Τις τελευταίες δεκαετίες, η ρύπανση από βαρέα μέταλλα έχει καταστεί θέμα πρωταρχικής σημασίας για τα οικοσυστήματα και την ανθρώπινη υγεία. Κατά συνέπεια, έχει αυξηθεί το ενδιαφέρον για την αξιοποίηση των δεικτών ρύπανσης από βαρέα μέταλλα. Οι μέλισσες και τα προϊόντα τους έχουν προταθεί ως δείκτες ρύπανσης από βαρέα μέταλλα από αρκετούς ερευνητές.
Σκοπός της διπλωματικής εργασίας ήταν η διερεύνηση της δυνατότητας αξιοποίησης των μελισσών και των προϊόντων τους (μέλι, γύρη, πρόπολη και κερί) ως δείκτες ρύπανσης από βαρέα μέταλλα, μέσω βιβλιογραφικής ανασκόπησης. Επίσης, πραγματοποιήθηκε περιγραφή και συγκριτική αξιολόγηση των αναλυτικών τεχνικών που χρησιμοποιούνται για τον προσδιορισμό των βαρέων μετάλλων στις μέλισσες και τα προϊόντα τους.
Από τα αποτελέσματα των ερευνών προκύπτει ότι τα επίπεδα των συγκεντρώσεων των βαρέων μετάλλων στο σώμα των μελισσών εξαρτώνται από τις ανθρωπογενείς δραστηριότητες στις περιοχές δειγματοληψίας και παρουσιάζουν σημαντικές χωρικές και χρονικές διακυμάνσεις. Οι μέλισσες αποτελούν εξαιρετικούς δείκτες που μπορούν να συμβάλουν στην παρακολούθηση της ρύπανσης από βαρέα μέταλλα. Ο ρόλος του μελιού ως δείκτης ρύπανσης από βαρέα μέταλλα αμφισβητείται εξαιτίας των χαμηλών συγκεντρώσεων των βαρέων μετάλλων στο μέλι και της μεταβλητότητάς τους σε σχέση με τη βοτανική προέλευση, την εποχή δειγματοληψίας και τις μελισσοκομικές πρακτικές. Σε αρκετές έρευνες οι διαφορές στις συγκεντρώσεις των βαρέων μετάλλων στο μέλι από ρυπασμένες και μη ρυπασμένες περιοχές ήταν ασήμαντες. Η γύρη/μελισσόψωμο και η πρόπολη αποτελούν αποτελεσματικούς δείκτες ρύπανσης από βαρέα μέταλλα, ενώ το κερί δεν αποτελεί δείκτη ρύπανσης από βαρέα μέταλλα. Κατά τη σύγκριση της δυνατότητας αξιοποίησης των μελισσών και των προϊόντων τους, ως δείκτες ρύπανσης από βαρέα μέταλλα, προκύπτει ότι το σώμα των μελισσών αποτελεί τον πιο αξιόπιστο δείκτη. Ενδεικτικά, αναφέρεται ότι στο σώμα των μελισσών η συγκέντρωση του μόλυβδου σε μη ρυπασμένη περιοχή ήταν 0,28 μg/g και σε ρυπασμένη περιοχή ήταν 0,83 μg/g. Οι τιμές των συγκεντρώσεων του μόλυβδου σε μη ρυπασμένη και ρυπασμένη περιοχή στο μέλι ήταν 0,12 μg/g και 0,19 μg/g και στη γύρη ήταν 0,10 μg/g και 0,37 μg/g, αντίστοιχα.
Για τον προσδιορισμό των βαρέων μετάλλων στις μέλισσες και τα προϊόντα τους χρησιμοποιείται κυρίως η φασματομετρία ατομικής απορρόφησης με φλόγα (FAAS), η φασματομετρία ατομικής απορρόφησης με φούρνο θερμαινόμενου γραφίτη (ETAAS ή
GFAAS), η φασματομετρία ατομικής εκπομπής με επαγωγικά συζευγμένο πλάσμα (ICP-AES) και η φασματομετρία μάζας με επαγωγικά συζευγμένο πλάσμα (ICP-MS).
In recent decades, heavy metal pollution has become a topic of primary importance for ecosystems and human health. As a result, there has been a growing interest in exploiting indicators of heavy metal pollution. Honey bees and their products have been proposed as suitable indicators of heavy metal pollution by many researchers.
The aim of the study was to explore whether honey bees and their products (honey, pollen, propolis and beeswax) could be used as indicators of heavy metal pollution through a literature review of research conducted on this topic. A description and comparative evaluation of the analytical techniques used for quantifying heavy metals in honey bees and their products was also performed.
From evaluation of all results it was concluded that the levels of heavy metal concentrations in the body of honey bees depend on anthropogenic activities in the sampling areas and show significant spatial and temporal variations. Honey bees are excellent indicators that can help monitoring of heavy metal pollution. The role of honey as an indicator of heavy metal pollution is disputed due to the low concentrations of heavy metals in honey and their variability in botanical origin, season of sampling and beekeeping practices. In several studies, differences in heavy metals concentrations in honey from polluted and unpolluted areas were negligible. Pollen/bee bread and propolis are effective indicators of heavy metal pollution while beeswax is not an indicator of heavy metal pollution. When comparing the possibility of use of honey bees and their products as indicators of heavy metal pollution, it was concluded that the honey bees’ body is the most effective indicator. Indicatively, it is reported that in honey bees’ body, the concentration of lead in unpolluted area was 0,28 μg/g and in polluted area was 0,83 μg/g. The values of lead concentrations in unpolluted and polluted area in honey were 0,12 μg/g and 0,19 μg /g and in pollen were 0,10 μg/g and 0,37 μg/g, respectively.
Flame atomic absorption spectrometry (FAAS), electrothermal atomic absorption spectrometry (ETAAS), inductively coupled plasma atomic emission spectrometry (ICP-AES) and inductively coupled plasma mass spectrometry (ICP-MS) are mainly used to determine heavy metals in honey bees and their products.
Οι μέλισσες και τα προϊόντα τους ως δείκτες ρύπανσης από βαρέα μέταλλα