αστικός φωτισμός | φωτεινές επιγραφές | νέον | μέσα κοινωνικής δικτύωσης | Hong Kong | Νέα Υόρκη | Las Vegas | εικόνα της πόλης | οπτική ταυτότητα | λαϊκή κουλτούρα
14
95
Περιέχει εικόνες, χάρτες και πίνακες.
Η ταυτότητα μιας πόλης, μετά τη διάδοση του ηλεκτρισμού, έχει δύο όψεις: κατά τη διάρκεια της ημέρας και της νύχτας. Ο φωτισμός της που την καθορίζει κάθε φορά, περιλαμβάνει τα φώτα του δρόμου που έχουν τοποθετηθεί για λειτουργικούς λόγους, η ανάδειξη των κτιρίων και της αρχιτεκτονικής τους που είναι σχεδιασμένη και μεταφέρει μια διαφορετική πιο φαντασιακή εικόνα τους, καθώς και οι φωτεινές αυθόρμητες λεπτομέρειες που δεν έχουν ως πρωταρχικό ρόλο τη συμβολή στο γενικότερο φωτισμό του χώρου. Σε αυτήν την τελευταία κατηγορία περιλαμβάνονται και οι φωτεινές επιγραφές, που από πολύ νωρίς στην ιστορία του ηλεκτρισμού βρίσκουν τη θέση τους στην προώθηση επιχειρήσεων, μέσα στον αστικό καμβά. Αρχικά, είναι ετερόφωτες και βασίζονται στη χρήση λαμπτήρων πυρακτώσεως, αλλά την πιο χαρακτηριστική εικόνα που καθορίζει έντονα την ταυτότητα πολλών πόλεων παγκοσμίως κατέχουν οι φωτεινές επιγραφές νέον, οι οποίες παρότι δεν κάνουν χρήση μόνο του συγκεκριμένου αερίου, αλλά και άλλων, έχουν καθιερωθεί με το συγκεκριμένο όρο.
Διανύουν μια ιστορία που ξεκινάει λίγα χρόνια μετά την ανακάλυψη του ευγενούς αερίου το 1898, και συγκεκριμένα το έτος 1917. Από το Παρίσι η χρήση τους επεκτείνεται στην Αμερική και στις υπόλοιπες ηπείρους, αναδιαμορφώνοντας το νυχτερινό τοπίο της πόλης σε κάτι το φαντασμαγορικό. Πλέον ο αστικός φωτισμός δεν αποτελείται αποκλειστικά από τα φώτα του δρόμου, αλλά και από τις φωτεινές επιγραφές, που μπορεί να εγκαταστήσει αρκετά οικονομικά κάθε καταστηματάρχης, που θέλει να διαφημίσει ή να ανανεώσει την εικόνα της επιχείρησής του. Με ένα σχεδιασμό που ξεκινάει από τον ίδιο το χρήστη λοιπόν, διαμορφώνεται η εικόνα πολλών σύγχρονων πόλεων και το νέον συνδέεται με το μέλλον και την εξέλιξη της τεχνολογίας. Η κατασκευή όμως των φωτεινών επιγραφών αυτού του τύπου εμπεριέχει χειρωνακτική εργασία, και συνεπώς μια μοναδικότητα που βασίζεται στο χειροποίητο. Αυτή η εννοιολογική αντίθεση μεταξύ τεχνολογικής εξέλιξης και παράλληλα μη τυποποίησης του προϊόντος παρέχει στους νέον φωτοσωλήνες μια δυναμικότητα συμβολισμών.
