των εργασιών. Επίσης φαίνεται να μην χρησιμοποιούν τον αντιεκρηκτικού τύπου φακό και την αναπνευστική συσκευή.
Όπως είναι φανερό από το Σχήμα 5 η πλειοψηφία των εργαζομένων θεωρεί πως το ατομικό πλύσιμο είναι το μέτρο ασφαλείας που πρέπει να παίρνουν μετά το τέλος της εργασίας τους. Παρά την εκπαίδευση και την ενημέρωση των εργαζομένων είναι σαφές πως στην πράξη ελάχιστα από αυτά που μαθαίνουν κατά την εκπαίδευση τηρούν στους χώρους εργασίας.
Σχήμα 5. Απαντήσεις σχετικά με τα μέτρα ασφαλείας που λαμβάνονται στο τέλος της εργασίας (πηγή: προσωπικό αρχείο)
Όσον αφορά τα μέτρα ασφαλείας στους χώρους εργασίας, οι απαντήσεις των εργαζομένων δείχνουν πως σχεδόν στις μισές περιπτώσεις ο χώρος εργασίας είναι περιφραγμένος ενώ στις υπόλοιπες δεν έχει ληφθεί μέριμνα για κάτι τέτοιο.
Ένα από τα σημαντικά στοιχεία στην ασφάλεια και υγιεινή των χώρων εργασίας είναι η διασφάλιση του κατάλληλου περιβάλλοντος εργασίας για τους εργαζόμενους. Με δεδομένο ότι οι εργασίες αποχέτευσης και κατασκευής σταθμών επεξεργασίας αποβλήτων γίνονται σε ανοικτούς χώρους ο έλεγχος της ατμόσφαιρας είναι απαραίτητος για την ασφάλεια και υγεία των εργαζομένων. Στη συγκεκριμένη ερώτηση οι εργαζόμενοι απάντησαν πως δεν έχουν πραγματοποιηθεί έλεγχοι για την ατμόσφαιρα στους χώρους εργασίας, γεγονός που αποδίδει ευθύνες στη διοίκηση του έργου (Σχήμα 6).
Σχήμα 6. Απάντηση σχετικά με την πραγματοποίηση ατμοσφαιρικών ελέγχων (πηγή: προσωπικό αρχείο)
IV. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Από τις απαντήσεις που έδωσαν οι εργαζόμενοι προκύπτει ότι σε γενικές γραμμές είναι ενήμεροι ως προς τους κινδύνους στο χώρο εργασίας τους και εκπαιδευμένοι για τα μέτρα που πρέπει να λαμβάνουν έτσι ώστε να διασφαλίζουν την ασφάλεια τους.
Παρά το γεγονός πως είναι εκπαιδευμένοι, οι εργαζόμενοι στην πλειοψηφία τους δεν χρησιμοποιούν μέτρα ατομικής προστασίας που δεν αφορούν στο αντικείμενο εργασίας τους ή τους ενοχλούν στην εργασία τους. Επιπλέον από τις απαντήσεις τους προκύπτει ότι μετά το πέρας της εργασίας θεωρούν πως πρέπει να κοιτάξουν την ατομική τους υγιεινή πρωτίστως και σε δεύτερη μοίρα τον εξοπλισμό και το χώρο εργασία τους.
Από την μεριά των εργοδοτών λαμβάνονται τα μέτρα για τη διασφάλιση του χώρου εργασίας μέσω περίφραξης αλλά δεν λαμβάνονται μέτρα για τη διασφάλιση της ατμόσφαιρας με μετρήσεις σχετικά με την ατμόσφαιρα στους χώρους εργασίας.
Η υγιεινή και η ασφάλεια στους χώρους εργασίας έχει εισαχθεί τις τελευταίες δεκαετίες ως απαραίτητη προϋπόθεση σε όλους τους χώρους εργασίας και στα τεχνικά έργα περισσότερο εξαιτίας της ιδιαιτερότητας τους. Παρά το γεγονός πως η νομοθεσία έχει καλύψει κάθε πτυχή του θέματος, οι έλεγχοι εφαρμογής των απαραίτητων μέτρων είναι σπάνιοι γεγονός που κυρίως οφείλεται στη μη επαρκή στελέχωση των υπηρεσιών. Γενικά ο επιστάμενος έλεγχος μπορεί να ασκήσει πίεση προς την κατεύθυνση και οι εργοδότες αλλά και οι εργαζόμενοι να μην παραλείπουν την χρήση των μέσων προστασίας στους χώρους εργασίας αλλά και να μην παραλείπουν βασικές ενέργειες που μπορεί να στοιχήσουν στο μέλλον σε κόστος, χρόνο αλλά και ανθρώπινες ζωές.
ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ
Φυσικά δε θα πρέπει να παραλείψω ν αναφερθώ στα άτομα που βοήθησαν στην εκπόνηση αυτής της διπλωματικής. Πρώτον θα ήθελα να ευχαριστήσω την επιβλέπουσα κ. Παραλίκα Μαρία για τη στήριξη και τη βοήθεια που είχα καθ’όλη τη διάρκεια της συνεργασίας μας. Δεύτερον θα ήθελα να ευχαριστήσω το κ.Παπαθεοδωρόπυλο Τάκη και όλο το τεχνικό τμήμα της ΔΕΥΑΠ Πάτρας για τη βοήθεια που είχα τόσο στα ερωτηματολόγιο όσο και στις πληροφορίες σχετικά με το αποχετευτικό σύστημα της πόλης μας , από την αρχή έως σήμερα. Τέλος δε θα μπορούσα να παραλείψω το σύζυγό μου Χαράλαμπο, για την ψυχολογική στήριξη που είχα σ όλη τη διαδρομή του μεταπτυχιακού.
In this work the measures of health and safety during the operation and construction of drainage works and sewage treatment plant are examined. It is being investigated through questionnaires whether employees who work in these projects are aware of and apply the protective measures during their work. It was proved that the majority of employees are familiar with safety and security measures and also these measures are provided by the companies which are responsible for the execution of work.
Items in Apothesis are protected by copyright, with all rights reserved, unless otherwise indicated.