Σε συνδυασμό με την εξέλιξη των επιγραφών, την παρακμή τους και την αντικατάστασή τους από σύγχρονες τεχνολογίες, είναι λογικό επακόλουθο η διαμόρφωση μιας αισθητικής νέον που συνδέεται τόσο με την εξέλιξη και τον φουτουρισμό, όσο και με την παρακμή και την ηθική αποσάθρωση. Για τη μελέτη των συμβολισμών αυτών και της ατμόσφαιρας των νέον χρησιμοποιούνται κινηματογραφικές ταινίες από την αρχή του σινεμά, με το Metropo-lis του Fritz Lang, μέχρι πιο σύγχρονα παραδείγματα, όπως είναι η φιλμογραφία του Wong Kar Wai και το Lost in Translation της Sophia Coppola. Δεν μπορεί να παραλειφθεί φυσικά το cyberpunk του Blade runner που αποτελεί ταινία σταθμό για τα επόμενα χρόνια και είναι συνυφασμένη με τον νέον φωτισμό του αστικού χώρου. Εξίσου σημαντική είναι η επιρροή των φωτοσωλήνων στη φωτογραφία, ενώ χρησιμοποιούνται και ως καλλιτεχνικό μέσο για τη δημιουργία γλυπτών και εγκαταστάσεων. Ο νέον φωτισμός παρόλη την πολιτισμική του αξία, απειλείται με εξαφάνιση από τις δυνατότητες που προσφέρει το LED, οι γιγαντοοθόνες και άλλες σύγχρονες τεχνολογίες. Παράλληλα εγείρονται προβληματισμοί σχετικά με τον αντίκτυπο που έχει στην υγεία και τον κιρκάδιο κύκλο του ατόμου, λόγω της φωτορύπανσης.
Η παρούσα εργασία καλείται να εξετάσει τη συμβολή των επιγραφών νέον στην διαμόρφωση της ταυτότητας μιας πόλης. Για την κατανόησή της απαιτείται διερεύνηση της πορείας τους στο χρόνο αλλά και στο χώρο. Γι’ αυτό το λόγο επιλέγονται τρεις πόλεις που έχουν ταυτιστεί κατά καιρούς με τη χρήση των νέον φωτοσωλήνων, από διαφορετικά μέρη του κόσμου, με χρονολογική διαφορά στην περίοδο ακμής και παρακμής των επιγραφών, και με διαφορετική εξέλιξη σήμερα.
Στο Hong Kong, οι φωτεινές επιγραφές νέον έρχονται ως φυσικό επακόλουθο της καλλιγραφίας στις πινακίδες των επιχειρήσεων, και εξελίσσονται ως αναπόσπαστο κομμάτι της οπτικής κουλτούρας της πόλης ενώ αποτελούν πόλο έλξης για τους επισκέπτες της. Παρόλα αυτά τα τελευταία είκοσι περίπου χρόνια, η κυβέρνηση έχει επιβάλλει κανονισμούς που έχουν ως αποτέλεσμα την καθαίρεση μεγάλου ποσοστού αυτών. Η προσπάθεια διατήρησής τους, καταγραφής αλλά και διάσωσης πολλών νέον επιγραφών αποτελεί το στόχο οργανισμών καθώς και του μουσείου M+, που είναι αφιερωμένο στον οπτικό πολιτισμό της πόλης και της ευρύτερης περιοχής.
Η Νέα Υόρκη και συγκεκριμένα η περιοχή της πλατείας Times, ξεπερνώντας την ηθική παρακμή και την εγκληματικότητα, από τα μέσα της δεκαετίας του 1990 εκσυγχρονίζεται και αναβαθμίζεται. Οι νέον επιγραφές που άλλοτε καθόριζαν την ταυτότητα της πλατείας και συμβόλιζαν τον υπόκοσμο και τα ελαφρά ήθη, αλλά παράλληλα και την καλλιτεχνική ελευθερία για άλλους, αντικαθίστανται σχεδόν εξολοκλήρου από φωτεινές γιγαντοοθόνες και τεράστιες διαφημίσεις, που διαμορφώνουν ένα νέο αστικό τοπίο.
Η τρίτη πόλη προς εξέταση και ανάλυση είναι αυτή του Las Vegas, όπου οι φωτεινές επιγραφές νέον ταυτίζονται με έννοιες όπως ο καταναλωτισμός, η διασκέδαση, τα τυχερά παιχνίδια. Εκεί το νέον δεν έχει χάσει τη θέση του, παρόλο που στις νεότερες κατασκευές τεράστιων ξενοδοχείων προτιμώνται διαφορετικοί τρόποι φωτισμού. Η παρουσία των φωτοσωλήνων εξακολουθεί να υφίσταται στο παλαιότερο κέντρο της πόλης και μαζί με το θεματικό μουσείο νέον αποτελούν τουριστικούς προορισμούς.
Τέλος, και με βάση τη χωρική και χρονική ανάλυση θα εξετασθούν οι παράγοντες που καθορίζουν την ταυτότητα της πόλης, και πώς αυτή αποτυπώνεται μέσα από πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, όπως είναι το Instagram. Ο επισκέπτης των πόλεων αυτών μοιράζεται την εμπειρία του σε πραγματικό χρόνο και έχει συγκεκριμένες προσδοκίες για την εικόνα που περιμένει.
The identity of a city, in the post electricity era, has two faces: in the daylight, and during the night. The lighting that defines it each time, includes the streetlights that have been placed for functional reasons, the highlighting of the buildings and their architecture that are designed to convey a different more imaginative image, as well as the bright details that do not have as their primary role the contribution to the general lighting of the space. This last category includes illuminated signs, which from very early on in the history of electricity found their place in the promotion of businesses, within the urban canvas. Initially, they are heteroluminescent and based on the use of incandescent lamps, but the most characteristic image that strongly defines the identity of many cities worldwide is that of neon signs.
They have a history since the early 1900, and specifically in 1917. Originally invented in Paris, their use spreads to the United States of America and the rest of the world, trans-forming the city's nightscape into something spectacular. Nowadays, urban lighting does not only consist of streetlights, but also of illuminated signs, which can be installed quite economically by any shopkeeper who wants to advertise or renew the image of his busi-ness. With a design that starts with the user himself, the image of many modern cities is being shaped and the neon is linked to a futuristic image and the technological evolution. However, the manufacture of illuminated signs of this type involves manual work, and therefore a handmade uniqueness. This conceptual contrast between futurism and at the same time craft, provides neon tubes with a range of symbolisms.
Combined with the evolution of signage, its decline and its replacement by modern technologies, the formation of a neon aesthetics is logically associated with both evolution and futurism, as well as moral decay. Films from the beginning of cinema, with Fritz Lang's Metropolis, to more contemporary examples, such as Wong Kar Wai's filmography and Sophia Coppola's Lost in Translation, are used to study these symbolisms and the neon at-mosphere. The cyberpunk Blade runner of 1982 is certainly one of the most influencing films for years to come in terms of the neon lighting of urban space. Equally important is the influence of the illuminated signs in photography, and apart from that they are also used as an artistic medium to create sculptures and installations. Neon lighting, for all its cultural value, is threatened with extinction by the possibilities offered by LEDs, giant screens, and other modern technologies. At the same time, concerns are being raised about the impact of light pollution on the health and circadian cycle of the individual.
The present thesis aims to examine the contribution of neon signs to the shaping of a city's identity. To understand it, it is necessary to investigate their course in time and space. For this reason, three cities that have been identified over time with the use of neon light tubes are selected, from different parts of the world, different eras of prosperity and decline in the usage of neon, and with different current situation.
In Hong Kong, neon signs come as a natural evolution of calligraphy on business signs and are becoming an integral part of the city's visual culture and an attraction for visitors. However, over the last twenty years, the government has imposed regulations that have resulted in the removal of a large percentage of them. The effort to preserve, record and save many neon signs is the aim of organizations and the M+ museum, that is dedicated to visual culture of the city and the broader area.
New York City, and in particular the Times Square area, overcoming the moral depression and crime, has been modernized and upgraded since the mid-1990s. The neon signs that once defined the identity of the square and symbolized the underworld and immorality, but also artistic freedom for others, are almost entirely replaced by bright giant screens and huge advertisements, shaping a new cityscape.
The third city to be examined and analysed is that of Las Vegas, where neon represents concepts such as consumerism, entertainment, and gambling. There, neon has not lost its place, although in the newer constructions of huge hotels, other types of lighting are pre-ferred. The light tubes are still present in the older city centre and, together with the Neon Museum, they are major tourist destinations.
Finally, and based on the spatial and temporal analysis, the factors that determine the identity of the city will be examined, and the way it is captured through social media platforms such as Instagram. Visitors to these cities share their experience in real time and have spe-cific expectations of their image and identity.
Φωτεινές επιγραφές και αστικό τοπίο